Tăng cường truyền thông về văn hóa trong tình hình hiện nay

Văn hóa là lĩnh vực rộng, có ảnh hưởng qua lại với các lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội, vì vậy việc truyền thông về văn hóa cần được tiến hành một cách chủ động, tích cực hơn nữa để đem lại lợi thế cho sự phát triển đất nước, đồng thời bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, giúp công chúng, cộng đồng nâng cao sự hiểu biết đối với các loại hình văn hóa - nghệ thuật.

Việt Nam đã và đang có một nền lịch sử văn hóa dài lâu trải qua hơn 4000 năm lịch sử, đi qua biết bao thế hệ nhưng nét văn hóa vẫn trường tồn. Phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam là nhiệm vụ có vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế hiện nay, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, thực hiện thành công mục tiêu Đại hội lần thứ XIII của Đảng đã đề ra.

Chủ trương, chính sách của Việt Nam về phát triển văn hóa trong tình hình mới

Đảng ta đã xác định nhiệm vụ chiến lược xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Trọng tâm của xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện chính là đẩy mạnh giáo dục nâng cao nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, bảo vệ môi trường, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ. Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 của Chính phủ cũng nhấn mạnh yếu tố xây dựng con người mới, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh để văn hóa thật sự trở thành sức mạnh nội sinh, là động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

Để đẩy mạnh Chiến lược của Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Kế hoạch tiếp tục đẩy mạnh truyền thông về văn hóa, thể thao và du lịch nhằm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chính trị trọng tâm, xây dựng phát triển văn hóa, thể thao và du lịch, tích cực góp phần cùng cả nước hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội năm 2024.

Theo đó, mục đích của Kế hoạch này nhằm tuyên truyền, phổ biến các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về văn hóa, thể thao và du lịch; các sự kiện, hoạt động của ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch theo chương trình, kế hoạch công tác năm 2024 đến đông đảo người dân.

Cùng với đó, tổ chức truyền tải thông tin chính xác, kịp thời về các chính sách có tác động lớn và trực tiếp đến xã hội, nhất là những vấn đề khó, phức tạp, nhạy cảm, có ý kiến trái chiều trong quá trình đề xuất chính sách, pháp luật, cũng như các giải pháp trong chỉ đạo, điều hành của Bộ thông qua các kênh thông tin, báo chí tạo tương tác đa chiều giữa người dân, tổ chức, doanh nghiệp với cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật.

Đồng thời thu hút sự quan tâm của các tầng lớp nhân dân ở trong nước và nước ngoài, cộng đồng quốc tế, nhất là đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, doanh nhân, thế hệ trẻ… đối với lĩnh vực văn hóa, góp phần đưa văn hóa thật sự trở thành nguồn lực nội sinh của sự phát triển bền vững đất nước theo tinh thần Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Một trong những mục tiêu mà Kế hoạch hướng đến là nâng cao nhận thức, trách nhiệm, trau dồi kiến thức, kỹ năng tuyên truyền, khả năng dự báo, phân tích thông tin, xử lý "từ sớm", "từ xa" những vấn đề dư luận xã hội, nhân dân quan tâm cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Bộ, ngành; đấu tranh chống các quan điểm sai trái về văn hóa, thể thao và du lịch.

Phối hợp với các cơ quan thông tấn, báo chí trong việc tuyên truyền, phản ánh kịp thời những nội dung, nhiệm vụ của Bộ, ngành về các vấn đề được xã hội quan tâm; đồng thời, chủ động tiếp nhận thông tin phản hồi, phản biện từ người dân, doanh nghiệp để kịp thời đề xuất xử lý theo đúng thẩm quyền và quy định của pháp luật.

Tăng cường truyền thông chính sách văn hóa

Trong sự phát triển truyền thông Việt Nam hiện nay, truyền thông chính sách văn hóa phải được đặt lên hàng đầu. Nhiệm vụ của truyền thông là phải truyền thông chính sách văn hóa, giải mã được bản sắc văn hóa, bởi không một nền văn hóa của quốc gia nào lại không được truyền thông qua ngành truyền thông của chính mình.

Phát triển văn hóa trong thời kỳ hội nhập quốc tế phải bắt đầu bằng truyền thông chính sách văn hóa. Đây là nhiệm vụ lớn nhất mà giới truyền thông Việt Nam phải đảm nhận: truyền thông chính sách văn hóa và sự phát triển văn hóa Việt Nam trên cơ sở đường lối lãnh đạo của Đảng, quản lý của nhà nước. Nhận thức mang tính phương pháp luận về truyền thông chính sách văn hóa là tiền đề quan trọng để xây dựng mô hình truyền thông hiệu quả.

Theo đó truyền thông xây dựng đồng thuận xã hội về chính sách văn hóa và đồng thuận xã hội thúc đẩy quá trình thực thi chính sách văn hóa. Truyền thông hình thành văn hoá đối thoại; bảo đảm quyền được biết của công chúng đồng thời xây dựng môi trường công khai, minh bạch cho việc thảo luận, xây dựng và thực thi chính sách.

Truyền thông chính sách văn hóa và phát triển xã hội góp phần xây dựng niềm tin của người dân vào Chính phủ. Nếu như những kết quả cụ thể của chính sách văn hóa là mục tiêu của truyền thông chính sách văn hóa trong ngắn hạn thì việc xây dựng niềm tin của người dân với Chính phủ phải là kết quả của truyền thông chính sách văn hóa trong dài hạn. Niềm tin của người dân là yếu tố quan trọng trong việc ổn định chính phủ và tạo ra sự ủng hộ đối với chính sách văn hóa. Năng lực truyền thông là phương tiện chủ yếu giúp người dân tham gia vào xã hội và giúp nhà nước điều chỉnh hành vi và mục đích của công dân.

Truyền thông chính sách cần là quá trình đối thoại chính sách, kích thích sự tham gia tích cực, chủ động của công chúng. Sự tham gia của công chúng không chỉ dựa trên nền tảng lợi ích mà cả hiểu biết và trách nhiệm xã hội. Năng lực truyền thông và trách nhiệm truyền thông khi đó trở thành hai mặt của một vấn đề trong mối quan hệ biện chứng thúc đẩy lẫn nhau.

Truyền thông chính sách trong thời đại 4.0 cần phát huy vai trò quan trọng của báo chí truyền thông nhằm hoàn thiện chính sách, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. Trong điều kiện hội nhập và toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng cùng với mục tiêu xây dựng Chính phủ kiến tạo, vấn đề truyền thông chính sách cần được đổi mới để thích nghi với môi trường truyền thông hiện đại và quá trình dân chủ hóa đời sống xã hội Việt Nam. Kết quả của sự đổi mới sẽ mở rộng và làm sâu sắc thêm lĩnh vực truyền thông học và văn hóa học ở Việt Nam, góp phần nâng cao hiệu quả truyền thông chính sách văn hóa và phát triển xã hội của Đảng, Nhà nước Việt Nam hiện nay.

Vai trò của báo chí trong truyền thông về văn hóa

Văn hóa có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách con người và bản sắc, cốt cách dân tộc. Vì thế, xây dựng văn hóa, con người Việt Nam trước yêu cầu phát triển bền vững đất nước là một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu hiện nay. Với vai trò xung kích trên mặt trận văn hóa - tư tưởng, báo chí ngày càng khẳng định tầm quan trọng và sự ảnh hưởng to lớn trong việc định hình cũng như lan tỏa chuẩn mực văn hóa ứng xử trong xã hội, góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam.

Báo chí là một bộ phận của văn hóa, văn hóa chính là môi sinh để báo chí hoạt động, mối quan hệ giữa báo chí và văn hóa là mối quan hệ hữu cơ, gắn bó. Các nhà báo vừa làm nhiệm vụ truyền tải thông tin nhưng cũng là truyền tải ánh sáng văn hóa, báo chí chỉ có thể làm tốt nhiệm vụ của mình khi làm tốt chức năng truyền tải văn hóa. Báo chí sáng tạo, cải biến và lưu truyền văn hóa. Trong văn hóa có báo chí, trong báo chí có văn hóa. Mỗi tác phẩm báo chí là một tác phẩm văn hóa và mỗi nhà báo là một chiến sĩ văn hóa trên mặt trận tư tưởng.

Trong thời gian qua, báo chí đã góp phần tích cực vào xây dựng đời sống văn hóa. Nhiều tin, bài đã phát hiện, làm lan tỏa những nét đẹp về văn hóa ứng xử trong đời sống xã hội, từ đó tác động tích cực và nhân lên những điều tốt đẹp. Bên cạnh đó, báo chí cũng đã phát hiện, phản ánh và lên tiếng mạnh mẽ trước nhiều hiện tượng, hành vi thiếu chuẩn mực, lệch chuẩn. Qua đó rung lên hồi chuông báo động về sự xuống cấp trong ứng xử văn hóa, mở rộng hơn là sự xuống cấp về đạo đức xã hội.

Để cho văn hóa thấm sâu vào quần chúng nhân dân, ngoài kết hợp những lý thuyết về truyền thông hiện đại, báo chí còn phải tìm hiểu, nghiên cứu văn hóa để thể hiện tốt những thông tin tuyên truyền về văn hóa ứng xử. Các nhà báo, nhà văn hóa phải kết hợp với nhau để có những tác phẩm báo chí, sản phẩm tuyên truyền chất lượng, cổ động giá trị văn hóa ứng xử chuẩn mực. Đồng thời, các báo, đài, các địa phương hình thành các chuyên mục; tăng lượng bài viết về hành vi ứng xử văn hóa, hướng vào những việc làm cụ thể để tăng sức lan tỏa trong xã hội.

Văn hóa là một lĩnh vực đặc thù, phạm vi rất rộng, tuyên truyền, quảng bá về văn hóa đòi hỏi nhà báo cũng phải có “phông” kiến thức về văn hóa. Kiến thức chuyên sâu, “phông” văn hóa rộng sẽ giúp nhà báo có cái nhìn sâu sắc về từng lĩnh vực, có vốn tài liệu, tư liệu để khái quát, so sánh, đối chiếu, xây dựng nên tác phẩm của mình sâu sắc và có cá tính riêng, nhà báo phải vừa có kiến thức chuyên sâu về nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, vừa có trình độ học vấn cơ bản và chắc chắn thì mới tạo nên cái nền văn hóa chung bảo đảm sự phát triển nghề nghiệp, chuyên môn của mình…/.