Trung tâm Công nghệ phòng, chống dịch Covid-19 Quốc gia: "Nôi" kết nối tri thức, kinh nghiệm quý về Y tế và Công nghệ

Trung tâm được thành lập với một sứ mệnh quan trọng chuyển từ phòng ngừa sang tấn công Covid-19 bằng công nghệ. Nhân dịp này, PV Tạp chí TT&TT đã có cuộc trao đổi với ông Đỗ Công Anh, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Tin học hóa về Trung tâm Công nghệ phòng, chống dịch Covid-19 Quốc gia.

PV: Thưa ông, ông có thể cho biết việc thành lập Trung tâm vào thời điểm này có ý nghĩa như thế nào?

Ông Đỗ Công Anh: Việt Nam đã và đang làm rất tốt công tác chống dịch, và trong giai đoạn dịch bùng phát mạnh ở nhiều nước, chúng ta đã là tấm gương cho cả thế giới về vừa chống dịch hiệu quả vừa phát triển kinh tế. Tuy nhiên, vào thời điểm hiện tại, thế giới đang dần phục hồi nhờ vaccine. Tại các nước phát triển, các hoạt động kinh tế, xã hội, giải trí đã trở lại trạng thái bình thường, thì Việt Nam đang phải quay lại trạng thái căng mình ứng phó với đợt bùng phát thứ 4 của Covid-19 - đợt dịch được cho là có diễn biến phức tạp nhất từ trước tới nay. Điều này sẽ có thể khiến chúng ta bỏ lỡ đi cơ hội trăm năm có một để Việt Nam đi nhanh hơn thế giới cả về phát triển kinh tế và chuyển đổi số (CĐS).

Trước tình hình trên, Chính phủ đã đưa ra chỉ đạo mới về công tác chống dịch trong giai đoạn hiện tại dựa vào 3 mũi tấn công: Tăng cường xét nghiệm trên diện rộng, thực hiện chiến lược vaccine và ứng dụng công nghệ phục vụ truy vết.

Trong bối cảnh nguồn nhập khẩu vaccine chưa thể đáp ứng được nhu cầu của xã hội trong ngắn hạn, trong khi xét nghiệm diện rộng cũng là một chiến lược mang tính dài hơi, thì giải pháp cần được triển khai cấp bách để giúp sớm kiểm soát được dịch bệnh chính là đẩy mạnh các ứng dụng công nghệ phục vụ công tác truy vết, cách ly.

Với tinh thần đó, Trung tâm công nghệ phòng chống Covid-19 Quốc gia ra đời với sứ mệnh trước tiên là để cụ thể hóa quan điểm chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về việc chuyển từ phòng ngừa sang tấn công Covid-19 bằng công nghệ. Thông qua sự hợp tác chặt chẽ giữa những chuyên gia đầu ngành của 2 lĩnh vực Y tế và TT&TT, với sự tham gia của các doanh nghiệp (DN) công nghệ hàng đầu Việt Nam, Trung tâm sẽ có 02 nhóm nhiệm vụ chính:

- Tổng hợp dữ liệu, áp dụng các công nghệ phân tích dữ liệu lớn (big data), trí tuệ nhân tạo (AI), phục vụ phân tích, xử lý và dự báo tình hình dịch bệnh.

- Hợp nhất sức mạnh các lực lượng công nghệ, chuyên gia trong lĩnh vực y tế để hoàn thiện các giải pháp hiện hành, phát triển các giải pháp mới đồng bộ với mục tiêu và nhu cầu chống dịch của ngành y tế.

Trung tâm cũng sẽ có vai trò như là cái nôi để phát triển thêm nhiều giải pháp công nghệ phòng chống dịch và cũng là nơi kết nối những tri thức, kinh nghiệm quý báu của 2 lĩnh vực Y tế và Công nghệ.

PV: Ông có thể giới thiệu cho độc giả biết về Trung tâm và các giải pháp Trung tâm thực hiện để đóng góp phòng, chống dịch?

Ông Đỗ Công Anh: Trung tâm Công nghệ phòng, chống dịch Covid-19 Quốc gia được thành lập ngày 29/5/2021 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Trung tâm gồm các thành viên nòng cốt là lãnh đạo các đơn vị của Bộ TT&TT (Cục Tin học hoá, Cục Viễn thông, Cục An toàn thông tin, Trung tâm Chứng thực điện tử Quốc gia), Bộ Y tế (Cục Công nghệ thông tin (CNTT), Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp sự kiện y tế công cộng Việt Nam) và lãnh đạo các DN công nghệ lớn nhất của Việt Nam (Viettel, VNPT, FPT, BKAV…). Trung tâm có các nhiệm vụ chính như sau:

- Là đầu mối điều phối, phối hợp với các cơ quan, tổ chức, DN tham gia hỗ trợ, hợp tác liên quan đến kỹ thuật, công nghệ để hỗ trợ phòng, chống dịch Covid-19.

- Quản lý thống nhất, kết nối tập trung và phân phối dữ liệu khai báo y tế điện tử, dữ liệu khai báo di chuyển nội địa, dữ liệu phản ánh của người dân, dữ liệu điểm kiểm dịch và dữ liệu kiểm soát vào ra các điểm kiểm dịch giữa các hệ thống công nghệ phòng, chống dịch Covid-19.

- Phát triển hoặc nhận chuyển giao các giải pháp công nghệ mới trong phòng, chống dịch Covid-19 theo yêu cầu hỗ trợ nghiệp vụ của Bộ Y tế.

- Hỗ trợ các yêu cầu về kỹ thuật, hướng dẫn tổ chức triển khai các biện pháp công nghệ cho các bộ ngành, địa phương trong công tác phòng, chống dịch Covid-19.

Trung tâm đang triển khai các giải pháp phòng, chống dịch, cụ thể đến nay tất cả các hệ thống khai báo y tế; khai báo di chuyển nội địa; quản lý vào ra bằng mã QR; thông tin phản ánh, báo cáo dịch bệnh của tất cả các ứng dụng phòng, chống Covid-19 đều đã được tổng hợp về Kho dữ liệu chung, phục vụ cho: Địa phương (ở cấp xã/phường, quận/huyện, tỉnh/thành phố), các cơ sở sản xuất, khu công nghiệp, nhà máy theo dõi, quản lý được số liệu trên địa bàn mình; Tổ truy vết tại Trung ương và địa phương tìm kiếm, truy vết các trường hợp lây nhiễm.

Ngoài ra, kho dữ liệu được xử lý big data và ứng dụng AI sẽ phục vụ các chuyên gia về dữ liệu, chuyên gia dịch tễ, xã hội học để nghiên cứu, dự báo tình hình dịch bệnh.

Trung tâm cũng đã kịp thời phát triển được các giải pháp quan trọng như: Hệ thống kiểm soát vào ra bằng mã QR; Hệ thống quản lý cách ly; Vòng tay thông minh phục vụ cách ly tại nhà; Camera AI phục vụ cách ly. Đặc biệt, dưới sự điều phối của Trung tâm, các giải pháp công nghệ trong quá trình phát triển luôn nhận được các ý kiến tư vấn, phản biện từ phía các thành viên của Bộ Y tế, để đảm bảo khi hoàn thiện và được đưa vào triển khai, các giải pháp sẽ tương thích và đáp ứng đẩy đủ các quy trình nghiệp vụ y tế.

Trong một thời gian ngắn, Trung tâm cũng đã hoàn thiện Hệ thống quản lý tiêm chủng Covid-19 và Hệ thống Chứng nhận tiêm vaccine Covid-19 điện tử. Hiện, Trung tâm đang trực tiếp hỗ trợ TP. HCM triển khai tiêm chủng và sẵn sàng triển khai Chiến dịch tiêm chủng Covid-19 cho toàn quốc. Thông tin công dân đã tiêm vaccine sẽ được quản lý trên hệ thống và đưa vào Hồ sơ sức khỏe điện tử.

PV: Ông có thể cho biết thêm Bộ TTTT (Cục Tin học hoá) đã chuẩn bị như thế nào cho công tác quản lý, vận hành Trung tâm?

Ông Đỗ Công Anh: Trung tâm vận hành trên cơ sở nguyên tắc: Công nghệ phòng chống dịch được tạo ra với sứ mệnh lớn nhất là để phục vụ ngành Y tế, vì vậy, ngành Y tế sẽ là nơi đưa ra đầu bài cụ thể cần có công cụ CNTT hỗ trợ để ngành TT&TT phát triển các giải pháp công nghệ, phần mềm đáp ứng yêu cầu đề ra. Vai trò và sự tham gia của Bộ Y tế vì thế là vô cùng quan trọng đối với kết quả vận hành của Trung tâm.

Về mô hình hoạt động, Trung tâm vận hành theo một cơ cấu linh hoạt, các thành viên nòng cốt và tổ giúp việc luôn ở mức độ sẵn sàng cao 24/7 để xử lý mọi tình huống liên quan đến các vấn đề kỹ thuật của các giải pháp công nghệ cũng như của công tác truy vết. Ngoài bộ máy giúp việc trực chiến 24/7 là cán bộ của Cục Tin học hoá, Trung tâm còn sở hữu một mạng lưới chuyên gia công nghệ, kỹ thuật viên hiện đang làm việc tại các DN công nghệ hàng đầu của Việt Nam, và luôn sẵn sàng tham gia tác chiến cùng đội ngũ kỹ thuật của Trung tâm ngay khi được huy động.

Trung tâm hiện đang được đặt tại trụ sở Cục Tin học hoá, Tòa nhà VNTA (Dương Đình Nghệ, Hà Nội). Các thành viên nòng cốt của trung tâm sẽ tổ chức giao ban định kỳ hàng ngày để rà soát, khắc phục các vấn đề kỹ thuật phát sinh trong quá trình vận hành, cũng như tìm ra các giải pháp mới giúp tối ưu hóa và nâng cao hiệu quả các quy trình nghiệp vụ y tế trong công tác phòng chống dịch.

Kể từ khi thành lập, Trung tâm luôn nhận được sự quan tâm và chỉ đạo rất sát sao của lãnh đạo Bộ TT&TT. Bên cạnh việc thường xuyên chỉ đạo, định hướng các nhiệm vụ của Trung tâm, lãnh đạo Bộ TT&TT còn trực tiếp tham dự và gần như không vắng mặt trong các buổi giao ban cùng với các thành viên nòng cốt diễn ra vào 19h tối hàng ngày.

PV: Xin ông cho biết về cơ chế phối hợp giữa Trung tâm với các Bộ, ngành và địa phương để đảm bảo cho công tác phòng chống dịch được hiệu quả và kết quả đạt được của Trung tâm đến nay?

Ông Đỗ Công Anh: Trung tâm Công nghệ phòng, chống Covid-19 Quốc gia đóng vai trò hạt nhân trong chiến dịch tổng tấn công đồng bộ và toàn diện dịch Covid-19 bằng công nghệ trên khắp cả nước.

Đối với các Bộ ngành TW, Trung tâm thường xuyên tư vấn, hỗ trợ thiết lập và triển khai các giải pháp chống dịch tại trụ sở làm việc vụ cho công tác kiểm soát các điểm vào/ra. Bên cạnh đó, một số cơ quan Bộ ngành cũng là những "đối tác" rất quan trọng của Trung tâm giúp đưa các giải pháp công nghệ phòng dịch thực sự đi được vào cuộc sống, như Bộ Công an, Bảo hiểm xã hội (hỗ trợ kết nối dữ liệu dân cư, dữ liệu bảo hiểm để triển khai việc quét mã QR khai báo y tế), Bộ Y tế, Bộ Khoa học công nghệ, v.v… Giữa thành viên Trung tâm và đầu mối các Bộ ngành đã thiết lập được kênh trao đổi thường xuyên, giúp cho công tác phối hợp triển khai các nhiệm vụ được linh hoạt, nhanh chóng, giảm bớt các thủ tục văn bản không cần thiết.

Đối với các địa phương, đặc biệt là các tỉnh, thành phố đang là điểm nóng về dịch, Trung tâm hiện đang triển khai song song 2 cơ chế phối hợp:

(i) Trực tiếp tương trợ đội ngũ truy vết, chống dịch bằng công nghệ tại địa phương: Trên thực tế đây là giải pháp kế thừa các hoạt động của Cục Tin học hoá, Bộ TT&TT trong giai đoạn trước khi thành lập Trung tâm. Trong hơn 1 năm qua, Cục đã triển khai 63 kênh thông tin trực tiếp đến từng tỉnh, có sự tham gia của 63 sở và các CDC tỉnh. Khi dịch bùng phát tại địa phương, Trung tâm sẽ cử cán bộ xuống tận địa bàn hoặc thiết lập kênh liên lạc 24/7 hỗ trợ từ xa đối với Sở TT&TT, Trung tâm CDC và đội truy vết của tỉnh để triển khai hoạt động truy vết bằng công nghệ. Đội truy vết của tỉnh chỉ cần gửi số điện thoại của các ca F0, trong thời gian ngắn đội ngũ kỹ thuật của trung tâm sẽ trả lại thông tin về các trường hợp tiếp xúc là F1, F2…

(ii) Hỗ trợ các địa phương thiết lập Trung tâm Công nghệ phòng, chống Covid-19 của tỉnh. Các Trung tâm này sẽ là những cánh tay nối dài của Trung tâm Quốc gia trong việc đẩy mạnh ứng dụng các giải pháp công nghệ phòng dịch vào các quy trình nghiệp vụ y tế đang được triển khai tại địa phương, tập huấn, nâng cao năng lực truy vết công nghệ cho đội ngũ CDC của tỉnh, tuyên truyền vận động người dân tại địa phương cài đặt các ứng dụng phòng dịch, v.v…

Trong thời gian tới, thực hiện chỉ đạo của Bộ trưởng, Trung tâm Công nghệ phòng, chống Covid-19 Quốc gia sẽ tiếp tục kiện toàn bộ máy và hoàn thiện quy chế phối hợp với các địa phương để triển khai đồng bộ và hiệu quả công tác phòng chống dịch bằng công nghệ.

PV: Trung tâm có nhiệm vụ trước mắt là phục vụ phòng chống dịch Covid-19 hiệu quả. Vậy Trung tâm có kế hoạch chuẩn bị cho công việc dài hạn hơn?

Ông Đỗ Công Anh: Trong bối cảnh toàn cầu hóa và những tác động khó lường từ biến đổi khí hậu, sự xuất hiện của dịch Covid-19 là một lời cảnh báo về những đại dịch "Covid mới" có thể xuất hiện bất kỳ lúc nào, dưới bất kỳ hình thức nào và đe dọa sự an nguy của bất cứ quốc gia nào. Việc thành lập Trung tâm công nghệ phòng chống Covid-19 Quốc gia trước hết là để hỗ trợ Chính phủ, các Bộ ngành, địa phương phòng chống Covid bằng các giải pháp công nghệ, nhưng về dài hạn, Trung tâm sẽ chính là là nơi tạo ra những bộ giải pháp công nghệ để giúp người dân phòng, chống mọi loại dịch bệnh trong tương lai.

Với ý nghĩa là nơi kết nối những tri thức, kinh nghiệm quý báu của 2 lĩnh vực Y tế và Công nghệ như đã nêu ở trên, Trung tâm cũng sẽ chính là cầu nối vô cùng quan trọng để 2 ngành TT&TT và Y tế bắt tay hiện thực hóa mục tiêu CĐS ngành Y tế, góp phần chung tay vì môt Việt Nam hùng cường. Gần 40 triệu người dùng Bluezone của hôm nay sẽ là 40 triệu công dân số tiềm năng trong tương lai gần.

Hiện Trung tâm cũng đang phối hợp với các DN hoàn thiện ứng dụng sổ sức khỏe điện tử, trước mắt sẽ phục vụ công tác quản lý tiêm chủng vaccine phòng Covid toàn dân, nhưng trong thời gian tới, khi được hoàn thiện, ứng dụng này sẽ đặt nền móng quan trọng cho việc hình thành y tế thông minh, hiện thực hóa mục tiêu mỗi người dân có một hồ sơ số về sức khỏe cá nhân.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!