Các mối đe dọa được hỗ trợ bởi AI tại Việt Nam tăng gấp 3 lần

AI đã xuất hiện trong “kho vũ khí” của tội phạm mạng

IDC đã khảo sát 550 nhà lãnh đạo CNTT và bảo mật tại 11 thị trường trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Úc, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia, Singapore, Hàn Quốc, Thái Lan, Philippines, Việt Nam, Hồng Kông và New Zealand - từ tháng 2 đến tháng 4/2025. Những người tham gia khảo sát là đại diện từ các tổ chức có quy mô trên 250 nhân viên và đóng vai trò trực tiếp trong quá trình ra quyết định liên quan đến chiến lược và đầu tư an ninh mạng.

Báo cáo cho thấy sự gia tăng đáng kể cả về quy mô lẫn mức độ tinh vi của các mối đe dọa mạng tại Việt Nam và khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Những kẻ tấn công đang nhanh chóng sử dụng AI để mở rộng quy mô các cuộc tấn công âm thầm và với tốc độ nhanh, khiến các đội ngũ bảo mật gặp khó khăn trong việc phát hiện và phản ứng kịp thời.

Kết quả khảo sát cho thấy bối cảnh các mối đe dọa mạng không chỉ ngày càng phức tạp mà còn có xu hướng khai thác sâu vào những điểm yếu của khả năng hiển thị, quản trị và cấu trúc hạ tầng, đặt ra thách thức ngày càng lớn cho các đội ngũ an ninh mạng vốn đã quá tải.

Chia sẻ cụ thể hơn về kết quả báo cáo, ông Rashish Pandey, Phó Chủ tịch phụ trách Tiếp thị và Truyền thông Fortinet châu Á, Úc và New Zealand cho biết tội phạm mạng sử dụng AI không còn là kịch bản nằm trên lý thuyết nữa. Gần 52% tổ chức tại Việt Nam cho biết đã gặp phải các mối đe dọa mạng được hỗ trợ bởi AI trong năm qua. Các mối đe dọa này đang mở rộng rất nhanh, với 54% tổ chức ghi nhận mức tăng gấp 2 lần và 36% báo cáo tăng gấp 3 lần.

Thế hệ mối đe dọa mới được hỗ trợ bởi AI khó bị phát hiện hơn, thường lợi dụng các điểm yếu trong hành vi con người, các lỗi sai trong cấu hình hệ thống và lỗ hổng trong quản lý định danh.

Tại Việt Nam, các mối đe dọa an ninh mạng phổ biến do AI hỗ trợ gồm: các cuộc tấn công dò mật khẩu (brute force) hay sử dụng mật khẩu bị thất thoát để đăng nhập thử vào hàng loạt hệ thống (credential stuffing), tấn công phi kỹ thuật (social engineering) do AI hỗ trợ, sử dụng công nghệ deepfake trong các vụ lừa đảo qua email doanh nghiệp (DN) (BEC), tự động thu thập thông tin chi tiết về bề mặt tấn công, AI đối nghịch và đầu độc dữ liệu (data poisoning).

Mặc dù các cuộc tấn công được hỗ trợ bởi AI đang gia tăng, nhưng chỉ có 8% tổ chức cảm thấy tự tin vào khả năng phòng thủ hiện tại. Trong khi đó, 30% thừa nhận rằng các mối đe dọa do AI điều khiển đã vượt quá khả năng phát hiện của họ, và 33% tổ chức được khảo sát tại Việt Nam hoàn toàn không có khả năng giám sát các loại hình tấn công này. Điều này phản ánh rõ những hạn chế và khoảng trống trong công tác chuẩn bị và sẵn sàng trước làn sóng tấn công mới.

Rủi ro mạng giờ đây đã trở thành trạng thái thường trực

Bối cảnh an ninh mạng ngày nay không còn được định nghĩa bởi những cuộc khủng hoảng tức thời, mà là một trạng thái bị đe dọa liên tục. Các tổ chức tại Việt Nam ngày càng trở nên dễ tổn thương trước các mối đe dọa ẩn danh, hoạt động âm thầm. Các mối đe dọa được báo cáo nhiều nhất bao gồm: phần mềm tống tiền (64%), các cuộc tấn công chuỗi cung ứng phần mềm (58%), lỗ hổng đám mây (56%), các mối đe dọa từ nội bộ (52%), cũng như các lỗ hổng chưa vá và zero-day (50%).

Những mối đe dọa gây gián đoạn nhất không còn là những mối nguy dễ thấy nhất nữa. Đứng đầu danh sách là các lỗ hổng chưa vá và zero day, tiếp theo là các mối đe dọa từ nội bộ, lỗi cấu hình đám mây, tấn công chuỗi cung ứng phần mềm và lỗi do con người.

Các mối đe dọa này đặc biệt nguy hiểm vì thường vượt qua được các hệ thống phòng thủ truyền thống, khai thác các điểm yếu trong nội bộ và khoảng trống trong khả năng hiển thị. Vì vậy, những rủi ro thầm lặng và phức tạp hơn này hiện đang được xem là nguy hiểm hơn cả các mối đe dọa phổ biến như phần mềm tống tiền hay tấn công giả mạo.

Các mối đe dọa truyền thống như lừa đảo và phần mềm độc hại vẫn đang tăng khoảng 10% mỗi năm. Tuy nhiên mức tăng này tương đối khiêm tốn có thể là do các biện pháp phòng thủ như bảo vệ điểm cuối và đào tạo nhận thức đã hoàn thiện hơn. Ngược lại, các mối đe dọa gia tăng nhanh nhất là: phần mềm mã hoá tống tiền (32%), lỗ hổng đám mây (28%), các cuộc tấn công vào hệ thống IoT/OT (24%), tấn công chuỗi cung ứng (22%), các lỗ hổng chưa vá và zero-day (20%).

Những mối đe dọa này đang leo thang và mở rộng nhanh chóng nhờ tập trung vào khai thác các “khoảng trống” trong quản trị, khả năng hiển thị và độ phức tạp của hệ thống, khiến chúng khó bị phát hiện hơn và có khả năng gây thiệt hại lớn hơn khi thành công.

Hậu quả không chỉ dừng lại ở thời gian ngừng vận hành. Tác động lớn nhất của các cuộc tấn công mạng đối với DN bao gồm: gián đoạn hoạt động (58%), trộm cắp dữ liệu và xâm phạm quyền riêng tư (54%), mất niềm tin của khách hàng (50%), bị xử phạt theo quy định (20%). Thiệt hại tài chính cũng rất nghiêm trọng. 44% số người tham gia khảo sát cho biết họ đã bị vi phạm dữ liệu dẫn đến thiệt hại tài chính, trong đó cứ 4 vụ thì một vụ có chi phí trên 500.000 USD.

Áp lực ngày càng lớn đối với đội ngũ an ninh mạng

Nguồn nhân lực tiếp tục là điểm nghẽn lớn đối với các đội ngũ bảo mật tại Việt Nam. Trung bình chỉ 7% lực lượng lao động của một tổ chức chuyên trách về CNTT nội bộ, và chỉ 13% trong số đó chuyên trách về an ninh mạng. Điều này đồng nghĩa với việc chưa có đến một chuyên gia an ninh mạng (được trả lương toàn thời gian) trên mỗi 100 nhân viên trong một tổ chức.

Chỉ 15% số tổ chức có vị trí giám đốc an ninh thông tin (CISO) riêng biệt, trong khi phần lớn (63%) ngoài chịu trách nhiệm quản lý và giám sát các hoạt động an ninh mạng phải kiêm nhiệm thêm nhiều trọng trách công nghệ khác. Chỉ 6% tổ chức có đội ngũ chuyên biệt cho các chức năng như săn tìm mối đe dọa mạng (threat hunting) và hoạt động bảo mật.

Các đội ngũ với số lượng nhân sự rất mỏng này còn đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng từ sự gia tăng của các mối đe dọa. Các thách thức hàng đầu được báo cáo bao gồm: khối lượng lớn các mối đe dọa (54%), khó khăn trong việc giữ chân các nhân sự an ninh mạng có chuyên môn cao (52%), sự phức tạp của các công cụ (44%). Thực trạng đó dẫn đến tình trạng quá tải, phân mảnh và suy giảm hiệu quả hoạt động của đội ngũ an ninh mạng.

Đầu tư vào an ninh mạng đang tăng, nhưng vẫn chưa đủ để đối phó với rủi ro

Dù nhận thức đã được nâng cao, mức đầu tư vào an ninh mạng vẫn chưa tương xứng. Trung bình chỉ 15% ngân sách CNTT được phân bổ cho an ninh mạng, tương đương khoảng 1,4% tổng doanh thu – một tỷ lệ khá nhỏ so với quy mô và mức độ nghiêm trọng của các mối đe dọa.

Tuy vậy, ngân sách bảo mật đang có dấu hiệu tăng, với gần 90% tổ chức tại Việt Nam cho biết đã tăng mức đầu tư. Tuy nhiên, phần lớn các mức tăng này vẫn dưới 10%, cho thấy một sự thận trọng trong đầu tư.

Các tổ chức đang chuyển dần từ chi tiêu thiên về cơ sở hạ tầng sang các khoản đầu tư mang tính chiến lược hơn. Năm ưu tiên hàng đầu hiện nay bao gồm: bảo mật danh tính, bảo mật mạng, SASE/Zero Trust, khả năng phục hồi mạng, và bảo vệ ứng dụng gốc đám mây. Điều này cho thấy xu hướng chuyển dịch sang việc lập kế hoạch bảo mật tập trung vào quyền truy cập và đánh giá rủi ro.

Tuy nhiên, các lĩnh vực trọng yếu như bảo mật OT/IoT, DevSecOps và đào tạo an ninh mạng vẫn chỉ nhận được nguồn ngân sách hạn chế, phản ánh khoảng cách đáng kể trong việc xử lý các lỗ hổng vận hành và mang yếu tố con người.

Tăng khả năng phục hồi dựa trên nền tảng trước thách thức ngày càng phức tạp

Sự hội tụ giữa bảo mật và mạng hiện đang trở thành xu thế chính, với 96% số người tham gia khảo sát tại Việt Nam cho biết họ đang tích hợp hoặc xem xét các lựa chọn. Xu hướng này phản ánh sự cấp thiết trong việc đơn giản hóa kiến trúc, tích hợp phòng thủ và tối ưu vận hành.

80% tổ chức đang trong quá trình hợp nhất công cụ bảo mật, tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức. Dù đã có nhiều bước tiến, gần 50% số người được hỏi vẫn coi quản lý công cụ là một thách thức lớn. Điều này cho thấy vấn đề hiện tại không chỉ là số lượng công cụ, mà là sự phân mảnh và thiếu tích hợp của các công cụ.

Việc hợp nhất nhà cung cấp bảo mật đang ngày càng được xem là đòn bẩy chiến lược bởi việc này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn cải thiện tốc độ phát hiện, xử lý sự cố và khả năng hiển thị. Những lợi ích chính mà các tổ chức mong đợi từ việc hợp nhất bao gồm: hỗ trợ nhanh hơn (59%), tiết kiệm chi phí (53%), tích hợp tốt hơn (53%), tăng cường thế trận bảo mật (51%).

Nhận định về sự phức tạp hiện đang là “chiến trường” mới trong cuộc chiến an ninh mạng nơi AI vừa là thách thức vừa là tuyến phòng thủ tiên phong, ông Nguyễn Gia Đức, Giám đốc Quốc gia, Fortinet Việt Nam cho biết: “Trước làn sóng các mối đe dọa ngày càng âm thầm và có tổ chức, các mối đe dọa không ngừng biến đổi như hiện nay, tốc độ, sự đơn giản và chiến lược là những yếu tố quan trọng hơn bao giờ hết. Các DN, tổ chức tại Việt Nam đang được chúng tôi hỗ trợ chuyển đổi từ các biện pháp phòng thủ rời rạc sang hệ sinh thái bảo mật thông minh, ứng dụng AI có khả năng mở rộng và thích ứng linh hoạt với các mối đe dọa ngày càng tinh vi”./.