Thực phẩm chay có thực sự an toàn?

Thời đại phát triển, đi cùng xu hướng hiện đại, việc ăn chay đã ngày càng được lựa chọn nhiều hơn. Trong các dịp lễ Tết, ngày Rằm, mùng Một thay vì mâm cỗ mặn truyền thống, nhiều gia đình Việt cũng đã chọn cỗ chay để cúng bái tổ tiên. Thị trường thực phẩm chay dịp Rằm tháng Giêng này cũng vì thế mà sôi động, nhộn nhịp.

Đa dạng mẫu mã, chủng loại

Nếu như trước đây những món ăn chay chỉ đơn giản xoay quanh các món rau củ luộc, các món giả mặn kiểu đơn giản như giò lụa, đùi gà thì những năm trở lại đây món ăn chay đã phong phú hơn với nhiều mẫu mã, giá thành khác nhau.

Bên cạnh các thực phẩm chay được sản xuất trong nước, gần đây, thị trường có thêm nhiều thực phẩm chay đóng hộp được nhập từ nước ngoài với nhiều mẫu mã đa dạng nên cũng thu hút khá đông người tiêu dùng. Không chỉ thực phẩm chay, hiện nay trên thị trường còn kinh doanh phổ biến đủ các loại gia vị chay, nhằm tạo sự tiện lợi cho việc chế biến các món ăn chay tại nhà, như sa tế, nước mắm, dầu hào chay, bột nêm rau củ… giúp các món chay thêm phong phú, đậm đà và ngon hơn. 

Hiện tại, trên thị trường hay trong các siêu thị lớn như Co.opmart, Big C, Vinmart... cũng bày bán rất nhiều thực phẩm chay đóng gói sẵn từ các loại tôm chay, bò lát chay, thịt ba chỉ chay, mực ống đến gói gia vị chuyên nấu lẩu chay... tất cả đều được chế biến công phu, bắt mắt, giúp khách hàng có thể dễ dàng chế biến món chay theo ý thích.

Tuy nhiên, các món ăn chay được bổ sung nhiều gia vị, hương liệu, chất bảo quản này liệu có thực sự an toàn cho người tiêu dùng hay không?

Thực phẩm chay được bán nhiều tại các siêu thị. (Ảnh: anhp.vn)

Thực phẩm chay tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Theo các chuyên gia, thực phẩm chay thường được làm từ tinh bột, ngũ cốc và đạm thực vật. Tuy nhiên, để bảo đảm độ dai, bảo quản được lâu và có mùi cũng như hình thù giống với các loại thực phẩm mặn, các nhà sản xuất, chế biến phải cho thêm hóa chất tạo mùi, mầu, chất định hình, phụ gia và chất chống ẩm mốc vào các thành phẩm. Chất tạo mầu, tạo mùi, nguồn gốc thường là hóa chất gây độc hại ảnh hưởng đến sức khỏe người sử dụng, có khả năng gây rối loạn về hormone giới tính, thậm chí gây ung thư.

Tại các chợ truyền thống, đồ chay công nghiệp không nhãn mác cũng được bày bán rất nhiều. Đặc biệt là các loại chả chay, thịt, tôm chay… chỉ được bọc một lớp nylon hút chân không. Các loại đồ chay ngoại nhập thì thường không có nhãn mác Việt đính kèm thường được người bán giới thiệu là nhập từ Đài Loan, Ấn Độ, Hàn Quốc… Đồ chay công nghiệp không nhãn mác, sẽ khiến người tiêu dùng khó thể xác định được hạn sử dụng, thành phần dinh dưỡng… Việc sử dụng các loại thực phẩm chay không rõ nguồn gốc, xuất xứ này sẽ mang đến những nguy cơ ngộ độc thực phẩm, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người tiêu dùng.

Tại các siêu thị, nhiều sản phẩm chay có nhãn mác, tên đơn vị sản xuất, thành phần, hạn sử dụng, nhưng những thông tin này vẫn chưa có một cơ quan chức năng nào về an toàn thực phẩm đứng ra chứng nhận, đảm bảo. Điển hình là các mặt hàng nước mắm hay một số thực phẩm chay đóng hộp.

Ngoài ra, việc chế biến đồ chay không kiểm soát được nguyên liệu, không đảm bảo quy trình vệ sinh sẽ làm thực phẩm dễ bị ô nhiễm, có nguy cơ gây ngộ độc như rối loạn tiêu hóa, đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy…, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe và tính mạng người tiêu dùng.

Không chỉ thực phẩm chay tươi mới tiềm ẩn nguy cơ, thực phẩm chay đóng hộp cũng có nguy cơ nếu quá trình đóng hộp có sự xâm nhập của vi khuẩn Clostridium botulinium. Đây là vi khuẩn kị khí tuyệt đối, sinh bào tử. Vi khuẩn này tiết ra chất cực độc tác động lên thân kinh gây liệt cơ, ảnh hưởng nặng nề đến sức khỏe, kéo dài và dễ tử vong.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh phòng chống dịch bệnh COVID-19, nắm bắt xu hướng mới của người tiêu dùng, các hàng, quán ăn chay cũng đã chủ động mở kênh bán hàng online; đặt hàng qua điện thoại hay qua các ứng dụng gọi xe công nghệ như Gojek, Be, Grab... Hình thức này rất tiện lợi cho cả người tiêu dùng và người bán trong thời đại công nghệ số, tuy nhiên nó cũng đang đặt ra mối lo ngại về vấn đề an toàn thực phẩm, đồ ăn, thức uống khi giao đến tay người tiêu dùng liệu có thực sự đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm hay không?

Một cửa hàng bán thực phẩm chay tại Hà Nội. (Ảnh: Tuấn Anh)

Sử dụng thực phẩm chay sao cho an toàn?

Đứng trước thị trường thực phẩm chay đa dạng, người mua rất khó để xác định mức độ an toàn của những món ăn chay. Do đó, người tiêu dùng cần hiểu đúng và đủ trong việc chọn mua sao cho an toàn, chất lượng.

Trên thực tế, nhiều vụ thực phẩm chay mất an toàn vệ sinh đã được các cơ quan chức năng phát hiện. Do đó, để đảm bảo an toàn, chọn được sản phẩm chất lượng, an toàn cho sức khỏe, người tiêu dùng nên đến các nơi cung cấp có uy tín, thương hiệu, quan sát kỹ thông tin, thành phần trên bao bì sản phẩm. Tuyệt đối không mua sản phẩm trôi nổi, không có nguồn gốc, hết hạn sử dụng, bao bì rách nát, sản phẩm bị biến dạng, hàng không nhãn mác.

Riêng thực phẩm chay khô hoặc đã chế biến sẵn ăn liền, người tiêu dùng nên tìm những thương hiệu có uy tín, lâu năm, đặc biệt là có giấy chứng nhận đạt vệ sinh an toàn thực phẩm, sản phẩm có nhãn mác, nguồn gốc rõ ràng.

Đối với sản phẩm nhập khẩu, phải có tem nhãn phụ bằng tiếng Việt rõ ràng, đảm bảo đầy đủ nội dung theo quy định.

Trong quá trình chế biến thực phẩm chay, không sử dụng phẩm màu tổng hợp trong thời gian lâu dài, vượt mức cho phép sẽ có hại cho sức khỏe. 

Đối với các loại thực phẩm chay tươi, nấm, cần phải được bảo quản theo quy trình ở nhiệt độ từ 1–5 độ C để giữ được dưỡng chất, ngăn vi khuẩn phát triển, hạn sử dụng từ 5-7 ngày. Nếu để ở nhiệt độ thường hoặc quá hạn sử dụng, vi khuẩn, vi sinh vật sẽ sinh sôi, phát triển. Một khi ăn vào có thể gây ngộ độc với triệu chứng đau bụng, tiêu chảy, đau đầu, buồn nôn, nôn, choáng váng… thậm chí tử vong.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng cần đặc biệt chú ý tới màu sắc của sản phẩm, tránh mua thực phẩm đã bị mốc, thực phẩm tẩy trắng hay sản phẩm chế biến sẵn dùng nhiều phẩm màu lòe loẹt. Tốt nhất nên tự tay chế biến những món chay từ rau củ tươi là bảo đảm nhất.