Điểm mới trong Quy định 100-QĐ/TW và 101-QĐ/TW đối với báo chí, xuất bản

Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm khẳng định nhự vậy khi Quán triệt các Quy định mới của Ban Bí thư liên quan đến báo chí, truyền thông, xuất bản.

Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn

Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm cho biết, Ngày 28/2/2023, Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Quy định số 100-QĐ/TW về “Trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo nhà xuất bản” (Quy định 100) và Quy định số 101-QĐ/TW về “Trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo cơ quan báo chí” (Quy định 101).

Việc xây dựng Quy định 100 và Quy định 101 xuất phát từ các lý do quan trọng sau đây:

Các căn cứ và quy định của Đảng, Nhà nước được nêu trong Quyết định số 75-QĐ/TW, ngày 21/8/2007 của Ban Bí thư về “Quy chế bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật cán bộ lãnh đạo cơ quan báo chí” (Quyết định 75) và Quyết định số 282-QĐ/TW ngày 26/01/2010 của Ban Bí thư về “Quy định trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật cán bộ lãnh đạo nhà xuất bản” (Quyết định 282) đã không còn phù hợp và được thay thế bằng các quy định mới. Đó là: (1) Quyết định số 67-QĐ/TW ngày 4/7/2007 của Bộ Chính trị về việc phân cấp quản lý cán bộ được thay thế bởi Quy định số 105-QĐ/TW, ngày 19/12/2017 của Bộ Chính trị về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, và hiện nay được thay thế bởi Quy định số 80-QĐ/TW, ngày 18/8/2022 về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử; Quy định số 89-QĐ/TW, ngày 4/8/2017 của Bộ Chính trị về Khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp; Kết luận số 08-KL/TW, ngày 15/6/2021 của Bộ Chính trị về tuổi bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử; Quy định số 41-QĐ/TW, ngày 3/11/2021 của Bộ Chính trị về miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ; (2) Luật Báo chí năm 1989 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Báo chí năm 1999 đã được thay thế bởi Luật Báo chí năm 2016; (3) Luật Xuất bản năm 2004 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xuất bản năm 2008 đã được thay thế bởi Luật Xuất bản năm 2012;…

Đồng thời, xuất phát từ những hạn chế trong Quyết định 75, Quyết định 282 trong thời gian qua cần khắc phục. Các nội dung trong Quyết định 75 không thể áp dụng đầy đủ, thống nhất đối với lãnh đạo các cơ quan báo chí trực thuộc các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp… bởi những đối tượng trên không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Cán bộ công chức, Luật Viên chức, Bộ luật Lao động. Thực tế hiện nay, có một số tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp chưa đề cao trách nhiệm trong quản lý cơ quan báo chí trực thuộc; có xu thế thành lập các hội, viện nghiên cứu chỉ để xin cấp giấy phép hoạt động tạp chí, nên không có kinh phí bảo đảm cho hoạt động của tạp chí, buông lỏng quản lý để tạp chí tự hoạt động, tự trang trải chi phí và nuôi bộ máy; tùy tiện mở văn phòng đại diện, phóng viên thường trú và cộng tác viên ở nhiều tỉnh, thành phố gây ra nhiều phiền nhiễu, tiêu cực.

Hiện nay, các nhà xuất bản đang tổ chức và hoạt động theo loại hình đơn vị sự nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện do Nhà nước là chủ sở hữu. Tuy vậy, các nội dung trong Quyết định 282 mới chỉ đề cập đến cán bộ lãnh đạo nhà xuất bản hoạt động theo mô hình sự nghiệp công lập, chưa bao quát đến nhà xuất bản hoạt động theo loại hình doanh nghiệp công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên 100% vốn nhà nước. Hiện nay, cả nước có 15/57 nhà xuất bản hoạt động theo loại hình doanh nghiệp công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên 100% vốn nhà nước.

Quyết định 75 và Quyết định 282 chưa có chế tài cụ thể xem xét, xử lý đối với các vi phạm của tổ chức đảng, lãnh đạo cơ quan chủ quản báo chí, cơ quan chủ quản nhà xuất bản. Tình trạng “báo hóa” tạp chí, “thương mại hóa” báo chí, biểu hiện “tư nhân hóa” báo chí diễn biến phức tạp. Công tác chỉ đạo, quản lý nhà nước về báo chí chưa theo kịp sự phát triển của báo chí; sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của một bộ phận người làm báo, người làm xuất bản bản…

Cùng với đó, xuất phát từ thực tiễn đặt ra yêu cầu, trách nhiệm ngày càng cao đối với cán bộ làm công tác báo chí, xuất bản. Đây cũng là cơ sở chính trị để sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí 2016, Luật Xuất bản 2012 và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan.

“Từ những lý do đó, việc hoàn thiện hệ thống quy định của Đảng đối với công tác xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo các cơ quan báo chí, nhà xuất bản là rất cần thiết góp phần xây dựng đội ngũ lãnh đạo các cơ quan báo chí, nhà xuất bản có bản lĩnh chính trị, năng lực trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và phẩm chất đạo đức để “xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại” và “sắp xếp ngành xuất bản, in và phát hành theo hướng tinh gọn, chất lượng, hiện đại hoá” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”, Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm nhấn mạnh.

Những nội dung quan trọng của Quy định 100 và Quy định 101

Phó Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm cũng cho biết: Quá trình nghiên cứu xây dựng Quy định 100 và Quy định 101 được tổ chức công phu, khoa học và dựa trên những cơ sở khách quan, có sự tiếp thu ý kiến của nhiều bên liên quan. Ban Tuyên giáo Trung ương chủ trì tổ chức đoàn khảo sát, làm việc với một số cơ quan chủ quản báo chí, xuất bản, cơ quan báo chí, nhà xuất bản; tổ chức tọa đàm chuyên gia, nhà khoa học.

Những điểm mới, mấu chốt của Quy định 100, Quy định 101 của Ban Bí thư về trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo cơ quan báo chí, xuất bản, cụ thể như sau:

Thứ nhất, thay đổi hình thức văn bản từ thể loại Quyết định ban hành quy chế, quy định về trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà xuất bản sang thể loại Quy định về trách nhiệm, quyền hạn và việc bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà xuất bản cho phù hợp với tính chất, nội dung của văn bản và đúng tinh thần Quy định số 66-QĐ/TW, ngày 6/2/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về thể loại, thẩm quyền ban hành và thể thức văn bản của Đảng.

Thứ hai, bổ sung các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác quản lý cán bộ nói chung; các văn bản quy định liên quan hoạt động báo chí, xuất bản mới được ban hành trong những năm qua để làm căn cứ ban hành Quy định mới.

Thứ ba, bổ sung thêm đối tượng điều chỉnh là cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, xuất bản; bổ sung thêm một số quyền hạn, trách nhiệm đối với cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý nhà nước, cơ quan chủ quản báo chí, xuất bản nhằm xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn và căn cứ xem xét trách nhiệm của các cơ quan này trong công tác bổ nhiệm, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà xuất bản (trong thẩm định điều kiện, tiêu chuẩn bổ nhiệm, miễn nhiệm; các hình thức kỷ luật đối với lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà xuất bản…).

Thứ tư, về tiêu chuẩn, điều kiện, quy trình bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, miễn nhiệm, khen thưởng và kỷ luật, phân tách thành hai nhóm đối tượng cơ quan báo chí, nhà xuất bản để điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tiễn.

Đối với nhóm lãnh đạo các cơ quan báo chí trực thuộc các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội: Thực hiện theo đúng các quy định đã ban hành của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác cán bộ, bổ sung thêm một số tiêu chuẩn, điều kiện đặc thù như: là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam; có trình độ lý luận chính trị cao cấp (2 tiêu chuẩn này, không áp dụng bắt buộc đối với lãnh đạo cơ quan báo chí thuộc tổ chức tôn giáo); có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước về báo chí; có ít nhất 2 năm hoạt động trong lĩnh vực báo chí, xuất bản.

Đối với nhóm lãnh đạo nhà xuất bản trực thuộc các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Thực hiện theo đúng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước về công tác cán bộ, bổ sung thêm một số tiêu chuẩn, điều kiện đặc thù như: là đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam; có trình độ lý luận chính trị cao cấp; có chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý nhà nước về xuất bản; có ít nhất 2 năm hoạt động trong lĩnh vực báo chí, xuất bản.

Với nhóm lãnh đạo các cơ quan báo chí, xuất bản không thuộc các đối tượng nêu trên: Về điều kiện, tiêu chuẩn: Bảo đảm tiêu chuẩn, điều kiện bổ nhiệm theo quy định chung của Đảng, Nhà nước, tuy nhiên, xem xét đến một số quy định cụ thể:

Về độ tuổi bổ nhiệm: (1) Người đứng đầu cơ quan báo chí, xuất bản không đảm nhiệm chức vụ quá 2 nhiệm kỳ liên tiếp. (2) Phải còn đủ thời gian để công tác ít nhất trong 1 nhiệm kỳ (60 tháng) trở lên và tuổi tối đa giữ chức vụ lãnh đạo không quá 65 tuổi đối với nữ và 67 tuổi đối với nam. Trường hợp đặc biệt không quá 70 tuổi, do cơ quan chỉ đạo báo chí xem xét, quyết định.

Người đứng đầu cơ quan chủ quản báo chí, xuất bản không được kiêm giữ chức vụ lãnh đạo cơ quan báo chí, xuất bản; lãnh đạo cơ quan báo chí, xuất bản này không kiêm nhiệm lãnh đạo cơ quan báo chí, xuất bản khác.

“Quy định này để phân định rạch ròi giữa quyền hạn, trách nhiệm của lãnh đạo cơ quan chủ quản với quyền hạn trách nhiệm của lãnh đạo cơ quan báo chí, nhà xuất bản, tránh trường hợp “vừa đá bóng, vừa thổi còi”; hạn chế lạm dụng, lợi dụng vị trí lãnh đạo để phục vụ lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân, cấu kết, thao túng hoạt động báo chí, xuất bản”, ông Trần Thanh Lâm chia sẻ.

Thứ năm, về khen thưởng. Tiếp tục kế thừa các nội dung của các quyết định trước đây và bổ sung thêm đối tượng được khen thưởng là cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ lãnh đạo trong cơ quan chỉ đạo báo chí, xuất bản, cơ quan quản lý báo chí, xuất bản, cơ quan chủ quản báo chí, nhà xuất bản.

Thứ sáu, về kỷ luật. Xác định rõ các hành vi, tính chất, mức độ vi phạm trong việc chấp hành quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước liên quan hoạt động báo chí, xuất bản để đưa ra hình thức xử lý kỷ luật về Đảng. Trước đây, chủ yếu căn cứ và các hành vi vi phạm trong hoạt động báo chí, xuất bản theo quy định của pháp luật để xử lý về mặt Đảng. Tuy nhiên, lần này bổ sung thêm các căn cứ vi phạm theo các định mới nhất của Đảng về xử lý vi phạm tổ chức đảng, đảng viên (Quy định số 69-QĐ/TW ngày 6/7/2022 của Bộ Chính trị về kỷ luật tổ chức đảng, đảng viên vi phạm; Quy định số 41-QĐ/TW ngày 3/11/2021 của Bộ Chính trị về miễn nhiệm, từ chức đối với cán bộ)./.