Sức ép đáng lo ngại khi không kịp thời đào tạo kỹ năng số

Đây là nhận định của ông Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (KTS-XHS) (Bộ Thông tin và Truyền thông - Bộ TT&TT) tại Hội thảo Quốc gia “Chuyển đổi số trong giáo dục mở thúc đẩy học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập” do Trường Đại học Mở Hà Nội và Trường Đại học Mở TP. Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức ngày mới đây.

Kỹ năng số trong thúc đẩy học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập

Theo ông Tuấn, thúc đẩy học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập là yêu cầu tất yếu đang đặt ra với nền giáo dục của mỗi quốc gia để đảm bảo cho sự phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh thế giới liên tục thay đổi hiện nay.

Trong đó, kỹ năng số đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy học tập suốt đời, bằng cách cung cấp cho mọi người công cụ và cơ hội để tiếp cận tri thức trên môi trường số.

Cụ thể, kỹ năng số có thể giúp người học tiếp cận kho tri thức khổng lồ trên Internet dễ dàng hơn. Mỗi người đều có thể truy cập Internet một cách an toàn, tìm kiếm thông tin nhanh chóng và chính xác.

Bên cạnh đó, kỹ năng số giúp việc học trở nên dễ dàng hơn. Ngày nay, chỉ cần máy tính có kết nối mạng, người học có thể sử dụng Internet và các thiết bị số để truy cập, đăng ký và học các khóa học trực tuyến mở đại trà (Massive Open Online Courses - MOOCs) cung cấp bởi các nền tảng, tổ chức khác nhau, ở bất cứ đâu, vào bất cứ thời gian nào.

Đặc biệt, với kỹ năng số, mỗi người dân đều có thể tự chủ động kết nối với cộng đồng học tập. Người học có thể truy cập vào mạng xã hội, các diễn đàn, các nền tảng giáo dục mở trực tuyến để kết nối với những người có cùng mục tiêu học tập để chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm với nhau. Điều này vừa giúp củng cố kiến thức, học hỏi những điều mới và quan trọng hơn, giúp họ tự nâng cao động lực trong suốt quá trình tự học.

Kỹ năng số là kỹ năng then chốt để thúc đẩy học tập suốt đời. Ở chiều ngược lại thì xã hội học tập cũng đang tạo môi trường để việc phổ cập kỹ năng số đến người dân dễ dàng và thuận tiện hơn.

Xây dựng một xã hội học tập, thúc đẩy học tập suốt đời kéo theo sự phát triển của giáo dục mở với các tài nguyên giáo dục mở và các khóa học trực tuyến mở. Điều này mở ra cơ hội để người học tiếp cận dễ dàng các học liệu và khóa học về đào tạo kỹ năng số. Thay vì phải tổ chức các lớp đào tạo trực tiếp với thời gian và địa điểm cố định, tốn nhiều chi phí vận hành như trước đây thì bây giờ, hệ thống đào tạo từ xa và MOOCs đã xóa nhòa khoảng cách địa lý, đưa các khóa học về kỹ năng số cơ bản và nâng cao tiếp cận được đông đảo người dân hơn.

Điều này đặc biệt có ý nghĩa với những người thuộc nhóm yếu thế, người cao tuổi, người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới hải đảo… khi họ có thể được trang bị kiến thức về kỹ năng số để từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của mình.

Đào tạo nhân lực có kỹ năng số là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết đặt ra với các cơ quan quản lý Nhà nước

Để mỗi người dân có thể tự chủ động tiếp cận với tri thức mà mình mong muốn, đặc biệt là nguồn tri thức vô tận trên Internet, để cá nhân có khả năng làm chủ trong thế giới học thuật đa dạng, mỗi công dân cần được đào tạo về kỹ năng số một cách bài bản.

Theo ông Trần Minh Tuấn, phổ cập và nâng cao kỹ năng số cho người dân, đặc biệt là đào tạo nguồn nhân lực có kỹ năng số là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết hiện nay đặt ra với các cơ quan quản lý Nhà nước, trong đó có Bộ TT&TT và Bộ Giáo dục và Đào tạo.

“Nhân lực là nguồn gốc của mọi sự phát triển cũng như sự tụt hậu. Với lực lượng lao động có quy mô lớn vào khoảng 55 triệu người, nếu Việt Nam có thể nhanh chóng đào tạo chuyển đổi, đào tạo lại, đào tạo nâng cao kỹ năng số cho lực lượng lao động này thì sẽ tạo ra động lực mạnh mẽ cho sự phát triển, không chỉ đáp ứng đủ nhân lực cho Việt Nam mà Việt Nam còn có thể cung cấp nhân lực số cho khu vực và thế giới”, Vụ trưởng Vụ KTS-XHS nhận định.

Ông Tuấn cũng nhấn mạnh, nếu Việt Nam không nhanh chóng làm được điều này, thì ngược lại, sẽ là sức ép to lớn, không chỉ cho sự phát triển của đất nước, mà còn đặt ra nhiều vấn đề xã hội tiềm ẩn đáng lo ngại. Giải pháp đặt ra là nhanh chóng triển khai thí điểm đại học số để đào tạo chuyển đổi, đào tạo lại, đào tạo văn bằng hai về công nghệ số cho lực lượng lao động.

Tại Quyết định số 411/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 31/3/2022 về Phê duyệt Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã xác định một trong những nhiệm vụ trọng tâm để phát triển nhân lực số là: “Xây dựng quy định cho phép chuyển đổi một số văn bản, chứng chỉ công nghệ thông tin cấp bởi tổ chức, doanh nghiệp công nghệ uy tín trong và ngoài nước sang tín chỉ học của bộ môn tương ứng để rút ngắn thời gian đào tạo trong các trường đại học, cao đẳng”.

Hiện nay, xu hướng này đang được nhiều trường đại học triển khai chuyển đổi một số chứng chỉ CNTT, đào tạo ngoại ngữ... nhằm tăng tính hiệu quả trong công tác đào tạo.

Bên cạnh đó, ông Tuấn cũng nhấn mạnh các cơ quan quản lý Nhà nước cần triển khai nền tảng đào tạo kỹ năng số trực tuyến và có chính sách khuyến khích phổ cập kỹ năng số toàn dân.

Hiện nay, Bộ TT&TT đã và đang triển khai một số hoạt động để phổ cập, nâng cao kỹ năng số cho người dân như: Triển khai Mô hình Tổ công nghệ số cộng đồng và tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số trên Nền tảng MOOCs rộng rãi trên toàn quốc; Phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số qua các chương trình mục tiêu quốc gia, nông thôn mới…

Ngoài ra, Vụ KTS-XHS cũng đang được giao nhiệm vụ xây dựng 30 bài học mẫu để đưa lên các hệ thống MOOCs để đào tạo miễn phí cho người dân.

Một số nền tảng học trực tuyến mở đại trà

Để mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho tất cả mọi đối tượng trong xã hội, mọi lúc, mọi nơi, thì đẩy mạnh giáo dục mở, giáo dục từ xa chính là giải pháp thiết yếu.

Tháng 11/2023, hai nền tảng học trực tuyến mở đại trà là OneTouch và MobiEdu chính thức được Bộ TT&TT công nhận là Nền tảng số tiềm năng trở thành Nền tảng số quốc gia về học trực tuyến mở đại trà. Đây là hai nền tảng có thể cung cấp miễn phí toàn bộ khóa học kỹ năng số cho tất cả người dân, ở tất cả độ tuổi khác nhau và trên mọi vùng miền.

Trong đó, về đào tạo kỹ năng số, hiện nay, nền tảng OneTouch được xây dựng và vận hành bởi Tổng công ty VTC, đã cung cấp được 18 khóa học kỹ năng số cho người dân với hơn 23 triệu lượt truy cập.

Ngoài ra, theo công bố tại Sách trắng Edtech Việt Nam 2023 do Edtech Agency thực hiện, ước lượng số lượng doanh nghiệp (DN) EdTech sở hữu công nghệ riêng trên thị trường Việt Nam là không dưới 400 DN. Nếu tính cả các DN có sản phẩm EdTech đang vận hành trên nền tảng công nghệ của bên thứ ba thì con số này lên đến 700 DN. Một số nền tảng số học tập Việt Nam nổi bật có thể kể đến là Vuihoc.vn, Hocmai.vn, VnEdu, TOPICA…

Bên cạnh đó, theo ông Tuấn, một ứng dụng khác là có thể giúp nâng cao kỹ năng số là thư viện sách số. Mỗi làng, mỗi xóm có thể xây dựng cho mình những thư viện sách số dựa trên nền tảng đọc sách trực tuyến như Reavol, Waka - những nền tảng được Bộ TT&TT xác nhận là những nền tảng sách số triển khai tốt ở Việt Nam, với những gian sách mà ở đó người dân của làng, xóm có một bộ sưu tập sách số, để có thể truy cập, đọc ở bất kỳ đâu có kết nối mạng Internet.

Việc chuyển đổi sang mô hình thư viện, tủ sách số sẽ góp phần thúc đẩy văn hóa đọc phát triển một cách bền vững./.