Vấn đề bản quyền trong số hóa thư viện

VŨ QUỲNH TRANG| 02/04/2022 10:44
Theo dõi ICTVietnam trên

Sử dụng phần mềm thư viện số là một xu hướng tất yếu trong thời đại công nghệ thông tin, làm thay đổi cơ bản phương thức hoạt động của thư viện từ thu thập, xử lý tài liệu đến công tác phục vụ bạn đọc. Tuy nhiên, trong quá trình chuyển đổi, công tác

Thư viện số hay còn gọi là thư viện điện tử là nguồn thông tin được cung cấp cho người đọc ở dạng số. So với thư viện truyền thống, thư viện số thuận tiện hơn, nơi không chỉ cho bạn đọc tra cứu danh mục mà còn đọc toàn văn, tải về toàn văn các đầu sách, văn bản, tư liệu cần thiết.

Thư viện số cho phép độc giả truy cập bất cứ nơi đâu khi họ có thiết bị kết nối với internet, tăng khả năng truy tìm thông tin, giảm thời gian đi lại và chi phí làm thẻ thư viện. Đẩy mạnh số hóa tài liệu là rất cần thiết nhằm đáp ứng đòi hỏi của bạn đọc trong thời đại 4.0, nhất là trong đại dịch Covid-19 với nhiều thách thức khiến cho việc đến thư viện truyền thống tra cứu bị hạn chế.

Tuy nhiên, rào cản bản quyền trong số hóa tài liệu thư viện đang khiến cho một số thư viện rơi vào tình trạng khó triển khai công tác số hóa. Nghị định số 22/2018/NĐ-CP về hướng dẫn Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 và Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi năm 2009 về quyền tác giả, quyền liên quan nêu rõ: “Thư viện không được sao chép và phân phối bản sao tác phẩm tới công chúng, kể cả bản sao kỹ thuật số”. Với quy định này, các tài liệu được thư viện số hóa hiện cũng chỉ để bảo quản và tra cứu nội bộ là chính, chứ chưa được phép cung cấp rộng rãi đến bạn đọc trên nền tảng số.

Thực chất, để số hóa được các tài liệu, các đầu sách, báo, tạp chí, công trình nghiên cứu, thư viện đã phải làm một loạt công việc liên quan bản quyền trước đó, như đàm phán với các cá nhân, tổ chức giữ bản quyền tư liệu. Vì thế, tiếc là hiện nay, khâu cuối cùng đưa tư liệu đến với người đọc lại bị vướng do phải bảo đảm các quy định về bản quyền. Chẳng hạn như Thư viện Quốc gia gần đây đã số hóa nhiều luận án tiến sĩ, tài liệu nghiên cứu, nhưng ngặt nỗi, do quy định về vấn đề bản quyền nên thông tin đầy đủ của các tài liệu số này lại không được cung cấp trực tuyến.

Thực trạng tương tự cũng xảy ra tại Cục Thông tin Khoa học Công nghệ quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ). Những khó khăn này khiến cho việc sử dụng thư viện số đối với người có nhu cầu vẫn chưa khả thi. Khi cần tra cứu, tìm hiểu thông tin, bạn đọc vẫn phải đến thư viện truyền thống thao tác, tìm kiếm là chính, chứ chưa thể trông chờ vào các phần mềm thư viện số.

Tôn trọng vấn đề bản quyền là đương nhiên và cần thiết. Có điều, thư viện là một thiết chế phục vụ cộng đồng, nếu không có một cơ chế đặc thù về vấn đề bản quyền trong số hóa tư liệu, thì sẽ rất khó để người đọc có thể tiếp cận tư liệu số hóa.

Như vậy có thể thấy, để việc số hóa thư viện được thuận lợi, rất cần một hành lang pháp lý phù hợp để triển khai. Theo đó, mục đích của số hóa tư liệu phải bảo đảm hài hòa quyền lợi của chủ sở hữu quyền tác giả gắn với quyền tiếp cận thông tin của cộng đồng. Giải pháp khả thi hiện nay là các thư viện cần nỗ lực trong đa dạng hóa nguồn tài liệu số để cung cấp đến bạn đọc bằng cách hợp tác, chia sẻ dữ liệu, hoặc thay vì mua bản cứng có thể mua bản mềm tài liệu sẽ dễ dàng hơn cho việc hình thành cơ sở dữ liệu số.

Bài liên quan
  • Đẩy mạnh thực thi bản quyền tác giả trên môi trường số
    Trong bối cảnh sự phát triển mạnh mẽ của không gian số, các vi phạm bản quyền trên các nền tảng trực tuyến ngày càng trở nên phổ biến, phức tạp và khó kiểm soát. Do đó, việc thiết lập các biện pháp bảo vệ bản quyền trên môi trường mạng trở thành một giải pháp hữu hiệu để từng bước tháo gỡ khó khăn này.
Nổi bật Tạp chí Thông tin & Truyền thông
Đừng bỏ lỡ
  • Xây dựng hạ tầng cho mạng 5G tương lai của Việt Nam
    Đông Nam Á là một trong những khu vực có tốc độ phát triển nhanh nhất trên thế giới. Dự kiến tới năm 2030, ASEAN (gồm 10 quốc gia Đông Nam Á) sẽ trở thành nền kinh tế lớn thứ tư toàn cầu. Phần lớn động lực thúc đẩy sự phát triển này đến từ sự vận động và tăng trưởng không ngừng của nền kinh tế số trong khu vực, với giá trị ước tính lên đến gần 1 nghìn tỉ đô-la vào năm 2030.
  • 5G và những thay đổi toàn diện trong xây dựng thành phố thông minh
    Với tốc độ cực cao, độ trễ cực thấp, băng thông rộng và kết nối mật độ cực lớn, 5G là hạ tầng cốt lõi hỗ trợ toàn diện cho sự đổi mới và phát triển của thành phố thông minh trên tất cả các lĩnh vực, tác động tích cực vào công tác xây dựng và quản lý thành phố, tạo ra một môi trường sống tiện nghi, bền vững và an toàn hơn bao giờ hết.
  • Vượt qua hơn 1.000 doanh nghiệp, Bưu điện Việt Nam đạt giải Thương hiệu Quốc gia 2024
    Đây là lần thứ 2 liên tiếp Bưu điện Việt Nam vinh dự nhận giải thưởng danh giá này bởi những thành tựu lớn trong lĩnh vực logistics, bưu chính chuyển phát tại Việt Nam và Quốc tế.
  • Cuộc đua trung tâm dữ liệu AI tại Đông Nam Á
    Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành một động lực chính thúc đẩy đổi mới công nghệ toàn cầu và Đông Nam Á đang ngày càng khẳng định vai trò của mình trong cuộc đua phát triển AI. Hàng loạt các hãng công nghệ và đám mây lớn đã thông báo kế hoạch xây dựng, vận hành trung tâm dữ liệu mới tại Đông Nam Á.
  • Mở rộng trông xe không dùng tiền mặt mang lại lợi ích "kép"
    Việc áp dụng hình thức thanh toán qua ứng dụng thu phí không dừng VETC và mã QR vào hoạt động thanh toán phí gửi xe không dùng tiền mặt không những góp phần từng bước hình thành hệ thống giao thông thông minh mà còn tăng cường công tác quản lý nhà nước, minh bạch trong công tác thu phí dịch vụ trông giữ xe.
  • 10 xu hướng định hình tương lai của quản lý giao dịch số
    Quản lý giao dịch số đang phát triển mạnh mẽ, được thúc đẩy bởi những tiến bộ công nghệ và nhu cầu ngày càng tăng về xử lý tài liệu an toàn, hiệu quả. Đây là công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp giảm bớt thủ tục hành chính và tối ưu hóa quy trình xử lý tài liệu số.
  • Zalo giữ vững ngôi đầu nền tảng nhắn tin được yêu thích nhất
    Ngày 5/11, theo báo cáo “The Connected Consumer Q.III/2024” mới nhất do Decision Lab công bố, Zalo tiếp tục dẫn đầu các nền tảng nhắn tin tại Việt Nam về tỷ lệ sử dụng (renetration rate) và mức độ yêu thích (preference rate).
  • Triển vọng thị trường chữ ký số toàn cầu
    Thị trường chữ ký số toàn cầu đang có ​​sự tăng trưởng chưa từng có khi các doanh nghiệp và cá nhân ngày càng áp dụng các giải pháp số để xác thực tài liệu và giao dịch an toàn.
  • ĐMST mở xã hội mang lại cho 90% doanh nghiệp cơ hội tạo giá trị kinh doanh bền vững
    Theo bà Nguyễn Phương Linh, Viện trưởng Viện MSD, hơn 90% các doanh nghiệp cho rằng đổi mới sáng tạo (ĐMST) mở xã hội mang lại cho doanh nghiệp cơ hội tạo ra giá trị kinh doanh bền vững, tác động tích cực đến xã hội và môi trường.
  • ‏FPT đẩy mạnh phát triển giải pháp low-code tại thị trường Hàn Quốc‏
    ‏Mới đây, FPT vừa ký kết thỏa thuận hợp tác ba năm với OutSystems, chính thức trở thành đối tác phân phối và triển khai tại thị trường Hàn Quốc, đảm bảo thời gian ra mắt phần mềm của khách hàng được rút ngắn và tối ưu chi phí.
Vấn đề bản quyền trong số hóa thư viện
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO