Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS

03/10/2022 06:35

Đào Trung Thành

Phó Viện trưởng Viện Blockchain và AI (ABAII)

Chuyển đổi số (CĐS) đã và đang trở thành xu thế tất yếu của các đơn vị sản xuất, kinh doanh (SXKD) trên thế giới và ở Việt Nam.

Hoạt động sản xuất là sự tích hợp một chuỗi các công đoạn với các điều kiện kỹ thuật khác nhau, thiết bị công nghệ khác nhau và dữ liệu đa dạng khác nhau. Mức độ số hóa và ứng dụng công nghệ số trong từng cấu phần công nghệ kể cả sơ đồ quản lý, tổ chức cũng khác nhau. Việc đánh giá mức độ trưởng thành số (digital maturity) là nội dung quan trọng của đơn vị, là cơ sở để lựa chọn chiến lược và hoàn thiện lộ trình CĐS thành công.

Bài viết trình bày những nội dung chính trong công tác đánh giá mức độ trưởng thành số, giới thiệu các mô hình đánh giá mức độ trưởng thành, phân tích ưu nhược điểm và điều kiện ứng dụng của các mô hình. Với kết quả tư vấn thành công cho một số đơn vị SXKD, bài viết cũng trình bày mô hình đánh giá mức độ trưởng thành số của Công ty tư vấn CĐS Dr.SME giúp các đơn vị có thêm thông tin trong quá trình thực thi CĐS.

CĐS bắt đầu từ đâu?

Trong những năm gần đây, CĐS được các quốc gia, các tổ chức và tập đoàn kinh tế đặc biệt quan tâm. Tuy vậy, quá trình CĐS bắt đầu từ đâu vẫn là câu hỏi luôn được đặt ra. Các công ty tư vấn công nghệ số thường lựa chọn các giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu trước mắt mà chưa chú trọng đến hiệu quả lâu dài của doanh nghiệp (DN). Nhiều chuyên gia tư vấn CĐS trên thế giới đều thống nhất quan điểm rằng: Chiến lược là động lực chính quyết định sự thành công của CĐS, công nghệ chỉ là một cấu phần trong toàn bộ quá trình đó. [1]

Như vậy, CĐS bắt đầu bằng cách xác định chiến lược phát triển cho DN mình bằng cách nghiên cứu các xu hướng: thị trường, khách hàng, đối thủ cạnh tranh, hệ sinh thái, công nghệ. Chiến lược phát triển là tiền đề cho chiến lược CĐS [2]:

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 1. — Hình 1: Mối tương quan chiến lược DN và chiến lược CĐS [2]

Tiếp theo, DN cần phải xác định mình đang ở đâu trong hành trình CĐS. Hay nói cách khác, cần đánh giá mức độ trưởng thành số (digital maturity). Điểm mấu chốt quan trọng nhất trong hành trình CĐS đó là DN cần phải biết mình đang ở đâu, mình yếu ở đâu, mạnh ở đâu. Điều này rất giống với việc chữa trị cho người bệnh hay hướng dẫn mọi người phát triển năng lực bản thân. DN cần được các chuyên gia tư vấn CĐS “khám sức khỏe tổng quát”. Dựa trên kết quả chẩn trị này, mới bắt đầu tư vấn các loại thuốc và phác đồ điều trị phù hợp.

Lợi ích của việc đánh giá mức độ trưởng thành số

Các lợi ích mà DN xác định được mức độ trưởng thành số gồm:

Cắt giảm chi phí: công cụ đánh giá giúp DN biết được điểm mạnh, điểm yếu của toàn bộ hệ thống SXKD, vận hành trong DN và từ đó có thể giảm được chi phí vận hành. Theo thông lệ, giảm 10 - 20% chi phí vận hành hoặc chi phí nhân công.

Tạo ra các sản phẩm dịch vụ số mới, mô hình kinh doanh mới để có các nguồn thu mới hoặc để bù đắp cho các ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh truyền thống. Doanh thu bình quân tăng từ 2 - 6%; Rút ngắn thời gian đưa sản phẩm ra thị trường.

Tiếp cận được nhiều khách hàng hơn, khiến họ trở nên trung thành hơn, tăng tỷ lệ chuyển đổi người quan tâm (conversion rate) của khách hàng từ 1.2x - 1.7x lần, tối ưu 2 - 6%.

Ra quyết định nhanh, chính xác: Lãnh đạo DN ra quyết định nhanh chóng và chính xác hơn nhờ phân tích và quản trị tốt dữ liệu. DN cũng tối ưu hóa được cách thức quản lý, quy trình vận hành để tăng năng suất.

Theo nghiên cứu của hãng tư vấn Deloitte, những công ty, DN có mức trưởng thành số cao sẽ tăng trưởng doanh thu 45% và biên lợi nhuận ròng 43% [5]. Tóm lại, đánh giá mức độ trưởng thành số là một bước quan trọng và mang lại nhiều lợi ích cho công cuộc CĐS vốn khó khăn và nhiều rủi ro khi thực hiện.

Chọn mô hình đánh giá mức độ trưởng thành số nào?

Trên thế giới, trong những năm gần đây, đã có khá nhiều mô hình, khung đánh giá mức độ trưởng thành số (DMM - Digital Maturity Model) được nghiên cứu và đề xuất ứng dụng, bao gồm các mô hình nổi bật sau đây [3].

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 2. — Hình 2: So sánh các mô hình và khung CĐS nổi bật [3]

Các tổ chức, hãng tư vấn, diễn đàn, mỗi bên có những quan điểm về CĐS khác nhau và quan tâm đến các khía cạnh khác nhau. Nhưng tất cả đều đồng thuận rằng CĐS là chuyển đổi DN (business transformation). Bên cạnh lĩnh vực công nghệ, công nghệ thông tin (CNTT) thì các lĩnh vực khác của DN quan trọng không kém trong quá trình CĐS. Theo một nghiên cứu của hãng tư vấn Accenture 75% các rào cản để CĐS thành công là do những yếu tố phi kỹ thuật (non-technical factors) như văn hóa, con người, kỹ năng, cơ cấu tổ chức.

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 3. — Hình 3: 75% yếu tố phi kỹ thuật là rào cản thành công của CĐS [4]

Phân tích xác định sáu lĩnh vực/khía cạnh hành động được áp dụng nhiều nhất, đó là công nghệ, văn hóa (trong 13 mô hình/khung), công nghệ (12), chiến lược (11), tổ chức (10), khách hàng (10) và con người/nhân viên (9).

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 4. — Hình 4: 6 lĩnh vực chủ chốt cần đánh giá trong DN [3]

Ayman El-Safadi, dựa trên công trình nghiên cứu của Jimmy Bumann, Marc K. Peter, tiếp tục so sánh và đánh giá mức độ phổ biến của mô hình trong giới nghiên cứu và cộng đồng tư vấn CĐS cho DN, đã xác định 5 mô hình được dùng nhiều nhất là: Open Roads, Deloite-TM Forum, The Digital Capability Model, Boston Consulting Group và Capgemini [4].

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 5. — Hình 5: Phân tích các mô hình DMM

Mô hình Open Roads: Cộng đồng Open ROADS đã phát triển hai khung. Mô hình trưởng thành kỹ thuật số mở (ODMM) là một công cụ đánh giá đánh giá mức độ trưởng thành kỹ thuật số với các mục tiêu CĐS và hiệu suất của các tổ chức. Khung còn lại là Digital Mastermind, một khuôn khổ toàn diện để điều hướng hành trình CĐS.

Mô hình Open Roads dùng cho cộng đồng mở nên miễn phí, có thể dùng chung để đánh giá mức độ trưởng thành số cho các ngành công nghiệp khác nhau, cho nên nó mang tính tổng quát, không chuyên biệt.

Mô hình Deloite-TMForum: Deloitte phát hành 2 khung CĐS:

Một khung được xuất bản vào năm 2017 bởi chi nhánh kỹ thuật số của Deloitte - được gọi là Khung chuyển đổi công nghiệp Deloitte (Deloitte Industrial Transformation Framework) và tập trung vào các ngành Sản xuất, Năng lượng và Xây dựng. Khung Chuyển đổi Công nghiệp Kỹ thuật số của Deloitte đưa ra 5 câu hỏi thiết yếu. Mỗi câu hỏi đều xoay quanh khái niệm về sự nhanh nhạy trong kinh doanh, áp dụng kỹ thuật số và thành công của khách hàng: Khát vọng chiến thắng của chúng ta là gì? Chúng ta sẽ chọn chơi ở đâu? Những năng lực nào là cần thiết? Những năng lực nào phải được xây dựng, hoàn thiện hoặc thuê ngoài? Những quy trình kinh doanh, công nghệ và hệ thống quản lý nào được yêu cầu?

Khung thứ hai được xuất bản vào năm 2019 và được cung cấp bởi Cộng đồng TMForum - được gọi là Khung chuyển đổi công nghiệp Deloitte hay gọi là mô hình DMM của TMForum. Mô hình TMForum thì tập trung vào ngành Viễn thông. Đó cũng là lý do hiện nay Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) sử dụng mô hình này để đưa ra Bộ chỉ số đánh giá mức độ CĐS của DN (Digital Business Index).

Mô hình đánh giá sự sẵn sàng số hóa (Digital Readiness Assessment) của EY: Đây là mô hình do Ernst & Young đề xuất nhằm đánh giá mức độ sẵn sàng trong CĐS trên 7 lĩnh vực trọng tâm. Mô hình này đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) khuyến nghị dùng cho các DN nhỏ và vừa (SME).

Mô hình The Digital Capability: Bên cạnh các lĩnh vực phổ biến như các mô hình đánh giá trưởng thành số, mô hình này nhấn mạnh vào hai

khía cạnh là tiếp thị và bán hàng. Tác giả của mô hình là Jan Ace đưa ra 77 khối cơ bản (building block) để xây dựng chương trình CĐS toàn diện.

Mô hình của Boston Consulting Group (BCG):

Mô hình chia quá trình CĐS thành ba giai đoạn: ngắn hạn, trung hạn, và dài hạn. BCG nhấn mạnh tầm quan trọng của văn hóa và con người trong quá trình CĐS nên tập trung đánh giá vào các hạng mục này.

Mô hình đánh giá mức độ trưởng thành số của Dr. SME

Theo các nghiên cứu, hiện có rất nhiều mô hình đánh giá mức độ trưởng thành (DMM) (vài chục mô hình) với nhiều khác biệt về chọn chiều kích (dimensions), lĩnh vực đánh giá. Câu hỏi đặt ra là có một mô hình mang tính phổ quát cho mọi DN? Mô hình nào mang lại thành công cho công cuộc CĐS? trong khi lĩnh vực nghiên cứu về trưởng thành số (DMM) mới ở mức độ sơ khai ngay cả ở trên thế giới.

Qua nghiên cứu, thực tiễn tư vấn, công ty tư vấn Tái cấu trúc - CĐS Dr.SME đã xây dựng và hoàn thiện mô hình trưởng thành số, tham chiếu từ nhiều tổ chức uy tín trong và ngoài nước, đo lường toàn diện mức độ sẵn sàng CĐS của DN tổng thể trên 6 khía cạnh chính trong hoạt động SXKD của DN gồm: (1) Khách hàng, (2) Chiến lược, (3) Vận hành, (4) Công nghệ, (5) Văn hóa, (6) Dữ liệu.

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 6. — Hình 6: Mô hình đánh giá mức độ trưởng thành số của DN

Mô hình DMM này chủ yếu dựa trên mô hình DMM của TMForum mà Bộ TT&TT dùng để đánh giá các tập đoàn, DN lớn.

Ngoài ra, vì mô hình này tập trung vào viễn thông và các ngành dịch vụ, nên Dr.SME bổ sung thêm các phần đánh giá về công nghệ nhân bản (human technology) và công nghệ vận hành (operation technology) để tăng cường và hoàn thiện mô hình do TMForum đề xuất trong đó chú trọng hơn đến con người và khai thác vận hành, những vấn đề đặc biệt quan trọng trong các ngành sản xuất, năng lượng.

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 7. — Hình 7: Mô hình HT và OT (Nguồn: Dr.SME)

Các DN, tổ chức sau khi được đánh giá sẽ được sắp xếp theo các mức độ trưởng thành số, gồm 5 mức như Hình 8.

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 8. — Hình 8. Thang đo mức sẵn sàng CĐS

Quy trình đánh giá gồm các bước như Hình 9.

Đánh giá mức độ trưởng thành số: Một bước quan trọng trong quy trình CĐS - Ảnh 9.

Theo khảo sát của công ty Tái Cấu trúc và CĐS Dr. SME thì đa số các công ty mới chỉ ở mức 1, một số công ty đang ở mức 2, còn mức 3 là các công ty công nghệ lớn như Viettel, FPT, mức 4 và 5 rất ít công ty ở Việt Nam đạt được. Chính vì xuất phát điểm thấp nên có lẽ việc đầu tiên cần làm là số hóa hệ thống quản trị của DN và sau đó là ứng dụng CNTT vào SXKD, rồi mới đến thực hiện chuyển đổi mô hình kinh doanh sang DN số theo chiến lược của DN.

Tài liệu tham khảo:

1. Strategy, not Technology, Drives Digital Transformation, Gerald C. Kane, Doug Palmer, Anh Nguyen Phillips, David Kiron and Natasha Buckley, 2015, MIT Sloan Management Review and Deloitte.

2. Digital Business Transformation and Strategy: What Do We Know So Far?, Mariam H. Ismail, Mohamed Khater, Mohamed Zaki, 2018, University of Cambridge

3. Action Fields of Digital Transformation - A Review and Comparative Analysis of Digital Transformation Maturity Models and Frameworks, Jimmy Bumann, Marc K. Peter, 2019, Edition Gesowip

4. The Top 5 Digital Transformation Frameworks, Ayman El- Safadi, 2021

5. Uncovering the connection between digital maturity and financial performance, Ragu Gurumurthy, David Schatsky, Jonathan Camhi, 2020, Deloitte Insights.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 9 tháng 9/2022)

Ý kiến chuyên gia

AI trong giáo dục: Công cụ hay mối đe dọa?

AI, dù là ChatGPT hay các công cụ khác, không phải là mối đe dọa, mà là cơ hội để nền giáo dục thay đổi và thích nghi với một kỷ nguyên mới.

Đào Trung Thành
Nâng cao hiệu quả hành chính công với Generative AI

LTS: Sáng ngày 22/10/2024, trong Chương trình Tuần lễ chuyển đổi số TP. Hồ Chí Minh do UBND TP. HCM và Sở TT&TT tổ chức, ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện ABAII đã có bài trình bày về ứng dụng AI cải cách công tác hành chính, chuyển đổi số. Tạp chí TT&TT giới thiệu bài trình bày của ông Đào Trung Thành về đề tài nóng bỏng hiện nay.

Đào Trung Thành
Mạng lưới thông tin vô cơ: Tương lai AI và những thách thức quyền lực mới

Mạng lưới thông tin vô cơ (Inorganic Information Network) là một bước tiến công nghệ vượt trội, đồng thời đặt ra những thách thức lớn cho loài người.

Đào Trung Thành
Qualia - Trải nghiệm chủ quan và hạn chế của mô hình ngôn ngữ lớn

Large Language Models (LLMs) như GPT-4 rất thông minh khi nói đến việc xử lý và tạo ra ngôn ngữ. Chúng có thể trả lời câu hỏi và thậm chí tạo ra câu chuyện phức tạp để giải thích những khái niệm khó hiểu. Tuy nhiên, không giống như con người, LLMs không có qualia. Chúng không có bất kỳ trải nghiệm chủ quan nào, dù có thể viết ra những đoạn văn rất hay và cân đối.

Đào Trung Thành
Nexus và sức mạnh thông tin: Một cái nhìn sâu sắc từ thời đồ đá đến AI

"Nexus" của Yuval Noah Harari là một sự tiếp nối và mở rộng của những tác phẩm trước đó, như "Sapiens" và "Homo Deus", nhưng đi sâu hơn vào việc kết nối lịch sử loài người với tương lai đang được định hình bởi AI và các mạng lưới thông tin hiện đại.

Đào Trung Thành

Xem thêm

Bài khác

Đề xuất một số giải pháp bảo mật cho hoạt động ngân hàng tại Việt Nam

Thực trạng bảo mật: Ngành ngân hàng Việt Nam đang phát triển nhanh chóng về dịch vụ trực tuyến nhưng đối mặt với nhiều rủi ro bảo mật do hacker tấn công qua mã độc, phishing, và khai thác tâm lý người dùng. Vấn đề phổ biến: Các hình thức tấn công điển hình bao gồm mã độc, lỗ hổng hệ thống, giả mạo OTP qua SMS và lừa đảo qua tin nhắn, gây thiệt hại tài chính và mất niềm tin khách hàng.

Ý kiến chuyên gia
Lâm Việt Tùng
Hợp nhất Bộ TT&TT và Bộ KH&CN: Cơ hội và kỳ vọng

Cùng với một số Bộ ngành, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) hợp nhất với Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) với mục tiêu chính của sự hợp nhất này là giảm bớt một số chức năng và nhiệm vụ chung, tiết kiệm, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số (CĐS), phát triển khoa học công nghệ và quản lý báo chí số tốt hơn.

Ý kiến chuyên gia
Lâm Việt Tùng
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng gửi thư chúc mừng ngày Nhà giáo Việt Nam

Nhân dịp Kỷ niệm 42 năm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã gửi thư chúc mừng đến các Cô giáo, Thầy giáo, những người đã và đang công tác tại các cơ sở giáo dục đào tạo, bồi dưỡng thuộc ngành Thông tin và Truyền thông trong cả nước.

Ý kiến chuyên gia
Nguyễn Mạnh Hùng
Chuyển đổi số thì cần thể chế số, hạ tầng số và cán bộ số

Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh: Muốn phát triển cái gì thì cũng cần thể chế cho nó. Cần có hạ tầng cho nó. Và cần có cán bộ, nhân lực để làm nó. Chuyển đổi số thì cần thể chế số, hạ tầng số và cán bộ số.

Ý kiến chuyên gia
Nguyễn Mạnh Hùng