Cuộc đời “Sống và viết” của nhà báo lão thành Thái Duy

Kỷ niệm 78 năm Ngày Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945-19/8/2023) và Quốc khánh Nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945-02/9/2023), chiều ngày 9/8/2023 Bảo tàng Báo chí Việt Nam tổ chức chiếu phim, trưng bày chuyên đề và tọa đàm: Thái Duy- Sống và Viết.

Bảo tàng Báo chí Việt Nam dựng bộ phim tài liệu trong thời lượng 30 phút, với nhiều tư liệu, hình ảnh, câu chuyện thú vị về một nhà báo đã đi qua ba cuộc kháng chiến và tiếp tục có những cống hiến xuất sắc trong thời bình. Phim lần đầu tiên ra mắt công chúng, tập trung phác họa những nét chính trong cuộc đời và sự nghiệp báo chí của nhà báo Thái Duy, đồng thời tri ân những đóng góp của ông, với ngòi bút sắc bén chiến đấu không mệt mỏi vì độc lập tự do cho dân tộc, vì hạnh phúc nhân dân và vì sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam.

Nhà báo Thái Duy tên thật là Trần Duy Tấn, sinh năm 1926, tại tỉnh Bắc Giang. Trong sự nghiệp làm báo của mình, ông bắt đầu làm Báo Cứu Quốc từ năm 1949. Đầu năm 1964, nhà báo Thái Duy cùng Tổng Biên tập Báo Cứu Quốc Trần Phong (bút danh Kỳ Phương), Thư ký Tòa soạn Tống Đức Thắng (Trần Tâm Trí) vào miền Nam để xây dựng Báo Giải Phóng (thuộc Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam), số đầu tiên phát hành ngày 20/12/1964. Ngày 4/2/1977, Báo Cứu Quốc và Báo Giải Phóng được sáp nhập vào Báo Đại Đoàn Kết và ra số đầu tiên ngày 5/2/1977.

Ông tiếp tục làm phóng viên Báo Đại Đoàn Kết đến năm 1995 thì nghỉ hưu. Là cây bút chủ lực của Báo Đại Đoàn Kết viết về "khoán chui" từ năm 1979 đến 1986, những bài báo của ông đã được tập hợp lại thành cuốn sách "Khoán chui hay là chết", được NXB Trẻ ấn hành năm 2013.

Nhà báo Thái Duy là một trong bảy nhà báo lão thành tiêu biểu được tôn vinh tại Hội nghị “Gặp mặt, tuyên dương Người làm báo tiêu biểu” năm 2020 vì đã có những cống hiến lớn lao, dành nhiều tâm huyết và tình cảm, có nhiều đóng góp cho nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Điều đặc biệt là nhà báo Thái Duy là người duy nhất chưa từng đảm nhận một chức vụ nào. Suốt cuộc đời hoạt động, cống hiến, nhà báo Thái Duy chỉ có một chức vụ duy nhất là phóng viên, với mục tiêu cầm bút là viết vì dân, nói đúng sự thật, tôn trọng sự thật. Ông từng nói, chỉ làm phóng viên, với tôi như thế là sung sướng lắm rồi! Ông chính là tác giả của tác phẩm đỉnh cao xuất bản hàng triệu bản ra khắp thế giới, được nhiều lãnh tụ coi trọng, tiếp đón thân tình.

Nhà báo Thái Duy còn có một bút danh nổi tiếng nữa là Trần Đình Vân. Cái tên Trần Đình Vân gắn liền với cuốn sách "Sống như anh" - viết về cuộc đời anh hùng liệt sĩ Nguyễn Văn Trỗi qua lời kể của chị Phan Thị Quyên, vợ anh Trỗi. Bản thảo được một phóng viên Liên Xô (trước kia) mang ngay ra miền Bắc, qua đường hàng không từ Phnôm-pênh, tới Bác Hồ, được Bác khen ngợi, chỉ đạo in thành sách, do chính Bác đề tựa. Từ cái tên ban đầu là “Những lần gặp gỡ cuối cùng”, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã đổi tên thành “Sống như Anh”, chữ Anh (Trỗi) viết hoa, đăng nhiều kỳ trên các báo và xuất bản lần đầu ở NXB Văn học tháng 7/1965.

“Sống như Anh” đã tạo ra một làn sóng mạnh mẽ, dấy lên trong cả nước phong trào noi gương Anh Trỗi thi đua sản xuất và diệt giặc. Ngoài ra, “Sống như Anh” là một tác phẩm lớn không chỉ vì đối tượng phản ánh của nó rất vĩ đại mà lao động nghệ thuật của tác giả cũng rất tinh diệu, công phu và trở thành cuốn sách gối đầu của bao thế hệ, với hàng triệu bản in, từng dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, từng tái bản rất nhiều lần.

Chia sẻ tại buổi toạ đàm, nguyên Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Hồ Quang Lợi khẳng định, những tác phẩm báo chí của Thái Duy không chỉ là những dẫn chứng sắc bén từ thực tế, rực lửa chiến đấu, can đảm hy sinh mà còn có tính lý luận.

“Nhà báo Thái Duy là tấm gương sáng cho các nhà báo hiện tại, đặc biệt là những nhà báo trẻ. Bộ phim góp phần làm phong phú hơn di sản của Báo chí, làm sáng hơn, vẻ vang hơn truyền thống của Báo chí Cách mạng Việt Nam” - ông Hồ Quang Lợi nhất mạnh.

Nguyên Tổng Biên tập Báo Hải Phòng, thời nhà báo Thái Duy đã từng công tác mong muốn rằng: Nên lan tỏa những tấm gương sáng như nhà báo Thái Duy, để thế hệ sau này thấy được các nhà báo đi trước đã sống và viết như thế nào để góp phần làm nên thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Cũng tại Bảo tàng Báo chí Việt Nam đang trưng bày 45 hiện vật, tư liệu gắn với sự nghiệp báo chí của Nhà báo Thái Duy gồm: sách, tài liệu, bản thảo đánh máy, một số bài báo, thư các tử tù gửi nhà báo Thái Duy…