Thảm họa qua góc nhìn khác và những lưu ý để các nhà báo đưa tin hiệu quả về giảm thiểu rủi ro thiên tai

Đối với những người sống sót, việc biết tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu và tránh xa những khu vực nào có thể thực sự tạo nên sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Tìm kiếm sự giúp đỡ ở đâu? Tránh xa những khu vực nào? Đây chính là những câu hỏi các nhà báo cần lưu tâm để khắc họa thêm trong các bản tin tạo thêm giá trị của câu chuyện và nâng cao chất lượng của việc đưa tin.

Không có phép tính nào xác định cách hiệu quả nhất để thể hiện nỗi kinh hoàng. Nhưng điều quan trọng hơn cần lưu ý là phải điều tra các quá trình tạo ra nó, chứ không chỉ là những hậu quả gây sốc.

Vì vậy, những câu hỏi ngầm đằng sau diễn biến quá trình tạo ra, dẫn đến kết cục trong các sự kiện đau thương là những câu hỏi cần có khác nên được cân nhắc tham khảo.

Thách thức về mặt đạo đức trong việc đưa tin về thảm họa thiên tai

Các tình huống khủng hoảng, câu chuyện đằng sau những thảm họa thiên tai thường gợi lên hình ảnh hỗn loạn và bi kịch, diễn ra nhanh chóng và khó lường. Các nhà báo đưa tin về những sự kiện này phải cân bằng giữa quyền được biết của công chúng với trách nhiệm đạo đức là đưa tin chính xác và tôn trọng.

Khi đưa tin, tường thuật các chủ đề về thảm họa tiên tai, ở góc nhìn đạo đức báo chí và người làm truyền thông, các chuyên gia thấy đáng lưu ý mấy điểm chính sau.

Đầu tiên, chính là những lo ngại về quyền riêng tư. Một trong những vấn đề đạo đức cấp bách nhất trong việc đưa tin về khủng hoảng là xâm phạm quyền riêng tư. Trong quá trình vội vã cung cấp thông tin cập nhật theo thời gian, dòng chảy cuồn cuộn cấp bách của tin tức, các nhà báo có thể vô tình xâm phạm quyền riêng tư của những người bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng. Điều này, có khả năng làm trầm trọng thêm chấn thương, nhất là những sang chấn, nỗi đau tinh thần của các nạn nhân, người trong cuộc. Mặc dù công chúng cần hiểu được mức độ nghiêm trọng của khủng hoảng, nhưng việc duy trì ranh giới đạo đức cũng quan trọng không kém.

Các nhà báo gạo cội, giảng viên từ trường báo chí trên thế giới ủng hộ việc giảm thiểu tác hại, một nguyên tắc đặc biệt có liên quan trong thời kỳ khủng hoảng. Ngoài ra, xu hướng giật gân hóa các sự kiện của phương tiện truyền thông đặt ra các câu hỏi về đạo đức. Sự giật gân có thể bóp méo thực tế của một tình huống, gây ra nỗi sợ hãi hoặc hoảng loạn và có khả năng làm trầm trọng thêm vấn đề vốn đã rất thương đau. Các nhà báo từng được dạy phải cố gắng mô tả chính xác tình hình, câu chuyện mà không cần phải cường điệu hoặc khai thác nỗi đau của những người liên quan, người trong cuộc.

Yếu tố thứ hai cần lưu ý liên quan đến độ chính xác và thông tin sai lệch. Các nền tảng truyền thông có ảnh hưởng đáng kể đến câu chuyện về những cuộc khủng hoảng, định hình cảm xúc của xã hội và cách phản ứng của chính phủ, các cơ quan chức năng. Do đó, các nhà báo phải đảm bảo rằng các câu chuyện, bản tin của họ dựa trên các sự kiện đã được xác minh và không có thành kiến cá nhân hoặc ảnh hưởng chính trị.

Tính chính xác là một thách thức thường gặp trong những bài tường thuật, bản tin liên quan đến khủng hoảng. Trong quá trình vội vã xuất bản, lên sóng, phát hành, các phóng viên không phải lúc nào cũng có cơ hội xác minh chéo thông tin, dẫn đến việc đưa ra, lan truyền thông tin sai lệch. Điều này đòi hỏi phải cam kết kiên định với sự thật và độ chính xác, ngay cả dưới áp lực của khung giờ phát sóng, phát hành.

Cần có góc nhìn với lòng trắc ẩn

Công việc đòi hỏi các nhà báo đôi khi phải dấn thân vào chuỗi sự kiện không mấy vui vẻ. Các nhà báo buộc phải đưa tin về các thảm họa thiên nhiên, xung đột và các sự kiện chấn thương khác. Từ các vụ xả súng hàng loạt đến những cơn bão cuồng phong, rồi cả những chủ đề động đất, sóng thần, các phóng viên thường được giao nhiệm vụ kể lại câu chuyện của những người dễ bị tổn thương. Điều quan trọng đối với các nhà báo là tránh gây thêm tổn hại cho những người đã trải qua chấn thương bằng cách áp dụng cách tiếp cận có hiểu biết, có lòng trắc ẩn về chấn thương.

Đạo đức trong việc tiếp cận với những người sống sót là một trong những vấn đề lớn trong việc đưa tin về thảm họa, đặc biệt là những câu chuyện sống sót hi hữu, khó tin.

Trong một số trường hợp, các nhà báo có thể thấy mình là người đầu tiên có mặt tại hiện trường, thậm chí trước khi các dịch vụ khẩn cấp đến. Mặc dù công việc chính của họ là đưa thông tin từ địa điểm đó ra thế giới rộng lớn hơn, nhưng họ có thể phải đối mặt với những người đau khổ có nhu cầu thực sự là chăm sóc y tế, sự an tâm, thức ăn, nước và nơi trú ẩn. Đây là một tình huống khó xử thực sự mà nhiều nhà báo được phân công đưa tin về thảm họa phải đối mặt.

Nhạy cảm với chấn thương và nỗi đau của những người sống sót, không gây áp lực buộc mọi người phải trả lời phỏng vấn, đặc biệt là những người bị thương hoặc đau khổ cần được lưu ý.

Tôn trọng không gian của những người bị ảnh hưởng không có gì lạ khi họ chào đón các phóng viên lúc đầu nhưng lại từ chối họ sau đó vì những vấn đề được nhận thấy trong phạm vi đưa tin.

Hãy lắng nghe bằng sự cảm thông với người được phỏng vấn, nhân vật trong câu chuyện và tôn trọng lời khuyên của họ về tác động của nội dung đưa tin của bạn là bài học cần được ghi nhớ.

Mấu chốt của câu chuyện cần gắn với những giải đáp. Đó có thể là trình bày những câu chuyện thành công và các phương pháp tiếp cận mới nhằm giảm thiểu hoặc thích ứng với những câu chuyện thảm họa tương tự và cách để bảo vệ sự an toàn trong những trường hợp bất khả kháng.Việc nêu bật các giải pháp có thể truyền cảm hứng cho hành động tích cực và khuyến khích ý thức trách nhiệm và trao quyền cho công chúng.Thay vì chỉ nêu bật các vấn đề, câu chuyện thương tâm, buồn bã, cần tập trung vào các giải pháp khả thi, truyền cảm hứng cho cộng đồng, các nhà hoạch định chính sách và cũng như toàn xã hội.