Estonia và câu chuyện về khởi nghiệp công nghệ

Estonia, đất nước nhỏ bé ở Bắc Âu với diện tích vỏn vẹn 45.227 km2, chỉ mới được công nhận là một quốc gia độc lập cách đây 30 năm. Khi đó, chỉ có hơn một nửa dân số của nước này sử dụng điện thoại cố định. Chính phủ Estonia đã quyết định đầu tư quy mô lớn cho công nghệ mới, đặt niềm tin vào mạng Internet. Ngân hàng và viễn thông cũng được đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng mới.

Một dự án trang bị máy tính cho tất cả các phòng học trên toàn quốc đã được triển khai. Ý tưởng của dự án là "Tiger Leap" (Bước nhảy của hổ), hàm ý thông qua tin học hóa, đất nước Estonia, hoặc ít nhất nền giáo dục, sẽ có bước nhảy mạnh mẽ trong tương lai. Và Estonia chỉ mất vài năm hoàn thành kế hoạch của mình. Chính phủ Estonia đã dựa máy tính và công nghệ mới vào giảng dạy tại trường học, bắt đầu từ bậc tiểu học, nhằm đào tạo thế hệ tương lai của đất nước phục vụ cho nền kinh tế mới.

Có lẽ, thế giới biết nhiều về Estonia chính là từ The Daily Show, chương trình truyền hình Mỹ trong vòng nửa tiếng phát vào đêm muộn thứ ba hằng tuần, khi ông Taavi Rõivas, cựu Thủ tướng nước này xuất hiện vào tháng 3/2016 để đối thoại về mô hình Estonia điện tử (e-Estonia). Mô hình này nhằm mục tiêu tạo ra một quy trình hiệu quả bằng việc đưa nhiều quy trình thủ tục truyền thống lên hệ thống trực tuyến.

Đến nay, chỉ sau hơn hai thập kỷ, quốc gia này đã trở thành một trong những nước dẫn đầu thế giới về công nghệ. Các kỹ sư phần mềm người Estonia đã viết ra các mã lệnh trong các ứng dụng nổi tiếng như Skype, Hotmail và Kazaa. Vào năm 2007, Estonia đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới cho phép các cử tri bỏ phiếu trực tuyến trong cuộc bầu cử quốc hội.

Vùng đất của các kỳ lân công nghệ

Skype, phần mềm nhắn tin gọi điện nổi tiếng thế giới, được sinh ra tại Estonia. Công ty này đã mở đầu phong trào bùng nổ startup tại đây sau khi được Microsoft mua lại với cái giá 8,5 tỷ USD. Các nhà sáng lập sau đó đã dành toàn bộ lợi nhuận để đầu tư ngược trở lại cho quê hương của mình.

Estonia tự hào là nơi có nhiều kỳ lân công nghệ, các công ty tư nhân trị giá hơn 1 tỷ USD, tính theo đầu người so với bất kỳ quốc gia nhỏ nào khác trên thế giới

Công ty CNTT Estonia gần đây gây được chú ý lớn là Bolt. Được thành lập vào năm 2013 tại Estonia, Bolt đã trở thành một công ty khởi nghiệp kỳ lân trị giá 1,9 tỷ USD sau vòng tài trợ tháng 5/2020. Công ty cung cấp các dịch vụ tương tự như đối thủ Uber thông qua ứng dụng Bolt và ban đầu phát triển bằng cách nhắm mục tiêu vào các thị trường châu Âu và châu Phi nhỏ hơn. Nó đã mở rộng qua nhiều năm vượt ra ngoài việc thuê xe tay ga, giao đồ ăn, và giờ là xe đạp điện. Ngoài ra, còn có các kỳ lân khác bao gồm ID.me, playtech, wise, pipedrive và Zego.

Siim Sikkut, giám đốc thông tin chính phủ (GCIO) của Estonia cho biết: "Thành công kỹ thuật số của Estonia không xảy ra trong một sớm một chiều - đó là kết quả của nhiều thập kỷ đầu tư, thử nghiệm và hợp tác giữa khu vực công và tư nhân. Đó không chỉ là về công nghệ. Các nhân tố quan trọng là ý chí chính trị và lòng tin. Nghiên cứu mới nhất cho thấy 82% cư dân tin tưởng các dịch vụ điện tử của Estonia".

Năm 2007 Estonia là nước đầu tiên trên thế giới cho phép bầu cử trực tuyến trong tổng tuyển cử.

Một nhà phân tích Phố Wall cho biết: "Ngày nay Estonia là một trong những nước tiên tiến nhất về công nghệ trên thế giới, còn tiên tiến hơn nhiều cả Mỹ, Anh và nhiều nước Tây Âu. Estonia là nước điện tử (e-country) nơi mọi thứ đều số hoá, từ e-banking, e-paying, e-vote, e-tax và hệ thống chính phủ điện tử (e-government) của nước này tốt nhất thế giới".

"e-Estonia - một xã hội kỹ thuật số và không giấy tờ - mọi người khai thuế, thực hiện các dịch vụ ngân hàng, ký tài liệu, bỏ phiếu trong các cuộc bầu cử và nhận đơn thuốc qua Internet. Tất cả các quy trình này đều nhanh chóng và có thể được thực hiện thoải mái tại nhà riêng hoặc văn phòng của một người bằng cách sử dụng thẻ ID Estonian do nhà nước cấp. Trong 30 năm qua, Estonia đã trở thành một trong những quốc gia công nghệ tiên tiến nhất trên thế giới - một xã hội kỹ thuật số thực sự", Sikkut cho biết thêm.

Các công ty khởi nghiệp công nghệ Estonia

Sự hỗ trợ từ Chính phủ đã thúc đẩy làn sóng khởi nghiệp tại nước này. Estonia thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghệ nhờ chính sách công dân điện tử (e-Residency). Chính sách cho phép những cá nhân không phải là công dân Estonia được quyền tiếp cận với các dịch vụ của Estonia như thành lập công ty, ngân hàng, thanh toán và đóng thuế. Mục tiêu nhắm đến là các cá nhân tài năng độc lập như giới phát triển phần mềm và nhà văn.

Tại thủ đô Tallinn, tọa lạc trong khu phức hợp Telliskivi Creative City, Lift99 là một trung tâm làm việc chung và mạng lưới các nhà sáng lập khởi nghiệp. Bản thân tòa nhà Lift99 đã là một công trình đầy phong cách hipster với một chút Bladerunner gặp Shoreditch của London. Một lối vào chào đón khách vào trong mà không có khu vực lễ tân chính thức. Tòa nhà trước đây là xưởng bảo dưỡng động cơ đường sắt và các chủ sở hữu hiện tại vẫn giữ nguyên vẻ ngoài hơi "Grunge". Chỉ một vài công ty ở Lift99 là doanh nghiệp (DN) trong nước, hầu hết còn lại là DN nước ngoài đến đây với hy vọng có chỗ đứng vững chắc tại Estonia.

Vistalworks, một công ty khởi nghiệp công nghệ dữ liệu tại Lift99 với mục đích bảo vệ người tiêu dùng khỏi tác hại của hàng giả và hàng bất hợp pháp. Phần mềm do Vistalworks phát triển kết hợp các công cụ lập hồ sơ rủi ro để phát hiện hàng hóa nhập lậu, hàng giả và các sản phẩm chưa được kiểm tra để có thể bảo vệ người tiêu dùng.

Giám đốc điều hành Vistalworks Vicky Brock sinh ra tại Anh nhưng đã đến Estonia để thành lập công ty. "Tôi chưa bao giờ đến Estonia trước đó. Lần đầu tiên đến đây, tôi phải mở một tài khoản ngân hàng. Ban đầu, tôi hơi lo lắng rằng mình đang bị lừa, bởi vì làm việc với các hệ thống ở đây rất dễ dàng. Môi trường khởi nghiệp công nghệ ở đây thật tuyệt vời", Vicky Brock cho biết.

Một startup công nghệ khác tại Tallinn là Single Earth, một công ty khởi nghiệp công nghệ chuyên sâu hướng tới mục tiêu phá vỡ hành động gây ảnh hưởng tới môi trường của DN.

Single Earth là một nền tảng mã hóa cho phép rừng, đất ngập nước và các tài nguyên hành tinh khác tạo ra lợi nhuận cho chủ đất bằng cách bán chúng dưới dạng tín dụng carbon và đa dạng sinh học. Single Earth đã xây dựng một bản sao số tự nhiên cho thấy mức độ mà các khu vực quan trọng về mặt sinh thái hấp thụ carbon dioxide và giữ lại đa dạng sinh học. Họ sử dụng hình ảnh vệ tinh, phân tích dữ liệu lớn và máy học để xây dựng mô hình carbon toàn cầu, để làm cơ sở cho thị trường token của nó, tạo ra lợi nhuận thông qua bù đắp carbon, "khai thác" mã thông báo (token) MERIT mới cho mỗi 100 kg CO₂ được cô lập trong một khu rừng hoặc khu vực đa dạng sinh học cụ thể.

Các mã thông báo MERIT sau đó được sử dụng để giao dịch, bù đắp lượng CO₂ hoặc đóng góp cho các mục tiêu khí hậu (vì mã thông báo "đã được sử dụng hết" và không thể giao dịch được nữa). Các công ty, tổ chức và cuối cùng là các cá nhân sẽ có thể mua những mã thông báo này và sở hữu một lượng nhỏ tài nguyên thiên nhiên, được thưởng bằng phần bù carbon và đa dạng sinh học. Công ty cho biết thị trường tín chỉ carbon ước tính trị giá hơn 50 tỷ USD vào năm 2030.

Do khả năng truy xuất nguồn gốc của blockchain và liên kết của nó với mã thông báo có thể giao dịch, nên việc thanh toán cho chủ đất sẽ được thực hiện ngay lập tức.

Giám đốc điều hành và đồng sáng lập Merit Valdsalu cho biết: "Chúng ta cần khuyến khích việc bảo vệ thiên nhiên bằng cách kiếm tiền từ tín dụng carbon và các yếu tố đa dạng sinh học tồn tại trong nền kinh tế".

Phát triển môi trường sáng tạo thân thiện với trẻ em

Vivita là một tổ chức thúc đẩy sự sáng tạo dành cho trẻ em và thanh thiếu niên và là một trong những phòng thí nghiệm thân thiện với trẻ em ở Estonia. Mục tiêu là mang đến cho trẻ em một môi trường sáng tạo, nơi các em có thể sử dụng độc lập các công cụ, vật liệu và máy móc khác nhau và thông qua đó biến những ý tưởng và dự án mơ ước của các em thành hiện thực.

Người sáng lập kiêm Giám đốc điều hành Vivita Mari-Liis Lind cho biết các hoạt động của Vivita sẽ giúp trẻ phát triển năng lực thông qua các công cụ kinh doanh cấp cơ sở và trải nghiệm những lợi ích của các sáng kiến cố vấn và tăng tốc.

Các hoạt động của Vivita thường phù hợp với trẻ em từ 8 - 10 tuổi. Nhiều người cho rằng liệu phát triển động lực kinh doanh ở độ tuổi này có quá sớm đối với trẻ em hay không? Theo Lind thì không phải vậy, bởi vì 9 tuổi được cho là giai đoạn học tập và phát triển hiệu quả nhất đối với nhiều trẻ em.

"Trên thực tế, bọn trẻ không thấy nản chí chút nào và chúng thích thú với các ý tưởng tạo ra những đổi mới kinh doanh của riêng mình. Thành thật mà nói, chính các bậc cha mẹ thường là những người lo lắng", Lind chia sẻ.

Theo Lind, ở hầu hết các nền kinh tế hiện đại, chỉ khoảng 2% người dân được coi là sáng tạo và cô ấy muốn con số này tăng lên. Vivita dạy trẻ em cách tạo ra một nguyên mẫu, cách phá vỡ một nguyên mẫu và sau đó dịch chuyển để đạt được thành công cao hơn.

Tư duy khởi nghiệp quốc gia

Tại Tallinn, dường như các nhà lãnh đạo công nghệ và các nhà truyền bá đã thành công khi truyền được cảm hứng "có thể làm được" cho các DN khởi nghiệp. Với nhiều chính sách hỗ trợ, chính phủ luôn tạo mọi điều kiện cho các công ty phát triển và thu hút nhân tài về đất nước.

e-Estonia được xây dựng để hỗ trợ công việc vận hành kinh tế của chính phủ thêm hiệu quả, bền vững, dân chủ và minh bạch hơn. Nền tảng của mô hình này là một cơ sở dữ liệu quốc gia cho phép mọi người dân có thể giải quyết mọi việc từ nộp thuế đến bỏ phiếu.

Đến nay đa phần các thủ tục hành chính tại quốc gia này đều có thể thực hiện trực tuyến, trừ một số thủ tục đặc biệt. Sự thành công của Estonia không phải chỉ là về công nghệ mà đó là bỏ tư duy cũ, dịch chuyển tư duy để đổi mới sáng tạo./.