Bài toán bản quyền khi các công ty phát triển công cụ AI

Loạt kiện tụng cáo buộc các công ty AI

Các công cụ trí tuệ nhân tạo (AI) được xây dựng nhờ nguồn dữ liệu khổng lồ, trong đó có nhiều dữ liệu có nguồn gốc từ Internet. Và sự bùng nổ của các công cụ này đã bắt đầu thử thách các giới hạn của luật bản quyền.

Không ít các vụ kiện đã xảy ra trong năm qua, trong đó các tác giả khởi kiện các công ty AI, cho rằng tài sản trí tuệ của họ đã bị sử dụng bất hợp pháp để đào tạo AI, hệ thống có thể tạo ra văn xuôi giống con người và các ứng dụng mạnh mẽ như chatbot.

Bối cảnh pháp lý xung quanh công nghệ AI tiếp tục phát triển, một số công ty phải đối mặt với các vụ kiện. Vào tháng 1/2023, một vụ kiện đã được đệ trình chống lại các công ty sản xuất hình ảnh AI như Stability AI, Midjourney và DeviantArt. Vụ kiện cáo buộc rằng các công ty này đã vi phạm bản quyền của nguyên đơn bằng cách sử dụng tác phẩm gốc của họ để đào tạo và sản xuất các sản phẩm phái sinh trái phép, bao gồm cả việc bắt chước phong cách của nhiều nghệ sĩ khác nhau.

Trong một vụ việc riêng vào tháng 1/2023, Getty Images đã khởi kiện Stability AI. Đơn khiếu nại cáo buộc Stability AI sao chép và xử lý hàng triệu hình ảnh của Getty Images cũng như siêu dữ liệu liên quan mà không được phép ở Vương quốc Anh. Ngay sau đó, Getty Images đã khởi động một vụ kiện khác lên Tòa án quận Delaware của Hoa Kỳ.

Vụ kiện này làm dấy lên lo ngại về vi phạm bản quyền và thương hiệu, nêu bật các vấn đề với hình ảnh của Getty Images do AI tạo ra một cách kỳ lạ hoặc kỳ cục, cố tình gây tổn hại đến danh tiếng của Getty.

Mới đây, vụ kiện thu hút sự chú ý của ngành tin tức, báo chí đã xuất hiện. Tờ New York Times đã đệ đơn kiện cáo buộc OpenAI và Microsoft vi phạm bản quyền. Đây là thách thức đầu tiên của một tổ chức tin tức lớn của Mỹ về việc sử dụng AI.

Vụ kiện cho rằng ChatGPT của OpenAI và Bing Chat của Microsoft có thể tạo ra nội dung gần giống với các bài báo của Times, cho phép các công ty “tự do tận dụng khoản đầu tư lớn của The Times vào hoạt động báo chí của mình bằng cách sử dụng nó để xây dựng các sản phẩm thay thế mà không cần xin phép hoặc trả tiền bản quyền”.

OpenAI và Microsoft chưa có cơ hội phản hồi trước tòa. Nhưng sau khi vụ kiện được đệ trình, các công ty này lưu ý rằng họ đang thảo luận với một số tổ chức tin tức về việc sử dụng nội dung của họ - và trong trường hợp của OpenAI, họ đã bắt đầu ký các thỏa thuận.

Nếu không có những thỏa thuận như vậy, các giới hạn có thể được đưa ra tại tòa án và gây ra những hậu quả đáng kể. Dữ liệu rất quan trọng để phát triển công nghệ AI - có thể tự tạo ra văn bản, hình ảnh và các phương tiện khác - và cho mô hình kinh doanh của các công ty thực hiện công việc đó.

“Bản quyền sẽ là một trong những điểm chính hình thành nên AI", Fred Havemeyer, nhà phân tích tại công ty nghiên cứu tài chính Macquarie, cho biết.

Vấn đề trọng tâm cần cân nhắc là học thuyết “sử dụng hợp pháp” trong luật sở hữu trí tuệ (SHTT), cho phép người sáng tạo xây dựng dựa trên tác phẩm có bản quyền. Trong số các yếu tố khác, bị đơn trong các vụ kiện về bản quyền cần phải chứng minh rằng họ đã biến đổi nội dung một cách đáng kể và không cạnh tranh trong cùng một thị trường với tư cách là sản phẩm thay thế cho tác phẩm của người sáng tạo ban đầu.

Ví dụ: một bài đánh giá trích dẫn các đoạn trong một cuốn sách có thể được coi là sử dụng hợp lý vì nó dựa trên nội dung đó để tạo ra tác phẩm mới, độc đáo. Mặt khác, việc bán các đoạn trích mở rộng từ cuốn sách có thể vi phạm pháp lý.

Các tòa án hiện nay vẫn chưa cân nhắc về cách áp dụng các tiêu chuẩn đó cho công cụ AI.

Ryan Abbott, luật sư tại Brown Neri Smith & Khan, người xử lý các vụ việc SHTT, cho biết: “Vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng ở Hoa Kỳ về việc liệu đó có phải là vi phạm bản quyền hay đó là việc sử dụng hợp pháp. Trong khi chờ đợi, chúng ta có rất nhiều vụ kiện đang diễn ra với khả năng thiệt hại hàng tỷ USD”.

Có thể phải mất một thời gian nữa ngành công nghiệp này mới có được câu trả lời dứt khoát.

Các vụ kiện đặt ra những câu hỏi này đang ở giai đoạn kiện tụng ban đầu. Nếu họ không đưa ra được các thỏa thuận dàn xếp (như hầu hết các vụ kiện tụng đều xảy ra), có thể phải mất nhiều năm Tòa án mới ra phán quyết về vấn đề này. Những phán quyết đó có thể sẽ bị kháng cáo và các quyết định phúc thẩm có thể khác nhau tùy theo khu vực, điều này đặt vấn đề đến Tòa án Tối cao Hoa Kỳ.

Bối cảnh pháp lý có thể định hình ngành công nghiệp AI

Ông Abbott cho biết để đến được một câu trả lời cuối cùng, có thể mất khoảng một thập kỷ. The Times cho biết trong đơn kiện rằng họ đã đàm phán với Microsoft và OpenAI về các điều khoản để giải quyết tranh chấp, có thể bao gồm cả giấy phép. Associated Press (AP) và Axel Springer, chủ sở hữu Politico và Business Insider, gần đây đã đạt được thỏa thuận cấp phép dữ liệu với OpenAI.

Xét xử các vụ án có thể trả lời các câu hỏi quan trọng về dữ liệu có bản quyền mà các nhà phát triển AI có thể sử dụng. Nhưng các vụ án cũng có thể đơn giản đóng vai trò là đòn bẩy để nguyên đơn đạt được thỏa thuận cấp phép thuận lợi hơn thông qua dàn xếp.

Nói về vụ kiện của The Times, Jane Ginsburg, giáo sư tại Trường Luật Columbia, cho biết: “Cuối cùng, liệu vụ kiện này có dẫn đến việc định hình luật bản quyền hay không sẽ được xác định bởi thực tế vụ kiện có thật sự liên quan đến tương lai của việc sử dụng hợp pháp và bản quyền hay không, hay đó mới chỉ là một thủ tục trong một cuộc đàm phán”.

Một số các công ty AI đã nhận được nguồn vốn đầu tư mạo hiểm trong năm qua sau khi ChatGPT ra mắt. Một kế hoạch chào bán công khai cũng đang được xem xét có thể định giá OpenAI ở mức hơn 80 tỷ USD; Microsoft đã đầu tư 13 tỷ USD vào công ty và đưa công nghệ vào các sản phẩm của riêng mình. Nhưng ông Havemeyer cho biết, các câu hỏi về việc sử dụng tài sản trí tuệ để đào tạo công nghệ luôn là mối quan tâm hàng đầu của các nhà đầu tư.

Các công ty có quyền đối với số lượng lớn dữ liệu, chẳng hạn như Adobe và Bloomberg – hoặc đã tích lũy dữ liệu của riêng họ, chẳng hạn như Meta và Google – đã bắt đầu phát triển công cụ AI. Ông Havemeyer lưu ý rằng một công ty lâu đời như Microsoft được trang bị tốt để đảm bảo các thỏa thuận cấp phép dữ liệu và giải quyết các thách thức pháp lý. Nhưng các công ty khởi nghiệp có ít vốn hơn có thể gặp khó khăn hơn trong việc thu thập dữ liệu cần thiết để cạnh tranh.

“Sáng tạo AI bắt đầu và kết thúc đều từ câu chuyện dữ liệu”, ông Havemeyer nói./.