Tạp chí CNTT-TT. Xin ông cho biết, sách điện tử bao gồm những thể loại nào, có những ưu nhược điểm gì so với sách in?
Ông Nguyễn Cảnh Bình. Sách điện tử hiện có hai dạng là ebook và audio book (sách nói). So với sách in, ưu điểm lớn nhất của sách điện tử là chỉ cần có một thiết bị đọc.
Hiện nay, những thiết bị đọc phổ biến gồm có điện thoại thông minh (smartphone), máy tính bảng (tablet), máy tính bàn (PC, Laptop) và các thiết bị đọc sách chuyên dụng như Kindle Fire. Theo tôi, tốt nhất độc giả nên sử dụng smartphone để đọc sách bởi ưu điểm nhỏ gọn, mỏng và nhẹ của chúng có thể giúp bạn mang theo cả thư viện bên mình mọi lúc, mọi nơi.
Khi đã có thiết bị, việc cập nhật thông tin sách mới và mua sách điện tử cũng khá dễ dàng. Tùy thuộc các chức năng do đơn vị phát triển ứng dụng cung cấp mà bạn có thể cài đặt ứng dụng nhanh chóng ngay trên kho ứng dụng Google Play dành cho các thiết bị sử dụng hệ điều hành Android (Samsung, LG, HTC...); hay trên kho ứng dụng Appstore dành cho các thiết bị sử dụng hệ điều hành iOS (iPhone, iPad).
Về cơ bản, khi sử dụng ứng dụng sách điện tử, độc giả có thể dễ dàng tra cứu từ điển, tìm kiếm thông tin bổ sung, liên quan, đánh dấu, ghi chú, tương tác với người đọc khác... Riêng audio book (sách nói) phù hợp cho những người rất bận rộn, không hoặc chưa có khả năng đọc sách (khiếm thị, trẻ em chưa biết chữ). Họ vẫn có thể nghe, thu nạp kiến thức trong khi đang làm việc khác.
Nhược điểm của ebook là người đọc vẫn thường xuyên tải những sách không có bản quyền, họ vẫn chưa quen với việc trả phí khi tải e-book mà vẫn thích dùng bản e-book miễn phí. Sử dụng ebook người đọc sẽ mất một số thú vui như khi đọc sách giấy, ví dụ ngửi mùi sách, lật dở và cảm nhận từng trang sách trên các ngón tay, gập đánh dấu trang sách. Với audio book, người đọc cũng cần phải có phương tiện khác để viết lại những điều mình muốn ghi chú.
Tạp chí CNTT-TT. Công nghệ thông tin và Internet đã làm thay đổi căn bản lối sống và làm việc của con người. Doanh thu báo in toàn cầu đang ngày càng suy giảm do sự lớn mạnh của báo điện tử. Theo ông, hiện trạng phát triển của sách điện tử trên thế giới và ở Việt Nam như thế nào? Liệu rằng kịch bản phát triển của sách điện tử và sách in có tương tự như báo điện tử và báo in?
Ông Nguyễn Cảnh Bình. Sách điện tử là xu thế phát triển tất yếu trong thời đại CNTT phát triển như vũ bão hiện nay, khi việc có được trong tay một thiết bị điện tử/đọc thông minh không còn là vấn đề quá khó với nhiều người. Giá thành nhiều loại smartphone Android đã rẻ tới mức trong khoảng 1-2 triệu đồng nên tiếp cận được hầu hết mọi người dân có nhu cầu sử dụng. Thực tế trên thế giới đã có những nhà xuất bản cho ra sách điện tử trước cả sách giấy để tham khảo thị trường, sau đó mới đưa ra kinh doanh bản sách giấy. Còn ở Việt Nam, tuy chưa có nhà xuất bản chuyên về sách điện tử, song đã có nhiều nhà xuất bản, công ty sách, các đơn vị phát hành trung gian phát triển/kinh doanh sách điện tử. Theo quan điểm của tôi, 5 năm nữa sách điện tử tại Việt Nam có thể tăng trưởng mạnh hơn.
Tôi cho rằng, kịch bản phát triển của sách điện tử và sách in trong tương lai không tương tự như báo điện tử và báo in. Hãy nhìn Nhật Bản, một đất nước có nền công nghệ phát triển hàng đầu thế giới, hầu như người dân thành thị nào cũng có trong tay ít nhất một thiết bị điện tử thông minh và hầu hết đều đọc ebook. Vậy mà sách in tại Nhật Bản tuy có sụt giảm về doanh thu nhưng vẫn đạt được những thành tựu ấn tượng. Những cuốn sách lọt “top" sách hay tại Nhật Bản đều bán được hơn 1 triệu bản trở lên - một con số đáng mơ ước với bất kỳ cuốn sách nào dù được xuất bản ở đâu trên thế giới. Vì vậy, tôi cho rằng sách không nặng vấn đề chạy đua cập nhật thông tin như báo hay tạp chí và thường được lưu trữ lâu hơn (người đọc không bỏ sách sau khi đọc) nên sách in sẽ không bị mất thị phần đến mức như báo in.
Tạp chí CNTT-TT. Các số Hậu thống kê cho thấy rằng,, người Việt Nam chưa có thói quen thích đọc sách, vậy theo ông, nguyên nhân chính là gì? Sách điện tử ở Việt Nam có thể đóng góp như thế nào nhằm nâng cao "Chỉ số đọc sách" của người Việt?
Ông Nguyễn Cảnh Bình. Nói Việt Nam chưa có văn hóa đọc có lẽ cũng không phải cho lắm vì suốt chiều dài lịch sử dân tộc ta đã có không ít những nhà văn hóa lớn xuất hiện. Thời phong kiến, đọc sách "thánh hiền" là để đi thi, thi đỗ mới được làm quan. Vì vậy, sự đọc ngày xưa thiết thân lắm. Sách vở có chức năng giáo dục, cung cấp tri thức và dạy đạo lý làm người. Nói văn hóa đọc Việt Nam hiện nay đang có vấn đề thì có lẽ đúng hơn. Độc giả chủ yếu đọc loại sách phổ thông, có tính chất giải trí, thư giãn; trong khi đó tỷ lệ những người đọc những loại sách cao cấp, hàn lâm còn thấp. Đó là các tác phẩm giúp con người trưởng thành, có tư duy và xa hơn, giúp một dân tộc được khai sáng, trở nên văn minh, tiến bộ và phát triển hơn. Sự phát triển vũ bão của CNTT trong những năm gần đây, đặc biệt là sự phát triển kinh tế và tác động lớn của yếu tố thị trường lại càng làm cho văn hóa đọc của người Việt nói chung kém hơn vì so với việc nghe/nhìn giải trí, rõ ràng việc đọc làm người ta mất nhiều công sức hơn.
Tôi tự đặt ra câu hỏi cho mình: có cách nào giúp mọi người dân Việt Nam tiếp cận tri thức nhanh hơn và rẻ hơn không bởi thực tế giá sách in ở Việt Nam vẫn tương đối cao so với thu nhập của nhiều người. Câu trả lời là phải tận dụng Internet, tận dụng CNTT. Đó là con đường ngắn nhất. Sách điện tử có thể là một giải pháp nâng cao "chỉ số đọc sách" của người Việt. Thứ nhất, nó được tích hợp trong các thiết bị điện tử thông minh mà ngày càng nhiều người Việt Nam sử dụng. Theo dự báo của công ty nghiên cứu thị trường Mediacells, năm 2014 sẽ có 17,22 triệu smartphone được bán ra tại Việt Nam, trong đó có đến 82% thuộc về người lần đầu sử dụng smartphone. Thứ hai, mức giá sách ebook và sách nói hiện nay thường rẻ hơn khoảng 30% - 50% so với sách giấy thông thường. Kế đến là các ưu điểm khác của sách điện tử như tôi đã nêu ở trên.
Tạp chí CNTT-TT. Được biết, hiện nay ở Việt Nam, Alpha Books có số lượng sách xuất bản hàng đầu cho doanh nhân và các nhà lãnh đạo, quản lý. Đây là những độc giả thường có thói quen thích đọc sách in và có điều kiện tài chính để mua sách. Theo ông, trong tương lai, liệu họ sẽ không “gối đầu giường' những cuốn sách điện tử?
Ông Nguyễn Cảnh Bình. Tôi tin câu trả lời là "Có", bởi yếu tố dễ dàng tra cứu, tương tác và tiện lợi. Đặc biệt, sách nói nhắm tới khách hàng mục tiêu là những người bận rộn, doanh nhân và các nhà lãnh đạo, quản lý - những người đặt tính hiệu quả của công việc lên trên hết. Họ chính là những người sử dụng ebook và audio book nhanh và nhiều nhất.
Tạp chí CNTT-TT. Ông có lời khuyên gì cho những độc giả còn biết ít về việc tìm kiếm, lựa chọn, mua và sử dụng sách điện tử cho bản thân và gia đình?
Ông Nguyễn Cảnh Bình. Nơi đầu tiên để tìm kiếm sách điện tử là kho ứng dụng của thiết bị di động (Google Play, Appstore). Độc giả quan tâm hãy vào đó tìm kiếm và lựa chọn ứng dụng tốt nhất cho mình.
Việc mua sách điện tử vô cùng tiện lợi, thay vì độc giả phải đến tận nơi chọn mua sách thì với sách điện tử, độc giả có thể mua bất cứ ở đâu và bất cứ khi nào. Đơn cử như với ứng dụng sách điện tử của Alpha Books, độc giả có thể mua dưới 3 hình thức thanh toán. Thứ nhất là thẻ cào của các nhà mạng Viettel, Mobilefone, Vinaphone. Thứ hai là qua tin nhắn SMS và cuối cùng là mã thưởng được sử dụng trong các chương trình khuyến mãi của Alpha Books.
Với riêng sách điện tử của Alpha Books, chúng tôi luôn có mục đọc thử. Vì vậy, để lựa chọn được những cuốn sách hay và phù hợp nhất, độc giả đừng quên đọc/nghe thử trước khi bấm nút mua hàng để lựa chọn được những cuốn sách phù hợp và hữu ích nhất.
Tạp chí CNTT-TT. Cảm ơn ông đã dành thời gian trả lời phỏng vấn.
Duy Tiến
(TCTTTT Kỳ 2/4/2014)
