Trước đây, nhiều khách hàng mỗi khi cần một chiếc điện thoại di động mới, nơi đầu tiên họ tìm kiếm (và có lẽ sẽ tìm được) là vào web Nokia.com. Công ty của Phần Lan này cho khách hàng nhiều lựa chọn nhất, thiết kế tốt nhất và là thương hiệu nổi tiếng nhất trên thế giới nên thật khó có thể tìm ra được một chiếc điện thoại kém cỏi nào trong danh sách sản phẩm của hãng. Tuy nhiên, giờ đây khi khách hàng làm điều tương tự thì bất kỳ kết nối nào tới trang chủ của Nokia đều dẫn đến nhánh thiết bị di động của Microsoft, một hình ảnh mới của Nokia mà chúng ta đã từng biết và yêu quý. Thế giới điện thoại di động hiện nay đã có khác biệt rất lớn nhưng điều ngạc nhiên nhất chính là Nokia đã từng nhìn thấy trước tương lai này.
Chiếc điện thoại tốt nhất trên thế giới hôm nay được bọc kín bằng vỏ nhôm và có camera chất lượng tuyệt vời. Năm 2010, chiếc Nokia N8 đã y hệt như vậy. Chiếc iPhone nhận được nhiều lời tán tụng và doanh số "khủng" về cơ bản đã thực hiện đúng với tầm nhìn mà Nokia nhận thấy nửa thập kỷ trước: kết hợp camera tốt nhất với cấu trúc vật liệu tốt nhất và khiến cho các đối thủ khác cố gắng bám đuổi theo. Điều duy nhất Nokia đã không làm đúng chính là phần mềm. Thiết kế của N8 đã sẵn sàng từ đầu năm 2010, khi nó trở thành chiếc smartphone đầu tiên thực hiện được việc quay video độ phân giải 720p (HD, 1280x720) nhưng liên tục bị trì hoãn vì phải chờ phiên bản phần mềm Symbian mới ra mắt vào tháng 9 cùng năm. Có nhân viên của Nokia đã tiết lộ rằng, phần cứng tuyệt với của N8 đã bị hủy hoại bởi phần mềm. Lý do là Symbian được thiết kế tách biệt nên đã không thể tích hợp với phần cứng thành một hệ điều hành hoàn hảo cho đến tận những tuần cuối cùng trước khi chính thức ra mắt.
"Đây là chiếc điện thoại thật là to nhưng cũng thật đẹp và rất mỏng vào thời điểm bây giờ". Đó không phải là lời giới thiệu của Phil Schiller, giám đốc tiếp thị của Apple, khi mô tả về chiếc iPhone 6 Plus mà đó là lời giới thiệu của Anssi Vanjoki, cựu Phó Chủ tịch mảng giải pháp di động Nokia toàn cầu (từ chức năm 2010), khi trình diễn chiếc Nokia E7 tại sự kiện Nokia World năm 2010. Nokia E7 có màn hình cỡ 4 inch được xem là khá lớn vào thời điểm đó nhưng Nokia đã biết trước sở thích của người dùng trong tương lai. Ngoài ra, E7 còn được trang bị dịch vụ xác định vị trí cá nhân không khác gì với Google Now. Đó thực sự là tham vọng đúng hướng của một công ty dẫn đầu thế giới trong lĩnh vực bản đồ di động và các dịch vụ định vị, cho dù phần mềm của hãng không đáp ứng được như mong đợi.
Sai lầm lớn nhất của Nokia là đã không sẵn sàng thực hiện những thay đổi đột phá. Công ty đã gieo mầm mống tự hủy hoại mình khi thực hiện chiến lược "làm ra cái mới tương tự" khi nâng cấp hệ điều hành Symbian phát triển từ nhiều năm trước. Nokia sợ làm mất lòng những khách hàng hiện có nếu phải thay đổi quá nhiều nên đã chấp nhận thỏa hiệp làm ra một hệ điều hành hỗn hợp, không thể phù hợp cho tương lai. Dù đã mắc một sai lầm nhưng Nokia đã không đủ tinh tế để nhận ra nguy cơ mắc một sai lầm tiếp theo.
Chuyển sang dùng hệ điều hành Android được nhiều người ủng hộ vì đó dường như là lối tắt giúp phần mềm của Nokia trở nên cạnh tranh nhưng Anssi Vanjoki từng cho rằng, đó chỉ là giải pháp vượt khó trong ngắn hạn mà thôi. Thực tế những khó khăn về tài chính gần đây của HTC, Motorola và Sony đã chứng minh Anssi Vanjoki dự đoán đúng. Không có công ty nào trừ Google, Samsung và Microsoft (nhờ bán bản quyền sáng chế) có thể thực sự kiếm được tiền từ doanh số bán điện thoại chạy Android.
Cuối cùng, Nokia đã buộc phải lựa chọn nền tảng thay thế mới của Microsoft là Windows Phone cho tương lai của mình. Dự án của Nokia vẫn tiếp tục nhưng không còn mang thương hiệu Nokia nữa. Trước khi chọn Windows Phone, chúng ta thấy chiếc Nokia N9 là một hình ảnh mới lạ của Nokia ở cả thiết kế phần cứng và hệ điều hành nguồn mở MeeGo. Thiết kế nguyên khối của N9 thật ưu nhìn và thoải mái khi cầm trên tay đã tạo ra cả một dòng sản phẩm chạy Windows Phone, vẫn đang hiện diện trong chiếc Lumia 730 mới ra mắt tháng 9/2014. Giao diện đa nhiệm và tính năng chuyển đổi ứng dụng thuận tiện (switcher) của N9 được nhiều thiết bị di động khác trên thị trường "nhái“ theo. Bởi vậy, N9 thực sự là một khai phá thiết kế cho smartphone. Sự phát triển của MeeGo không được nhanh chóng như mong muốn của Stephen Elop, CEO của Nokia. MeeGo không tạo ra được hệ sinh thái các ứng dụng đủ mạnh nên N9 đã bị quên lãng và thay thế bằng cách tiếp cận thực dụng hơn của Microsoft.
Nokia đã dự đoán đúng nhiều xu hướng tương lai của smartphone nhưng cuối cùng lại thất bại gây ra sự nuối tiếc không nguôi cho những khách hàng của Nokia. Một điều Anssi Vanjoki từng dự đoán có vẻ như không tưởng, đó là máy ảnh chuyên nghiệp (DSLR camera) sẽ bị thay thế bởi camera của smartphone. Vậy mà khi nhìn vào những chiếc iPhone đời mới, Panasonic CM1 và Lumia 1020, có rất nhiều tùy chọn tuyệt vời khiến cho nhiều người dùng sẽ phải "lìa xa“ chiếc máy ảnh số chuyên nghiệp nặng nề của mình. Tất nhiên, Nokia không phải là công ty duy nhất dự đoán đúng các xu hướng tương lai nhưng hãng đã thực sự làm tốt việc nhận định xu hướng mà vẫn bị sụp đổ khá bi tráng. Tương tự như hãng Palm với hệ điều hành webOS, Nokia một lần nữa đã cho thấy, người đầu tiên có ý tưởng tốt không bảo đảm chắc chắn rằng sẽ kinh doanh thành công.
Trước khi iPhone có các ứng dụng và Android có phần mềm Bản đồ (Maps), điện thoại Nokia đã có cả hai thứ đó. Ngày nay, không một dòng smartphone nào có thể dẫn đầu thị trường mà không phải làm bằng kim loại nguyên khối (hoặc giả kim loại). Nếu phần mềm của Nokia có thể được tốt như tầm nhìn và phần cứng của mình thì trang chủ của hãng có lẽ vẫn tạo được những cảm xúc mãnh liệt cho khách hàng ghé thăm như trước đây.
TP
(Nguồn: Nokia saw the future, but couldn ’t built it, theverge.com)
(TCTTTT Kỳ 2/9/2014)
