Năm 2020, ứng xử của người dùng Internet tại Việt Nam đã cải thiện trên một số phương diện. Đây là kết quả của việc áp dụng các văn bản pháp luật quan trọng vào đời sống, song song với quá trình hợp tác chặt chẽ với các nhà cung cấp nền tảng mạng xã hội. Nhiều đối tượng có hành vi đăng tải, phát tán, phát ngôn, livestream các nội dung xấu, độc, trái thuần phong mỹ tục, thông tin sai sự thật đã bị cơ quan chức năng mời làm việc, xử phạt hành chính.
Giới trẻ Việt Nam có xu hướng sử dụng mạng xã hội để cập nhật tin tức.
Tuy nhiên việc sử dụng công cụ luật pháp khó có thể ngăn chặn tận gốc các phát ngôn, hành xử kém văn minh, phản văn hóa trên không gian mạng. Đơn cử như lợi dụng chức năng gắn thẻ chủ đề trên Facebook, YouTube, một số đối tượng đã livestream nhiều nội dung khiêu dâm, dung tục. Tinh vi hơn, thay vì đăng tải trực tiếp trên trang cá nhân hay fanpage, các đối tượng này lại chỉ dùng Facebook, YouTube làm kênh trung gian, chia sẻ link đến các nền tảng không kiểm duyệt, đánh giá nội dung. Có thể thấy trong khi sử dụng quyền tự do ngôn luận, nhiều đối tượng đã sai phạm do thiếu hiểu biết, thiếu cẩn trọng trong tiếp nhận, xử lý thông tin. Một số người vừa là thủ phạm lan truyền tin giả, vừa là nạn nhân của một số đối tượng, nhóm tội phạm, thế lực thù địch hoặc tổ chức thiếu thiện chí với Việt Nam.
Bên cạnh các giải pháp xử lý, ngăn chặn, công tác tuyên truyền hướng người dân tới ứng xử văn minh, phù hợp văn hóa Việt Nam, phù hợp quy chuẩn quốc tế trên nền tảng số và mạng xã hội rất cần được đẩy mạnh. Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành ngày 17/6/2021nhằm mục đích phát triển mạng xã hội văn minh tại Việt Nam, xây dựng chuẩn mực đạo đức về hành vi, ứng xử trên mạng xã hội cho người dân khi sử dụng các dịch vụ mạng xã hội. Đây là các điều kiện cơ bản mà mỗi người dùng mạng xã hội cần lưu ý trước khi sử dụng mạng xã hội hay bất kỳ dịch vụ trực tuyến nào trên Internet và kho ứng dụng số.
Bộ Quy tắc đưa ra các quy tắc cụ thể, tương ứng từng nhóm đối tượng áp dụng, với trọng tâm chính là các tổ chức cá nhân, dùng mạng xã hội. Đây là lượng người dùng phổ thông và đông đảo nhất, và hành vi của họ trên mạng xã hội là cơ sở để đánh giá ứng xử văn minh trên không gian mạng tại Việt Nam. Các quy tắc ứng xử cho tổ chức, cá nhân sử dụng mạng xã hội hướng đến việc nâng cao tính tự giác và cảnh giác ngay từ khi tạo, đăng nhập tài khoản đến việc đăng tải, chia sẻ, bình luận. Để bảo đảm quyền lợi người sử dụng mạng xã hội, Bộ Quy tắc ghi nhận tài khoản cá nhân như "căn cước công dân" trên không gian mạng, và là tài sản hợp pháp, được bảo vệ.
Các tổ chức, cá nhân, cần thực hiện biện pháp tự quản lý, bảo mật tài khoản mạng xã hội, và nhanh chóng thông báo đến cơ quan chức năng, nhà cung cấp dịch vụ nếu tài khoản bị mất quyền kiểm soát, bị giả mạo, lợi dụng, sử dụng vào mục đích không lành mạnh. Khi thực hiện quyền tự do ngôn luận, người dùng mạng xã hội cần phải hiểu rõ nghĩa vụ, trách nhiệm của bản thân với tư cách công dân Việt Nam: Không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; Sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục; Tung tin giả, tin sai sự thật; Quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép...
Bộ Quy tắc cũng đề cập việc bảo vệ "người yếu thế" trên mạng xã hội, đặc biệt là trẻ em, trẻ vị thành niên, vì đó là các đối tượng dễ bị tổn thương trên không gian ảo. Chỉ khi bảo đảm quy tắc này, quyền tự do ngôn luận mới phát huy được hiệu quả trên không gian mạng. Thực tế nhiều mạng xã hội gần như phó mặc trách nhiệm quản lý, bảo vệ quyền lợi chính đáng và hợp pháp của người dùng cho các cơ quan chức năng thuộc chính phủ. Việc xử lý, ngăn chặn và loại bỏ các nội dung thông tin vi phạm bản quyền, vi phạm pháp luật, lệch chuẩn đạo đức, thuần phong mỹ tục của các nhà mạng còn khá chậm chạp, thụ động.
Việc các mạng xã hội Facebook, YouTube trả phí, bảo vệ bản quyền cho nội dung báo chí, giúp từng bước loại bỏ trang tin rác, tin có nội dung xấu độc là một biện pháp cần thiết bởi dọn sạch mạng xã hội hiệu quả nhất chính là kết hợp chặt chẽ giữa việc xóa bỏ nội dung xấu, độc, sai sự thật,… với việc phổ biến, lan truyền các thông tin và nội dung có nguồn bảo đảm chính xác, đề cao và tôn vinh các giá trị nhân văn trong cuộc sống.
