TS Nguyễn Chí Công.
Chúng tôi không hẹn mà đến thăm bảo tàng của TS Nguyễn Chí Công trong những ngày đầu của năm 2021. Rất may mắn rằng khi đến đó lại cũng là lúc vị tiến sỹ này đang chuẩn bị đi khám sức khoẻ vì những ảnh hưởng của tuổi già.
"Trao đổi nhanh 20 phút thôi nhé, tôi còn có hẹn với bác sỹ lúc 10h sáng", TS Nguyễn Chí Công vừa nói với chúng tôi vừa kéo cửa bảo tàng xuống và mời chúng tôi vào tham quan.
Từ anh kỹ sư 27 tuổi tham gia chế tạo chiếc máy vi tính đầu tiên của Việt Nam
Ít ai biết rằng, năm 1975 chiếc máy vi tính đầu tiên của thế giới Altair 8800 Computer được sản xuất tại Mỹ thì chỉ sau đó 2 năm, vào năm 1977, Việt Nam chế tạo thành công chiếc máy vi tính VT80 không hề thua kém Altair là bao và trở thành nước thứ 3, chỉ sau 2 cường quốc là Mỹ và Pháp chế tạo thành công máy vi tính.
TS Nguyễn Chí Công là một trong các thành viên đã chế tạo nên chiếc máy VT80.
TS Nguyễn Chí Công chính là một trong các thành viên của nhóm cán bộ kỹ thuật của Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển (nay là Viện Công nghệ Thông tin thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ Việt Nam) đã chế tạo nên chiếc máy VT80 huyền thoại đó.
Ở tuổi 27, TS Nguyễn Chí Công lúc đó đã cùng các cộng sự chế tạo ra chiếc máy vi tính đầu tiên của Việt Nam.
Nhớ lại thời ký đó, TS Công cho biết quá trình thực hiện chế tạo chiếc máy tính đầu tiên của Việt Nam gặp phải khó khăn lớn nhất chính là nhận thức. Lúc ấy, người ta nghe những chưa hiểu, cũng chẳng mấy ai hình dung được hết.
Chiếc máy vi tính đầu tiên sử dụng chip Intel 8080A, vì vậy có tên là VT80. Sản phẩm VT80 được xây dựng theo kỹ thuật quấn dây điện nối các chân cắm chip, gồm bìa CPU, nhiều bìa RAM/ROM và I/O cùng các thứ lỉnh kỉnh từ bảng điều khiển đến vỏ máy, nguồn điện.
Chiếc máy tính đầu tiên của Việt Nam ra đời với vài chương trình cơ bản tối thiểu song lại không có phần mềm ứng dụng. Lúc đó ở Mỹ cũng mới chủ yếu dùng máy vi tính để nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, ứng dụng chưa rộng rãi.
Tuy nhiên, mọi công việc đang diễn ra thuận lợi thì đất nước lại lâm vào cảnh chiến tranh, kèm theo đó là nhiều lý do về cơ chế mà theo TS Công thì "chỉ người trong cuộc mới hiểu" đã khiến cho việc sản xuất không thành hiện thực.
Đến ông chủ bảo tàng công nghệ thông tin tư nhân đầu tiên
Theo lời kể của ông Công, học trung học ở Hà Nội xong, ông được cử sang Tiệp Khắc du học rồi gắn bó với ngành công nghệ thông đến bây giờ. Ngay từ thời về nước làm việc, ông đã có thói quen lưu giữ những kỷ vật, tài liệu liên quan đến công việc. Ý tưởng về việc mở bảo tàng về công nghệ thông tin cũng từ đó mà nảy sinh.
"Từ những năm 70, những năm mà trên thế giới họ đưa tất cả các bộ phận xử lý của máy tính và bộ nhớ vào những con chip bé xíu. Để làm được những việc này, đòi hỏi phải có những phòng nghiên cứu khổng lồ, những nhà khoa học rất giỏi với chi phí cực kỳ tốn kém để chế tạo ra những chiếc máy tính", TS Công kể lại.
Cũng theo ông Công, lúc đó, máy tính dường như trở thành “lâu đài” của giới quý tộc và người thường không có cơ hội tiếp cận. Đó cũng là lý do lúc đó trí tuệ nhân loại không đến được đa số mà chỉ có thiểu số tiếp cận.
"Vào những năm 70, khi những chiếc chip máy tính ra đời, trong bối cảnh đất nước còn chiến tranh, lúc đó tôi nghĩ rằng những sự phát triển này cần được lưu lại. Kể từ đó, tôi bắt đầu lưu giữ dần những hiện vật, kèm theo nhiều người ủng hộ mình và tham gia đóng góp", TS Nguyễn Chí Công nói.
Quá trình thành lập được bảo tàng cũng gặp vô vàn khó khăn, TS Công cho biết sau khi có ý tưởng, ông đã đi thăm rất nhiều bảo tàng lớn nhỏ, cả bảo tàng tư nhân và bảo tàng các ngành nghề.
"Đi tới đâu mình cũng hỏi và rồi mới thấy rằng để mở được bảo tàng vướng rất nhiều thủ tục. Lúc trở về, tôi nghĩ rằng hay mình hiến tặng hết các hiện vật này cho nhà nước, nhưng rồi sau đó vợ tôi động viên rồi quyết định mở bảo tàng tư nhân", TS Nguyễn Chí Công nói.
Nhận được sự ủng hộ của vợ, ông Công quyết định sẽ sử dụng căn phòng khách của gia đình rồi thiết kế thành một phòng riêng, lắp tủ kính, tạo không gian trưng bày các hiện vật.
“Khi thực hiện bảo tàng, tôi muốn tạo ra một cái nhìn toàn diện. Bảo tàng sẽ là nơi giới thiệu cả các mốc sự kiện lịch sử, con người, chính sách, vật tư linh kiện, sách vở... liên quan đến quá trình phát triển của ngành công nghệ thông tin Việt Nam. Tiếc là có nhiều hiện vật qua thời gian và những biến động của lịch sử đến nay đã không còn nữa”, TS Công nói.
Ở giai đoạn 1, bảo tàng trưng bày khoảng 300 hiện vật, sách vở và sơ đồ khái quát lịch sử hình thành và phát triển của ngành công nghệ thông tin thế giới và Việt Nam đến năm 2000.
Trong thời gian tới, TS Công cho biết bảo tàng sẽ tiếp tục thực hiện giai đoạn 2 với những hiện vật từ năm 2000 trở đi, đồng thời tiến hành số hóa các tư liệu, thiết bị được trưng bày để những trải nghiệm tại bảo tàng ngày một sống động và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của công chúng.
Bên cạnh đó, TS Nguyễn Chí Công cũng ý định sẽ mô hình hóa 3D toàn diện tất cả hiện vật trong bảo tàng để để giúp mọi người có thể tham quan bảo tàng trên mạng mà không cần phải đến tận nơi.
Bảo tàng không bán vé, khách có nhu cầu tham quan thì liên hệ trước và TS Nguyễn Chí Công sẽ lên lịch đón tiếp tại địa chỉ số 89, ngõ 41 Đông Tác, Đống Đa, Hà Nội.
