Chính sách, quy định của Canada trong phát hành và sở hữu tài sản mã hoá

Những năm gần đây, với những ưu thế vượt trội (công nghệ tiên tiến, tiềm năng sinh lời vượt trội, giao dịch trực tiếp, đa dạng hoá, phi thời gian, biên giới, linh hoạt…), tài sản mã hóa trở thành kênh đầu tư hấp dẫn, đồng thời mở ra thời kỳ mới trong chiến lược quản lý tài sản hiện đại của nhiều quốc gia.

Tuy nhiên, giống như bất kỳ kênh đầu tư khác, tài sản mã hóa luôn đi kèm với những rủi ro đáng kể: có sự biến động mạnh về giá; môi trường pháp lý liên quan chưa theo kịp sự phát triển dẫn đến nguy cơ thất thoát thuế, hoặc cản trở thị trường (cấm hoặc các hạn chế pháp lý đột ngột); các thách thức từ công nghệ và bảo mật; dễ bị lạm dụng trong các hoạt động bất hợp pháp, gian lận như rửa tiền hoặc lừa đảo (phổ biến là mô hình Ponzi trá hình dưới vỏ bọc dự án tài chính phi tập trung - DeFi).

Trước tình hình trên, Canada đã xây dựng một khung pháp lý toàn diện, ngày càng hoàn thiện đối với tài sản mã hóa, đặt dưới sự quản lý của nhiều cơ quan, trên những nguyên tắc cơ bản nhằm thúc đẩy đổi mới, đồng thời đảm bảo tính toàn vẹn của thị trường, bảo vệ người tiêu dùng và ổn định tài chính.

Các cơ quan thực thi chính sách tài sản mã hoá

Các cơ quan đóng vai trò quan trọng trong việc định hình và thực thi các chính sách liên quan đến tài sản mã hóa tại Canada:

Cơ quan quản lý chứng khoán Canada (CSA): Quy định chứng khoán cấp tỉnh/vùng lãnh thổ Canada; Phân loại tài sản mã hóa là chứng khoán/phái sinh, quy định phát hành và giao dịch, bảo vệ nhà đầu tư, yêu cầu đăng ký nền tảng giao dịch;

Trung tâm Phân tích Báo cáo tài chính và giao dịch Canada (FINTRAC): Chống rửa tiền (AML) và chống tài trợ khủng bố (CTF); Yêu cầu đăng ký dịch vụ tài sản ảo (VASP/MSB), thực thi quy trình AML/KYC, quy tắc Travel Rule, báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) và giao dịch tiền ảo lớn (LVCTR);

Cơ quan giám sát các tổ chức tài chính (OSFI): là cơ quan độc lập của Chính phủ, giám sát hơn 400 tổ chức tài chính liên bang (FRFI), bao gồm các ngân hàng, công ty tín thác và công ty bảo hiểm… Ngoài ra, OSFI hướng dẫn về vốn và thanh khoản cho các khoản tài sản mã hóa của FRFI, quản lý rủi ro hoạt động và tín dụng, phân loại tài sản mã hóa;

Cơ quan Thuế Canada (CRA): Hướng dẫn về phân loại thuế (lãi vốn so với thu nhập kinh doanh), yêu cầu báo cáo thuế, phương pháp tính giá vốn điều chỉnh (ACB);

Cơ quan Tiêu dùng tài chính Canada (FCAC): Bảo vệ người tiêu dùng tài chính; Cảnh báo rủi ro cho cá nhân, hướng dẫn về các biện pháp bảo vệ ví điện tử, thẩm định nền tảng, không có bảo hiểm tiền gửi;

Ngân hàng Canada (BA): Ổn định tài chính và chính sách tiền tệ; Giám sát tác động của tiền kỹ thuật số đối với hệ thống tài chính, nghiên cứu Ngân hàng trung ương (CBDC), không coi tiền mã hóa là tiền tệ hợp pháp.

Hoạt động quản lý tài sản số của Canada được dựa trên nguyên tắc “3 cùng”: "Cùng hoạt động, cùng rủi ro, cùng quy định". Nguyên tắc này, được OSFI, FCAC và CDIC đồng thuận, là nền tảng cơ bản trong các quy định quản lý tài sản số của Canada. Theo đó, các hoạt động liên quan đến tài sản mã hóa phải tuân theo sự giám sát quy định tương tự như tài chính truyền thống, đảm bảo nhất quán và ngăn chặn thu lợi từ các lỗ hổng pháp lý.

Chính sách, quy định đối với tổ chức, cá nhân phát hành, sở hữu tài sản mã hoá của Canada

Quy định đối với tổ chức và doanh nghiệp

Liên quan đến phát hành tài sản mã hoá (ICOs/ITOs và mã thông báo chứng khoán): Việc phát hành tài sản mã hóa mới, đặc biệt thông qua đợt chào bán tiền mã hoá ban đầu (ICO) hoặc đợt chào bán mã thông báo ban đầu (ITO), phải chịu sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý, tập trung vào việc liệu các tài sản kỹ thuật số này có cấu thành chứng khoán hay không thông qua các bước:

Xác định tài sản và mục đích: Mã thông báo chứng khoán là tài sản kỹ thuật số được bán hoặc đấu giá trong ICO hoặc ITO, chủ yếu là một cơ chế để huy động vốn cho một ý tưởng hoặc mô hình kinh doanh mới. Tại thời điểm mua, các mã thông báo này có thể không có giá trị nội tại nhưng được dự kiến sẽ có thể trao đổi trong tương lai nếu dự án cơ bản thành công;

Áp dụng Luật Chứng khoán:

CSA tùy thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của một ICO và các mã thông báo được chào bán để phân loại. Nếu là chứng khoán sẽ thuộc phạm vi của luật chứng khoán.

Quy định đối với chào bán chứng khoán:

Nếu một ICO được xác định là một đợt chào bán chứng khoán, doanh nghiệp (DN) phát hành thường được yêu cầu chuẩn bị và nộp bản cáo hoặc được miễn trừ. Các DN tham gia phát hành mã thông báo chứng khoán cho mục đích kinh doanh cũng có thể được yêu cầu đăng ký làm đại lý hoặc được miễn trừ.

Việc tuân thủ các quy tắc Nhận biết khách hàng (KYC) và nghĩa vụ phù hợp trở thành bắt buộc. CSA cũng đã chỉ ra rằng một số sản phẩm tiền mã hóa có thể được coi là phái sinh Nếu một ICO được xác định là một đợt chào bán chứng khoán, DN phát hành thường được yêu cầu chuẩn bị và nộp bản báo cáo.

Cảnh báo nhà đầu tư: CSA đặc biệt khuyến nghị nên thận trọng khi xem xét các khoản đầu tư ICO, nhấn mạnh rằng mức độ công khai và thông tin có sẵn của thị trường thường ít hơn nhiều so với các cơ hội đầu tư truyền thống. Các nhà đầu tư được cảnh báo về rủi ro đáng kể là mất một phần hoặc toàn bộ khoản đầu tư ban đầu do tính chất đầu cơ và thiếu bảo đảm.

Quy định về nền tảng giao dịch tài sản mã hóa (CTP) và nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP)

Canada đã thiết lập một khung pháp lý đủ mạnh cho các nền tảng giao dịch tài sản mã hóa, tập trung mạnh vào chống rửa tiền (AML), chống tài trợ khủng bố (CTF) và bảo vệ nhà đầu tư, cụ thể:

(1) Đăng ký với FINTRAC để trở thành DN dịch vụ tiền tệ (MSB);

(2) Tuân thủ quy định Chống rửa tiền (AML) và Nhận biết khách hàng (KYC): Các MSB đã đăng ký phải thực hiện các quy trình AML và KYC toàn diện để xác minh danh tính người dùng (5 phương pháp xác minh danh tính cá nhân được chấp nhận: Giấy tờ Tùy thân có ảnh do Chính phủ cấp, Hồ sơ tín dụng, Quy trình kép, Chi nhánh và tài khoản tiết kiệm);

(3) Tuân thủ Quy tắc chuyển tiền (Travel Rule): Canada thực thi Travel Rule đối với các giao dịch tiền mã hóa vượt quá 1.000 CAD, yêu cầu VASP thu thập và chia sẻ thông tin cụ thể của người gửi và người nhận;

(4) Nghĩa vụ Báo cáo: Các chủ thể báo cáo phải gửi Báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) cho FINTRAC "càng sớm càng tốt" khi có "cơ sở hợp lý để nghi ngờ" rằng một giao dịch có liên quan đến rửa tiền hoặc tài trợ khủng bố. Không có ngưỡng tiền tệ cho STR. Báo cáo Giao dịch tiền ảo lớn (LVCTR) cũng được yêu cầu đối với các giao dịch vượt quá 10.000 CAD. Các nghĩa vụ lưu giữ hồ sơ nghiêm ngặt được áp đặt;

(5) Yêu cầu Lưu ký đối với các Quỹ Đầu tư vào tài sản mã hóa (CSA): Đối với các quỹ đầu tư vào tiền mã hóa, các quy tắc của CSA đưa ra các yêu cầu lưu ký tài sản số cụ thể, thường yêu cầu giữ phần lớn tài sản trong ví lạnh (lưu trữ tiền điện tử không kết nối Internet);

(6) Yêu cầu công nhận Sàn giao dịch và hoạt động thị trường (CSA): Các nền tảng tạo điều kiện cho việc mua bán tài sản mã hóa có thể phải tuân theo các yêu cầu luật chứng khoán về công nhận nền tảng và đăng ký đại lý. Nhiều nền tảng trong nước đã có được giấy phép "đại lý hạn chế". Các biện pháp gần đây bao gồm các cam kết trước đăng ký (PRU) với các yêu cầu nâng cao về quản trị, quản lý rủi ro, hoạt động, lưu ký, thanh khoản, bảo hiểm, báo cáo tài chính và an ninh mạng.

Quy định thận trọng cho các tổ chức tài chính thuộc Liên bang quản lý (FRFIs)

OSFI đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sự ổn định của hệ thống tài chính Canada bằng cách thiết lập các hướng dẫn thận trọng cho FRFIs tham gia vào tài sản mã hóa:

(1) Nhiệm vụ và nguyên tắc hướng dẫn của OSFI: OSFI đưa ra quy định về vốn và thanh khoản đối với các khoản tiếp xúc tài sản mã hóa cho các ngân hàng, công ty cổ phần ngân hàng, công ty tín thác và công ty cho vay được liên bang quản lý. Nguyên tắc cốt lõi là "cùng hoạt động, cùng rủi ro, cùng quy định";

(2) “Tiếp cận” (cho phép truy cập, sử dụng, quản lý hoặc giao dịch) tài sản mã hóa, bao gồm cả các khoản mục trong và ngoài bảng cân đối kế toán gây ra rủi ro tín dụng, thị trường, hoạt động và/hoặc thanh khoản;

(3) Các tùy chọn xử lý quy định: Có cách tiếp cận đơn giản hóa (tất cả các khoản tiếp cận được khấu trừ hoàn toàn khỏi vốn cấp 1 thông thường (CET1)) và cách tiếp cận toàn diện (phân loại thành 4 nhóm);

(4) Phân loại tài sản mã hóa thành 2 nhóm chính cho các tổ chức tài chính được liên bang điều tiết (theo khung ngân hàng và bảo hiểm OSFI):

Nhóm 1 - Tài sản mã hoá đạt tiêu chuẩn, gồm Nhóm 1a - Tokenized Traditional Assets (Tài sản truyền thống sử dụng mật mã và công nghệ DLT); và Nhóm 1b - Value-referenced Crypto-assets (Tài sản mã hoá có cơ chế ổn định hiệu quả), bao gồm stablecoins nhằm duy trì giá trị ổn định.

Nhóm 2 - Tài sản mã hoá không đạt tiêu chuẩn, Nhóm 2a - Hedging-eligible Crypto-assets (Tài sản mã hoá không đáp ứng tiêu chuẩn nhóm 1 nhưng đủ điều kiện phòng ngừa rủi ro - ví dụ vốn hóa thị trường trung bình ít nhất 10 tỷ USD, khối lượng giao dịch hàng ngày 50 triệu USD); Nhóm 2b - Other Crypto-assets: Tất cả các tài sản mã hoá khác không đáp ứng các tiêu chuẩn trên.

(5) Kỳ vọng quản lý rủi ro: OSFI quy định rằng các FRFI phải thiết lập và duy trì các chính sách và quy trình mạnh mẽ để xác định, đánh giá và giảm thiểu các rủi ro khác nhau (hoạt động, tín dụng, thanh khoản, thị trường) một cách liên tục;

(6) Các cân nhắc cụ thể đối với dịch vụ lưu ký của FRFI: Các dịch vụ lưu ký phải tuân theo các yêu cầu vốn tối thiểu đối với rủi ro hoạt động và thuộc các phần quản lý rủi ro chung trong các hướng dẫn của OSFI.

Quy định và khuyến nghị đối với cá nhân sở hữu tài sản mã hóa

Khung pháp lý chủ yếu bảo vệ người tiêu dùng và cảnh bảo rủi ro, do tính biến động vốn có và bản chất đang phát triển của thị trường. Các cơ quan quản lý Canada nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân và sự thận trọng:

Bảo vệ người tiêu dùng và cảnh báo rủi ro

Cơ quan Tiêu dùng tài chính Canada (FCAC) đưa ra những cảnh báo mạnh và hướng dẫn rộng rãi các cá nhân đang có ý định đầu tư hoặc đang sở hữu tài sản mã hóa, trong đó nhấn mạnh những rủi ro đáng kể liên quan như:

Cảnh báo về tài sản mã hóa:

Rủi ro cao và không ổn định: Tài sản mã hóa được mô tả rõ ràng là "rất rủi ro," "không ổn định và phức tạp," với giá trị có thể "tăng và giảm đột ngột và đáng kể";

Không phải là tiền tệ hợp pháp như đồng đô la Canada, không được phát hành hoặc giám sát bởi Chính phủ hoặc Ngân hàng trung ương;

Thiếu quy định và bảo vệ: FCAC cảnh báo rằng việc thiếu quy định toàn diện cho tất cả các tài sản mã hóa hạn chế bảo vệ người tiêu dung. Mặc dù các thực thể giao dịch hoặc tư vấn chứng khoán phải đăng ký, một số Nền tảng Giao dịch tài sản tã hóa (CTP) có thể tuyên bố là DN đã đăng ký, điều này khác với việc được đăng ký với cơ quan quản lý chứng khoán;

Không có Bảo hiểm Tiền gửi; khó sử dụng: Rất ít người hoặc nhà bán lẻ hiện chấp nhận tài sản mã hóa làm hình thức thanh toán;

Mất quyền truy cập: Mất khóa riêng dẫn đến mất quyền truy cập vĩnh viễn vào ví kỹ thuật số và số tiền liên quan;

Giao dịch không thể đảo ngược: Sau khi được xác minh và xác nhận trên blockchain, các giao dịch mua và giao dịch được thực hiện bằng tài sản mã hóa là "không thể đảo ngược";

Có nguy cơ cao trở thành nạn nhân của hack, lừa đảo và gian lận…

Trách nhiệm cá nhân và những khuyến cáo:

Với những rủi ro trên, FCAC khuyến cáo các cá nhân nên áp dụng một số biện pháp bảo vệ nếu tham gia vào tài sản mã hóa:

(i) Xác minh đăng ký nền tảng: Luôn kiểm tra xem bất kỳ thực thể nào bán hoặc cung cấp lời khuyên về tài sản mã hóa có được đăng ký với cơ quan quản lý chứng khoán cấp tỉnh/vùng lãnh thổ của họ;

(ii) Quản lý ví an toàn: Thực hiện các thực hành bảo mật mạnh mẽ cho ví kỹ thuật số, bao gồm giữ ví và bản sao lưu ở nơi an toàn, không bao giờ chia sẻ khóa riêng tư, sử dụng phần mềm mã hóa, bảo mật các bản sao và bản sao lưu trực tuyến, và sử dụng mật khẩu mạnh, phức tạp;

(iii) Hiểu chính sách của người bán: Trước khi mua hàng bằng tài sản mã hóa, hãy làm rõ tỷ giá hối đoái, khả năng hoàn tiền, cơ chế hoàn tiền và thông tin liên hệ để giải quyết tranh chấp;

(iv) Chờ xác nhận giao dịch: Điều quan trọng là phải chờ xác nhận giao dịch trên blockchains;

(v) Hiểu tất cả các chi phí: Hãy nhận thức đầy đủ về tất cả các khoản phí áp dụng;

(vi) Đánh giá tác động tài chính: Các cá nhân nên xem xét cẩn thận tác động tài chính tiềm tàng nếu họ mất tiền đầu tư vào tài sản mã hóa:

(vii) Có kế hoạch thừa kế cho các thành viên gia đình hoặc cá nhân đáng tin cậy truy cập ví kỹ thuật số trong trường hợp ốm đau hoặc tử vong;

(viii) Tham khảo cố vấn tài chính: FCAC đặc biệt khuyến nghị tham khảo một cố vấn tài chính có trình độ trước khi đầu tư hoặc sử dụng tài sản mã hóa.

Quy định thuế đối với tài sản mã hóa

Cơ quan Thuế Canada (CRA) đưa ra hướng dẫn về việc đánh thuế tài sản mã hóa như hàng hóa. Việc đánh thuế đối với cá nhân và doanh nghiệp phần lớn phụ thuộc vào hoạt động tiền mã hóa được phân loại là lãi vốn hay thu nhập kinh doanh [1] (phân loại lợi nhuận; các giao dịch chịu thuế và mức thuế: chuyển nhượng, bán tiền mã hóa để lấy tiền pháp luật cho phép, tặng tiền mã hóa, giao dịch mua tiền mã hóa khác, thu nhập chịu thuế từ hoạt động sinh lời…).

Một số hoạt động liên quan đến tiền mã hóa không gây ra tác động thuế ngay lập tức: Nắm giữ tiền mã hóa; Chuyển tiền mã hóa giữa các ví mà bạn sở hữu; Mua tiền mã hóa bằng tiền pháp định; Mua NFT bằng tiền pháp định; Vay tiền mã hóa; Nhận mã thông báo mới từ hard fork, đối với cá nhân; Soft fork; Nhận quà tặng tiền mã hóa.

Kết luận

Khung pháp lý của Canada đối với tài sản mã hóa cho thấy một cách tiếp cận đa chiều, chủ động và thích ứng, nhằm cân bằng giữa việc thúc đẩy đổi mới và bảo vệ sự ổn định tài chính cũng như người tiêu dùng. Các cơ quan quản lý như CSA, FINTRAC, OSFI và CRA đều có vai trò riêng biệt nhưng có mối liên hệ chặt chẽ trong việc định hình môi trường pháp lý.

Các tổ chức và DN phát hành hoặc giao dịch tài sản mã hóa phải tuân thủ rất nhiều các quy định. Khung pháp lý áp dụng dựa trên việc phân loại tài sản mã hóa là chứng khoán hoặc hàng hóa. Đây là yếu tố rất quan trọng, quyết định việc áp dụng luật chứng khoán, hay các quy định cụ thể nào (báo cáo, đăng ký đại lý và nghĩa vụ KYC/phù hợp). Các nền tảng giao dịch và VASP phải đăng ký với FINTRAC làm MSB và tuân thủ các quy định AML/CTF nghiêm ngặt, bao gồm Quy tắc chuyển tiền và báo cáo giao dịch đáng ngờ.

Đối với các cá nhân sở hữu tài sản mã hóa, trọng tâm của chính sách, quy định là bảo vệ người tiêu dùng và cảnh báo rủi ro. FCAC đưa ra những cảnh báo mạnh mẽ về tính biến động, rủi ro cao, thiếu tiền tệ hợp pháp và không có bảo hiểm tiền gửi liên bang đối với tài sản mã hóa. Gánh nặng thẩm định và quản lý rủi ro phần lớn thuộc về cá nhân, nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp bảo mật ví mạnh mẽ, hiểu biết về chính sách của người bán và tham khảo ý kiến cố vấn tài chính.

Về thuế, CRA coi tiền mã hóa là hàng hóa, với các giao dịch được phân loại là lãi vốn (chỉ 50% chịu thuế) hoặc thu nhập kinh doanh (100% chịu thuế) tùy thuộc vào bản chất hoạt động. Các yêu cầu báo cáo nghiêm ngặt, bao gồm việc sử dụng phương pháp Giá vốn điều chỉnh (ACB) và việc các sàn giao dịch báo cáo giao dịch cho CRA, đảm bảo khả năng theo dõi thuế.

Nhìn chung, các chính sách, quy định của Canada cho thấy một cam kết chiến lược trong việc tích hợp tài sản mã hóa vào hệ thống tài chính hiện có một cách có kiểm soát. Bằng cách cung cấp sự rõ ràng về quy định và cách thức thực hiện, tuân thủ, Canada cho thấy là quốc gia tiên phong trong đổi mới, quản lý tài sản mã hóa (quốc gia đầu tiên phê duyệt Quỹ tương hỗ sở hữu Bitcoin - Bitcoin ETF năm 2021), điều này đã thúc đẩy niềm tin thị trường nhằm thu hút các DN, mở cửa cho nhà đầu tư cá nhân tiếp cận các cơ hội đầu tư trước đây vốn chỉ dành cho các định chế tài chính lớn.

Canada đã tiếp cận và áp dụng các quy định đối với tiền mã hóa một cách chủ động, đồng bộ, nhất là việc hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Canada với các DN tài sản mã hóa để đảm bảo mục tiêu, sự tuân thủ, tạo thuận hợi cho thị trường, giảm các phản ứng đột ngột..., đổi mới sáng tạo trong khi vẫn duy trì an ninh và tính toàn vẹn của thị trường tài chính - tiền tệ.

Tại Việt Nam, tài sản mã hóa chưa được công nhận là phương tiện thanh toán. Mặc dù, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân và các chỉ đạo gần đây cho thấy chính sách với tài sản mã hóa đang dần cởi mở hơn, nhưng môi trường pháp lý vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Đây có thể là nguồn thông tin để các nhà nghiên cứu, hoạch định chính sách của Việt Nam tham khảo kinh nghiệm của Canada trong quá trình thử nghiệm (sandbox), xây dựng chính sách, pháp luật quản lý tài sản mã hóa.

“

[1]. Đối với lãi vốn, chỉ 50% lợi nhuận được coi là thu nhập chịu thuế. Đối với thu nhập, 100% thu nhập tiền mã hóa phải chịu thuế . Tổng số thuế phải nộp phụ thuộc vào khung thuế thu nhập liên bang và cấp tỉnh áp dụng./.