Startup thường gặp những "điểm yếu" nào khi tiến hành gọi vốn?

5 bước trong hành trình gọi vốn của startup

Chia sẻ tại sự kiện ký kết hợp tác giữa ThinkZone Ventures và Deloitte trong việc hỗ trợ cộng đồng khởi nghiệp được tổ chức mới đây, ông Bùi Thành Đô, CEO ThinkZone Ventures cho biết, quỹ tập trung đầu tư vào các startup trong lĩnh vực công nghệ. Sau 3 năm ra đời, ThinkZone đã hỗ trợ hàng trăm startup với các gói tư vấn, kết nối mạng lưới và đã đầu tư trực tiếp nguồn lực vào 12 startup công nghệ.

Tuy nhiên, trong quá trình tiếp xúc với các startup, ông Đô thấy rằng, họ gặp rất nhiều khó khăn khi đi gọi vốn hay các vấn đề liên quan đến quản trị doanh nghiệp, tài chính... Trong khi sự hỗ trợ của các nguồn lực trong nước vẫn còn hạn chế đối với startup công nghệ, nhất là khi ở quy mô nhỏ.

Chia sẻ về hành trình gọi vốn của mình, ông Nguyễn Tiến Minh, đồng sáng lập của startup thương mại xã hội ON Group - nền tảng mới nhận đầu tư 1,1 triệu USD vòng hạt giống đầu năm 2022, cho biết, các bước của một vòng gọi vốn mà các công ty khởi nghiệp phải trải qua bao gồm, đầu tiên là quá trình chuẩn bị, sau đó sẽ phải tiếp cận và thuyết trình trước các nhà đầu tư. Tiếp đến là vòng thẩm định, thương thảo hợp đồng pháp lý liên quan mua bán và thỏa thuận cổ đông, rồi đến khâu cuối cùng là hoàn thiện thủ tục với cơ quan có thẩm quyền để hoàn thành vòng gọi vốn.

Cụ thể, theo ông Minh, để chuẩn bị cho vòng gọi vốn, startup cần chuẩn bị: Bản thuyết trình gọi vốn (pitch desk) của startup thật ngắn gọn bởi, xúc tích vì nhà đầu tư sẽ không có nhiều thời gian, kiên nhẫn; thư mục mở (Dataroom) để có thể dễ dàng chia sẻ cho các nhà đầu tư. "Đây là bước rất quan trọng và mất nhiều thời gian nhưng nếu startup chuẩn bị tốt, thì có thể rút ngắn vòng gọi vốn của mình từ 1-3 tháng", ông Minh chia sẻ.

Tiếp theo là quá trình tiếp cận nhà đầu tư, startup cần lên danh sách được nhà đầu tư tiềm năng phân loại theo các tiêu chí như tốc độ giải ngân, mức độ quen thuộc, khả năng kết nối… Khi đó, startup sẽ tiếp cận thông qua mạng xã hội, mối quan hệ cá nhân, hay thông qua các đơn vị tăng tốc khởi nghiệp như ThinkZone…

Bước thứ 3 là phần thuyết trình (pitching) trước các nhà đầu tư. Việc này phụ thuộc nhiều vào kinh nghiệm của các nhà sáng lập nhưng theo ông Minh, các startup hãy luôn nghĩ rằng cơ hội đứng trước nhà đầu tư lần này là cơ hội cuối cùng và duy nhất vì chỉ có như vậy mới không thể bỏ qua. "Sau khi các nhà đầu tư lắng nghe và nếu quan tâm, sẽ đến bước kí bản điều khoản điều kiện ban đầu trước thẩm định. Đến bước này, các nhà sáng lập hãy cố gắng ký nhanh nhất có thể và nên có sự trợ giúp của các luật sư, vì sẽ định hướng cho các vòng gọi vốn sau này", ông Minh nói thêm.

Sau đó startup sẽ phải trải qua vòng thẩm định với các nhà đầu tư, để giúp họ có cái nhìn chi tiết hơn về công ty khởi nghiệp để đi đến quyết định góp vốn chính xác, cụ thể hơn. Thông thường, các nhà đầu tư sẽ thẩm định về pháp lý, tài chính và thuế, thương mại, công nghệ. "Nếu startup có sự chuẩn bị data room thật kĩ càng thì sẽ dễ dàng vượt qua bước thẩm định này", ông Minh khẳng định.

Bước cuối cùng trong một vòng gọi vốn là "thương thảo", đàm phán về điều khoản điều kiện đầu tư thông qua ít nhất 2 văn bản hợp đồng phát hành cổ phần và thỏa thuận cổ đông. Theo ông Minh, bước này chiếm khá nhiều thời gian và các startup sẽ cần phải có sự tham gia của các luật sư vì sẽ ảnh hưởng đến hoạt động trong tương lai.

Startup đừng chờ "hết tiền" mới tiến hành gọi vốn

Thảo luận về quá trình gọi vốn và thẩm định startup trong khuôn khổ sự kiện, bà Nguyễn Kim Hoa, Trưởng phòng cấp cao Deloitte Việt Nam cho biết, đối với các startup trong giai đoạn trước vòng đầu tư Serie A, các thông tin liên quan đến tài chính thường khá ít. Do đó, Deloitte Việt Nam sẽ phải xây dựng một KPI tài chính cho startup, thông qua các mô hình kinh doanh tương tự trên thế giới. Sau đó, startup sẽ phải xây dựng các báo cáo tài chính. Đây là một yếu tố trong quá trình thẩm định, Deloitte Việt Nam thấy rằng các nhà sáng lập chưa thực sự chú trọng khi xây dựng mô hình kinh doanh của mình, dù tài chính là một phần rất quan trọng với sự phát triển của startup. "Kể cả khi công ty chưa có lợi nhuận thì các nhà sáng lập cũng phải tính toán được sau bao lâu mô hình kinh doanh của mình có thể mở rộng", bà Hoa chia sẻ.

Đối với giai đoạn phát triển tiếp theo, khi startup đang thực hiện các vòng gọi vốn tiếp theo từ Serie A. Khi đó, startup đang phát triển rất nhanh và có thể gọi vốn liên tục trong vòng từ 18-24 tháng. Lúc này, theo bà Hoa, vòng thẩm định tài chính sẽ chi tiết và quan trọng hơn rất nhiều đối với nhà đầu tư, so với giai đoạn trước của startup. "Nhà đầu tư sẽ quan tâm mô hình kinh doanh này của startup sẽ đem lại cho họ những lợi ích gì khi thoái vốn", bà Hoa nói.

Khi đó, độ chi tiết và minh bạch của dữ liệu tài chính rất quan trọng nên các nhà sáng lập cần chuẩn bị thông tin liên quan nhiều nhất có thể. Tuy nhiên, nhiều startup chưa thực sự chú trọng đến việc xây dựng hệ thống dữ liệu tài chính nên các thông tin thường không đầy đủ, gây khó khăn cho các nhà đầu tư khi xác minh tài chính của doanh nghiệp, dẫn đến mức độ tin tưởng không cao.

"Các startup cần xây dựng data room về vấn đề tài chính chi tiết nhất có thể cũng như tìm hiểu các thông số của bản báo cáo tài chính, để có thể cung cấp cho các nhà đầu tư khi họ yêu cầu", bà Hoa khẳng định.

Về vấn đề liên quan đến pháp lý trong quá trình thẩm định khi gọi vốn, ông Hoàng Minh Đức, Luật sư cấp cao tại Duane Morris cho biết, các nhà sáng lập cần hiểu rõ bản chất của vòng thẩm định, tức là nhà đầu tư/quỹ đầu tư muốn tìm hiểu doanh nghiệp có vấn đề gì về mặt pháp lý hay không, mà họ có thể từ chối hay chấp nhận đầu tư nếu startup sửa/hoàn thiện được lỗi đó trong tương lai.

Theo ông Minh, bên cạnh các yếu tố liên quan đến tính pháp lý, tài chính của doanh nghiệp, các nhà đầu tư cũng rất quan tâm đến việc thẩm định về công nghệ như cấu trúc nền tảng, năng lực của lập trình viên,… hay "đầu ra, đầu vào" của sản phẩm có đủ để phát triển trong tương lai hay không. "Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng chú ý đến mức độ cạnh tranh của thị trường, các đối thủ, chứng chỉ độc quyền, vấn đề pháp lý…", ông Minh nói.

Chia sẻ về các "lỗi" mà startup Việt thường gặp phải, theo ông Đức, liên quan đến đầu tư mạo điểm, nhất là các công ty khởi nghiệp trước vòng Serie A, họ cũng không có quá nhiều tài liệu về vấn đề pháp lý. Đê dẫn chứng, ông Đức liên hệ đến trường hợp trang web Haivl, sau khi bán thành công cho một công ty lớn, đã phải đóng cửa vì không xin được giấy phép mạng xã hội. Hay trong thời gian vừa qua đã chứng kiến sự bùng nổ của các nền tảng online từ giáo dục, y tế, TMĐT… Nhưng khi các nhà đầu tư tiếp xúc các startup, với sự tham gia của các luật sư, thì đều thấy rằng, các đơn vị này đều thiếu về mặt giấy phép. "Nếu các startup không có sự lưu ý về mặt giấy phép thì sẽ rất khó nhận được đầu tư, nhất là các quỹ nước ngoài", ông Đức đưa ra lưu ý.

Bà Hoa cho rằng, liên quan đến vấn đề tài chính, 90% các startup thường gặp lỗi không đồng bộ về mặt số liệu giữa các nguồn dữ liệu. Điều này sẽ gây khó khăn cho các startup khi thẩm định về mặt pháp lý, vì các nhà đầu tư sẽ rất coi trọng yếu tố minh bạch trong dữ liệu, dẫn đến mô hình kinh doanh của doanh nghiệp không đáng tin trong mắt các quỹ.

Lỗi thứ 2 liên quan đến việc sử dụng nguồn tiền của startup, khi mà tiền của cá nhân nhà sáng lập thường bị lẫn lộn với tiền của công ty. Điều này xuất phát từ việc khi khởi nghiệp, các nhà sáng lập thường dùng tiền của cá nhân để mở công ty. Vấn đề này, theo bà Hoa, cần được các startup xử lý ngay lập tức khi phát triển đến một quy mô nào đó để có thể minh bạch về tài chính, tránh những phiền toái trong vòng thẩm định với các nhà đầu tư.

Về lời khuyên cho các startup, nhà đồng sáng lập của On Group cho rằng, các công ty khởi nghiệp đừng đợi đến lúc hết tiền mới bắt đầu đi gọi vốn, bởi vì quá trình này sẽ mất rất nhiều thời gian. Do đó, các nhà sáng lập hãy chuẩn bị cho quá trình này trước đó từ 6-7 tháng. "Điều này cũng giúp cho các startup có thể lựa chọn các nhà đầu tư trong vòng gọi vốn của mình cũng như tăng sức mạnh trước các quỹ, tránh việc thiếu thời gian hay lúng túng khi gặp nhà đầu tư", ông Minh nói./.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Nền tảng kết nối Đổi mới sáng tạo BambuUP.com là nơi thiết lập mối quan hệ có ý nghĩa giữa các đơn vị cung cấp giải pháp ĐMST và đơn vị tìm kiếm giải pháp ĐMST. BambuUP mong muốn mọi doanh nghiệp dù ở bất kỳ đâu đều có thể dễ dàng tiếp cận với đổi mới sáng tạo.

BambuUP phối hợp cùng ICTVietnam xây dựng chuyên mục Khởi nghiệp nhằm cung cấp các thông tin, chia sẻ quan điểm của chuyên gia về xu hướng của các lĩnh vực kinh tế trọng điểm tại Việt Nam và trên thế giới. Qua đó, truyền cảm hứng về xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mở Việt Nam.