Truyền hình cần chuyển sang “nói cùng dân” và “nghe từ dân” theo cách hiện đại

Sự phát triển của truyền hình đa nền tảng mang lại những thay đổi sâu sắc

“Truyền hình thích nghi trong môi trường truyền thông mới” là một trong những vấn đề mang tính thời sự nhất đối với các cơ quan báo hình cả nước đã được bàn thảo tại phiên 6 của Diễn đàn báo chí quốc gia lần thứ 2 trong khuôn khổ Hội báo toàn quốc 2025 đang diễn ra từ 19 - 21/6/2025 tại Hà Nội.

Chia sẻ từ các diễn giả cho thấy, các đài truyền hình đã có rất nhiều nỗ lực vượt qua những thách thức, giữ vững tầm ảnh hưởng đối với công chúng.

Tại phiên thảo luận, các diễn giả đã phân tích thế mạnh của những nền tảng truyền thông và các công nghệ mới mang tính cạnh tranh cao với truyền hình như mạng xã hội (MXH): Youtube, Tiktok, Facebook, OTT, và mới nhất là trí tuệ nhân tạo (AI)… cùng những thay đổi trong cách sản xuất và xuất bản các nội dung video, đã làm ảnh hưởng rất lớn tới ưu thế của truyền hình, tạo sự cạnh trạnh lớn trên nền tảng và công nghệ.

Theo nhà báo Nguyễn Thu Hà, Trưởng ban Chuyên đề Khoa giáo - Đài Truyền hình Việt Nam (VTV), “Trong môi trường truyền thông mới, truyền hình đang đối mặt với nhiều thay đổi và thích ứng để tồn tại và phát triển. Một trong những khó khăn đó là truyền hình trong nước đang bị các nền tảng xã hội cạnh tranh về quảng cáo - truyền thông và cả người đọc, người xem, trong khi đó, các doanh nghiệp vẫn tiếp tục cắt giảm chi phí cho quảng cáo - truyền thông”.

Hiện nay, sự phát triển của truyền hình đa nền tảng mang lại những thay đổi sâu sắc trong cách thức sản xuất, phân phối và tiếp nhận nội dung truyền hình trên toàn cầu và tại Việt Nam. Ngành công nghiệp truyền hình đang trải qua một giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ, toàn diện được thúc đẩy bởi sự tiến bộ công nghệ và thay đổi trong hành vi của người xem truyền hình.

Trao đổi về giải pháp và sáng kiến của các cơ quan báo hình trong môi trường truyền thông mới, các diễn giả đã chia sẻ những sáng kiến của các đài truyền hình nhằm thích nghi với môi trường mới, và giành lại công chúng đồng thời duy trì vị thế cũng như nguồn thu, như: Đổi mới nội dung, giữ vững các chương trình chính luận thực hiện nhiệm vụ chính trị ra sao, sáng tạo các định dạng (format) mới phù hợp với công chúng số, sản xuất các nội dung đặc thù cho từng nền tảng...

Nhiều đài truyền hình đã bắt đầu xây dựng hệ thống sản xuất nội dung riêng cho từng nền tảng, từ chương trình phát trên OTT cho đến bản tin định dạng dọc tối ưu cho điện thoại thông minh.

Câu chuyện không chỉ dừng lại ở việc thay đổi hình thức thể hiện. Nhiều đài đang có những nỗ lực mạnh mẽ trong việc sáng tạo format mới, cải tiến chương trình chính luận và tạo ra những sản phẩm truyền hình mang tính tương tác cao. Thay vì chỉ “nói cho dân nghe”, truyền hình cần chuyển sang “nói cùng dân” và “nghe từ dân”, bằng những hình thức kể chuyện phù hợp với văn hóa tiêu dùng nội dung hiện đại.

Chiến lược số hóa cũng là một hướng đi quan trọng. Một số đài lớn đang phát triển hệ thống OTT riêng để làm chủ nền tảng phân phối, trong khi nhiều đơn vị khác chọn cách kết hợp với nền tảng thứ ba như YouTube để tận dụng hạ tầng sẵn có. Mỗi lựa chọn đều có ưu điểm và thách thức riêng, nhưng điểm chung là truyền hình đang chủ động bước vào cuộc chơi mới, không còn chỉ là người đưa tin mà còn là người xây dựng nền tảng truyền thông.

Về mặt tài chính, nhiều đài đã bắt đầu thay đổi cấu trúc nguồn thu. Thay vì lệ thuộc hoàn toàn vào quảng cáo truyền thống, nhiều đài đang phát triển các dòng sản phẩm mới như truyền hình thương mại, nội dung theo đơn đặt hàng, gói dịch vụ truyền thông tích hợp cho doanh nghiệp, và kể cả mô hình thu phí nội dung chuyên biệt…

Các diễn giả cho rằng, tương lai của truyền hình Việt Nam vẫn có ưu thế và phát triển trong môi trường truyền thống mới nếu biết kết hợp đổi mới giữa thực tiễn, lý luận và nghiên cứu để tạo ra những sản phẩm đặc biệt, giữ được những giá trị cốt lõi với nội dung tốt, vì sự tiến bộ xã hội.

Theo PGS. TS. Nguyễn Ngọc Oanh, Trưởng Khoa Quan hệ Quốc tế, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, “Luôn đổi mới tư duy, đổi mới sáng tạo, vì nguồn lực bắt nguồn tư duy, động lực bắt nguồn từ sự đổi mới, sức mạnh bắt nguồn từ nhân dân, trong đó lấy khán thính giả làm trung tâm, từ đó, xây dựng thể chế huy động nguồn lực; có công nghệ mới phục vụ chuyển đổi số, truyền hình đa phương tiện; đa dạng hoá sản phẩm, nền tảng, phân khúc khán thính giả; phát triển hạ tầng, chuyển giao công nghệ; tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao”.

Các diễn giả đặc biệt lưu ý, chuyển đổi sang truyền hình đa nền tảng, truyền hình không còn bị giới hạn trên các kênh truyền thống mà còn mở rộng ra các nền tảng trực tuyến như website, ứng dụng di động, và MXH...

Các nhà cung cấp dịch vụ truyền hình đang phát triển các ứng dụng di động với giao diện thân thiện, tốc độ tải nhanh, hình ảnh đẹp, sắc nét, và khả năng tương thích trên nhiều thiết bị và kết nối mạng khác nhau. Khán giả có thể truy cập và thưởng thức nội dung yêu thích mọi lúc, mọi nơi.

Truyền hình tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống thông tin quốc gia

Tại phiên thảo luận, các diễn giả cũng nhấn mạnh đến việc, các nhà sản xuất nội dung trong đó có các đài truyền hình hay các doanh nghiệp phải thích ứng với sự thay đổi của công nghệ và hành vi của người dùng. Đồng thời khẳng định, truyền hình vẫn là một kênh quan trọng, nhưng cần được kết hợp với các nền tảng số để tối ưu hóa hiệu quả và đáp ứng nhu cầu của khán giả, thậm chí có những chương trình chuyên biệt hướng tới từng lứa tuổi, đối tượng khán giả.

Các diễn giả nhất trí rằng, truyền hình không biến mất, mà đang biến đổi. Đài truyền hình không chỉ còn là nơi phát sóng, mà phải là một tổ chức truyền thông linh hoạt, sáng tạo, biết xây dựng nội dung đa nền tảng, biết phân tích dữ liệu người xem và có khả năng ứng xử nhanh với những biến động trong hành vi công chúng.

Tương lai của truyền hình không nằm ở việc giữ khư khư vị trí truyền thống, mà ở chỗ nắm bắt được điều gì là cốt lõi và điều gì cần chuyển hóa. Nếu biết tự làm mới từ mô hình sản xuất đến cách tiếp cận người xem, nếu biết giữ vững những giá trị then chốt như chất lượng, sự chính xác và tính định hướng, truyền hình sẽ tiếp tục là một trong những trụ cột quan trọng của hệ thống thông tin quốc gia.

Theo nhà báo Thu Uyên, “Sự thích nghi của truyền hình trong môi trường truyền thông mới không phải là một lựa chọn mang tính kỹ thuật, mà là một quyết định chiến lược mang tính sống còn. Không thay đổi thì sẽ bị thay thế. Nhưng thay đổi cũng cần giữ lấy cốt lõi của một nghề nghiệp đã gắn với sự phát triển của xã hội suốt nhiều thập kỷ”./.