Thuế quan của Mỹ ảnh hưởng đến ngành công nghiệp điện tử Việt Nam như thế nào?

Bài viết nhận định: Việt Nam đang nhanh chóng nổi lên như một trung tâm quan trọng cho sản xuất điện tử khi các doanh nghiệp (DN) tìm kiếm các địa điểm sản xuất hiệu quả về chi phí với các kết nối thương mại chặt chẽ. Tuy nhiên, các mối đe dọa về thuế quan của Mỹ có thể có những tác động đáng kể đến ngành công nghiệp điện tử của Việt Nam.

Với các chính sách thương mại mới của Tổng thống Mỹ Donald Trump, đặc biệt là thuế quan, Việt Nam vừa gặp thách thức vừa có lợi thế.

Thị phần toàn cầu của ngành điện tử Việt Nam tăng đột biến

Trước khi Tổng thống Trump nhậm chức vào đầu năm 2025 và chính sách đối ngoại của ông làm thay đổi trật tự thế giới, ngành điện tử Việt Nam đã chứng kiến ​​sự gia tăng mạnh mẽ về thị phần toàn cầu vào năm 2024.

Theo Tổng cục Thống kê (GSO), xuất khẩu điện tử đã tạo ra doanh thu 126,5 tỷ USD, chiếm 1/3 tổng doanh thu xuất khẩu của Việt Nam. Ngoài ra, doanh số bán linh kiện điện tử tăng lên 72,56 tỷ USD, tăng 27% so với năm 2023. Những thay đổi này được thúc đẩy bởi nhu cầu liên tục đối với các linh kiện, chẳng hạn như chất bán dẫn, cơ sở sản xuất đang mở rộng và lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong khu vực ASEAN.

Chất xúc tác tăng trưởng

Công ty nghiên cứu thị trường Neuberger Berman Group đã tuyên bố lượng hàng nhập khẩu vào Mỹ từ Việt Nam đã tăng trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, do các công ty Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam để tránh thuế quan của Mỹ bằng cách xuất khẩu thông qua các quốc gia bên thứ ba. Sự thoái lui liên tục của ngành sản xuất Trung Quốc, do cả chi phí tăng và thuế quan dai dẳng của Mỹ, đã thúc đẩy các công ty toàn cầu đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ, điều này có lợi cho Việt Nam.

Chuỗi cung ứng điện tử của Việt Nam hiện là một trong những chuỗi cung ứng mạnh mẽ nhất ở Đông Nam Á. Với các cảng ở Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh và sự hội nhập mạnh mẽ vào các mạng lưới hậu cần khu vực, Việt Nam đã phát triển một cấu trúc kiên cường bao gồm cả sản xuất linh kiện thượng nguồn và lắp ráp cuối cùng.

Ngoài ra, Việt Nam được hưởng lợi từ các tuyến đường biển đã được thiết lập tốt với cả thị trường châu Á và châu Âu, cũng như vị trí gần các tuyến vận chuyển toàn cầu. Việc mở rộng mạng lưới đường bộ và đường sắt, bao gồm các hành lang xuyên biên giới kết nối với Trung Quốc và Lào, giúp Việt Nam có lợi thế hơn các đối thủ về tốc độ và hiệu quả chi phí về logistics.

Các thách thức

Tuy nhiên, Hiệp hội Công nghiệp Điện tử Việt Nam (VEIA) cho biết hầu hết các công ty điện tử Việt Nam đều là DN nhỏ và vừa. Do đó, các công ty hoạt động trên thị trường điện tử phải đối mặt với nhiều thách thức như chuỗi cung ứng, công nghệ và thiếu nghiên cứu và phát triển. Điều này hạn chế khả năng sản xuất và đạt được sức cạnh tranh lớn hơn trên thị trường toàn cầu.

VEIA cũng đề cập các công ty Việt Nam cần xây dựng quan hệ đối tác quốc tế chặt chẽ hơn với các quốc gia có chuyên môn trong lĩnh vực điện tử, chẳng hạn như Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Mặc dù xu hướng hiện tại cho thấy sự tăng trưởng liên tục đến năm 2025, nhưng phần lớn sẽ phụ thuộc vào khả năng nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) của Việt Nam. Nếu không có những điều này, Việt Nam có nguy cơ đi vào bế tắc khi các đối thủ cạnh tranh như Ấn Độ cải thiện cơ sở hạ tầng của họ.

Các thị trường chính

Mỹ

Kể từ đợt áp thuế đầu tiên đối với hàng hóa Trung Quốc trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Trump, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã tăng vọt. Đến năm 2025, các mặt hàng xuất khẩu này dự kiến ​​sẽ tiếp tục tăng, đặc biệt là các linh kiện trước đây có nguồn gốc từ Trung Quốc.

Theo Asem Connects, trích dẫn số liệu từ Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu máy tính và thiết bị điện tử của Việt Nam đạt gần 12,54 tỷ USD trong 2 tháng đầu năm 2025. Con số này tăng 25,5% so với cùng kỳ năm 2024.

Châu Âu

Hiệp định thương mại tự do Liên minh châu Âu (EU) - Việt Nam (EVFTA) tiếp tục thúc đẩy quan hệ thương mại tích cực, với việc hàng điện tử của Việt Nam thâm nhập thị trường châu Âu với mức thuế suất bằng 0 và có nhu cầu cao về các thiết bị chất lượng cao, giá cả phải chăng.

Thị trường EU đạt 68,8 tỷ USD trong tổng thương mại với Việt Nam, tăng 11,8% vào năm 2024. Các sản phẩm chính, như máy tính và linh kiện, đạt gần 10,8 tỷ USD, tăng 66,9%, tương đương với mức tăng 4,3 tỷ USD.

Trung Quốc

Mặc dù có sự cạnh tranh, Trung Quốc vẫn là thị trường trọng điểm của Việt Nam. Đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam sang Trung Quốc đạt tổng cộng 12,54 tỷ USD, tăng đáng kể 36,96% về lượng hàng xuất khẩu, đạt 1,22 tỷ USD.

Hàn Quốc

Năm 2023, Hàn Quốc là đối tác thương mại lớn thứ ba của Việt Nam trong năm thứ hai liên tiếp. Là một nhà đầu tư lớn tại Việt Nam, Hàn Quốc tiếp tục mở rộng sự hiện diện công nghiệp của quốc gia này tại Việt Nam. Riêng Samsung chiếm hơn 20% kim ngạch xuất khẩu hàng điện tử của Việt Nam.

Các công ty và nhà đầu tư chính

Các công ty đa quốc gia như Google, Intel và LG đã mở rộng hoạt động tại Việt Nam trong 18 tháng qua. Các khoản đầu tư mới cũng đến từ các công ty Đài Loan và Nhật Bản đang tìm kiếm các giải pháp thay thế cho hoạt động sản xuất tại Trung Quốc, được thúc đẩy bởi cuộc chiến thương mại đang diễn ra giữa Trung Quốc và Mỹ.

Ngoài ra, Samsung vẫn tiếp tục thống trị hoạt động sản xuất điện thoại di động tại Việt Nam; tuy nhiên, Apple đã tăng cường lắp ráp tại Việt Nam thông qua các nhà cung cấp như Foxconn và Luxshare.

Những lợi thế chính của Việt Nam

Bài viết nhận định về những lợi thế chính của ngành công nghiệp điện tử của Việt Nam như lực lượng lao động trẻ và có khả năng cạnh tranh. Đồng thời, Việt Nam có một loạt các hiệp định thương mại giúp giảm thuế quan và thúc đẩy đầu tư. Ngoài EVFTA, các thỏa thuận với các nước CPTPP và các nước trong khu vực giúp Việt Nam tiếp cận thị trường rộng rãi.

Cùng với đó, Việt Nam cũng duy trì quan hệ hợp tác với cả Mỹ và Trung Quốc. Bất chấp mức thuế quan 46% sắp áp dụng đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ, Bộ trưởng Bộ Công Thương Việt Nam Nguyễn Hồng Diên cho biết các bộ và cơ quan của Việt Nam đã sẵn sàng đàm phán các giải pháp để giải quyết các mối quan ngại của Mỹ. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với Mỹ để tìm ra các giải pháp hợp lý có lợi cho cả hai quốc gia, thúc đẩy bầu không khí cùng có lợi và chia sẻ rủi ro.

Điểm quan trọng, theo bài viết, chính phủ đang chuyển từ lắp ráp chi phí thấp sang sản xuất công nghệ cao. Các sáng kiến ​​mới thúc đẩy chế tạo chất bán dẫn, các trung tâm R&D và các vườn ươm công nghệ. Việt Nam gần đây đã phê duyệt nhà máy chế tạo wafer đầu tiên, dự kiến ​​hoàn thành vào năm 2030. Cơ sở này nhằm mục đích sản xuất chip chuyên dụng cho quốc phòng, trí tuệ nhân tạo (AI) và các ứng dụng công nghệ cao.

Bài viết kết luận Việt Nam đang trên đà phát triển, nhưng sự cạnh tranh từ Ấn Độ đang gia tăng. Ấn Độ có nguồn lao động lớn hơn và đầu tư cho cơ sở hạ tầng ngày càng tăng theo sáng kiến ​​"Sản xuất tại Ấn Độ" (Make in India), gây áp lực buộc Việt Nam phải đi trước.

Hơn nữa, thuế quan của Tổng thống Trump dường như vẫn đang được áp dụng, nghĩa là tác động đối với thị trường điện tử Việt Nam vẫn chưa chắc chắn. Về mặt chính trị, Việt Nam đã phản ứng về mức thuế quan mới bằng ngoại giao bình tĩnh, đồng thời tiếp tục thúc đẩy đa dạng hóa các điểm đến xuất khẩu và tăng cường liên minh khu vực với các quốc gia như Trung Quốc và Hàn Quốc.

Dữ liệu từ các công ty như Vingroup, FPT và Viettel cho thấy mức tăng trưởng doanh thu mạnh mẽ theo năm, cùng với việc tăng đầu tư vào các công cụ sản xuất tự động hóa và AI.

Cuối cùng, bài viết tổng kết: “Tác động của các mối đe dọa về thuế quan của Mỹ đối với lợi thế kinh tế của Việt Nam - dù tích cực hay tiêu cực - sẽ phụ thuộc vào mức độ phản ứng của Việt Nam trước sự cạnh tranh toàn cầu, thúc đẩy đổi mới và duy trì sự cân bằng chiến lược trong bối cảnh địa chính trị liên tục thay đổi”./.