Việt Nam quyết liệt trở thành quốc gia hàng đầu về chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo

Triển khai Nghị quyết của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp (CMCN) lần thứ tư, ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt Chương trình Chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030.

Theo đó, GD&ĐT là một trong 8 lĩnh vực cần ưu tiên hàng đầu trong CĐS. Trước đó, ngày 25/01/2017, Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 117/QĐ-TTg phê duyệt Đề án "Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong quản lý và hỗ trợ các hoạt động dạy - học, nghiên cứu khoa học góp phần nâng cao chất lượng GD&ĐT giai đoạn 2016 - 2020, định hướng đến năm 2025".

Chuyển đổi số để Việt Nam bứt phá vươn lên

Phát biểu tại Hội thảo, Bộ trưởng Bộ TT&TT cho biết: Cuộc CMCN lần thứ 4 mà chủ yếu là công nghệ số và CĐS mở ra cơ hội cái mới thay cái cũ, đại học (ĐH) mới thay thế ĐH cũ. Mỗi cuộc CMCN sẽ tạo ra cơ hội chỉ cho một vài nước bứt phá vươn lên thành nước phát triển, tạo ra cơ hội cho một số ĐH bứt phá vươn lên thành ĐH hàng đầu. Số ít đó là các nước, các ĐH dám đi đầu và đi nhanh.

Theo Bộ trưởng, cuộc CMCN lần thứ 4 này có thể gọi là thông minh hóa khi thay đổi phương thức, mô hình là chính, giải phóng cách chúng ta nghĩ về công việc và cuộc sống, về cách chúng ta sống và làm việc.

"Đây là cuộc cách mạng về thể chế khi công nghệ đã sẵn sàng và đang đợi những thay đổi về thể chế. Công nghệ số nếu tính chi phí trên đầu người thì rất rẻ, càng nhiều người dùng thì càng rẻ, gần như bằng không. Bởi vậy câu chuyện chính của cuộc CMCN 4.0, của CĐS là chúng ta có muốn hay không, có dám hay không chứ không phải là chúng ta có khả năng hay không", Bộ trưởng Bộ TT&TT nhấn mạnh.

Bộ trưởng cho rằng nếu nói đến việc đột phá trong học ĐH thì chung quy về một chữ "làm ngược". Cuộc CMCN lần thứ tư mở ra một cơ hội về sự làm ngược nhưng mang lại kết quả và hiệu quả bất ngờ, mở ra cơ hội của các đột phá, cơ hội cho những người đi sau, nhưng không phải cho những người đi sau theo cách của người đi trước. Nếu đi theo cách này sẽ mãi mãi là người đi sau.

Các công nghệ 4.0 chủ yếu hỗ trợ cho sự làm khác, làm ngược và bằng cách này, chúng ta sẽ đi trước một cách vượt trội. CMCN lần thứ 4 đi liền với từ distractive, tức là phá hủy các mô hình cũ, sự phá hủy mang tính sáng tạo.

Theo đó, Bộ trưởng cho rằng: "CMCN 4.0 tạo ra cơ hội cho các nước đi sau, các nước nghèo, các nước đang phát triển như Việt Nam. Nhưng, để tận dụng cơ hội này, lãnh đạo phải có quyết tâm chiến lược. Trước đây, đầu vào là quan trọng, cách học là quan trọng, dạy học là quan trọng, bây giờ chuẩn đầu ra là quan trọng".

Trước đây ĐH so với chính mình, bây giờ ĐH phải so với các ĐH khác. Vì thế, việc ban hành bộ tiêu chí, đo đạc, đánh giá và công bố là quan trọng. Cái gì không đo được thì không quản lý được và không thúc đẩy được. Trước đây học cái đã có trong sách giáo khoa, bây giờ học cả cái chưa có trong sách giáo khoa. Vì thế, ngành GD&ĐT sẽ huy động được nhiều hơn những người không phải là giáo viên tri thức vào giảng dạy.

Trước đây giáo viên là thầy, bây giờ giáo viên là huấn luyện viên, sinh viên làm là chính và kết quả là trò giỏi hơn thầy. Trước đây học cách giải quyết vấn đề là chính, bây giờ học cách tìm ra vấn đề là chính. Vì thế việc dạy và học cũng thú vị hơn, hữu ích hơn cho cả người học và người dạy.

Bây giờ đào tạo lại kỹ năng (re-skill), nâng cao kỹ năng (up-skill) là học cả đời, việc học trong trường có thể rút ngắn đi. Những thay đổi trên và nhiều thay đổi khác nữa có thể thực hiện rất nhanh thông qua CĐS giáo dục. Chương trình CĐS quốc gia mà Thủ tướng Chính phủ vừa ban hành đã đặt CĐS giáo dục lên vị trí ưu tiên cao nhất.

Bộ trưởng cũng cho rằng: CĐS GD&ĐT, nhất là ĐH và dạy nghề có lẽ là con đường đúng nhất và nhanh nhất để tạo ra sự đột phá trong ngành. CĐS thì đầu tiên và quan trọng nhất là quyết tâm chính trị của lãnh đạo cao nhất. Tiếp theo là sự thay đổi một số thể chế về phương thức và mô hình dạy học.

Theo Bộ trưởng, công cụ để thực hiện CĐS là các nền tảng, các platform, các doanh nghiệp (DN) công nghệ số Việt Nam có thể làm được.

"Tinh hoa nhân loại, tinh hoa Việt Nam, tinh hoa ngành GD&ĐT, tinh hoa công nghệ sẽ được đưa vào nền tảng. Đây cũng là nền tảng mở để liên tục cập nhật và tốt lên từng ngày. Nền tảng này không chỉ là nội dung mà còn là cách thức giảng dạy, cách học, cách thi kiểm tra, tức là các quy trình".

Bộ trưởng cho rằng: ĐH làm xong nền tảng này thì mặt bằng ĐH sẽ ngay lập tức được nâng lên một mức đáng kể. CĐS ĐH thì việc đầu tiên cần làm là chuyển đổi trường ĐH thành một quốc gia số thu nhỏ. Toàn bộ hoạt động của đại học, giáo viên, sinh viên sẽ chuyển lên môi trường số. Mỗi người trong ĐH sẽ có một định danh số. ĐH là một xã hội thu nhỏ, sinh viên là những người trẻ năng động và am hiểu công nghệ, rất thuận tiện để xây dựng một xã hội số ở đây, không chỉ việc học mà cả quản lý và sinh hoạt.

Muốn đào tạo nhân lực thời CĐS thì hãy cho họ sống, học tập và làm việc trong môi trường số. Đây cũng là cách đào tạo kỹ năng số tốt nhất.

Bộ trưởng cũng cho biết: "ĐH xuất sắc, GD&ĐT xuất sắc là nền tảng quan trọng để Việt Nam bứt phá vươn lên và hùng cường thịnh vượng".

Cuối cùng, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cam kết: "Bộ TT&TT đồng hành cùng Bộ GD&ĐT trong hành trình đầy thách thức và vinh quanh này. Bởi vì CĐS đầu tiên nhắm vào giới trẻ và từ đó thúc đẩy toàn xã hội".

Chuyển đổi số để đổi mới toàn diện ngành GD&ĐT

Thống nhất với ý kiến của Bộ trưởng Bộ TT&TT, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết: Với quy mô hơn 53.000 cơ sở GD&ĐT, 24 triệu HSSV và 1,4 triệu giáo viên, ngành GD&ĐT xác định CĐS có vai trò rất quan trọng để triển khai đổi mới căn bản toàn diện GD&ĐT, nâng cao hiệu lực hiệu quả các hoạt động giáo và nâng cao chất lượng giáo dục.

"Thực hiện tốt CĐS ngành GD&ĐT sẽ góp phần triển khai thành công Chương trình CĐS quốc gia, đóng góp cho nền kinh tế số, xã hội số và hình thành quốc gia số. Đây là cơ hội để Việt Nam có thể đuổi kịp, thu hẹp khoảng cách với những nước phát triển trên thế giới", Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định.

Một nhiệm vụ ngành giáo dục rất quan tâm là làm sao tạo ra những công dân Việt Nam có kiến thức, kỹ năng CĐS để trở thành những công dân toàn cầu. Bộ GDĐT đã thống nhất rất cao với Bộ TT&TT và các bộ, ngành liên quan cũng như các tập đoàn công nghệ. 

"Đây là lời cam kết quan trọng để đảm bảo mục tiêu của ngành giáo dục là cố gắng phấn đấu để Việt Nam sẽ trở thành một trong quốc gia hàng đầu về CĐS trong GDĐT. Chúng ta làm tốt nhiệm vụ này không chỉ giúp nâng cao chất lượng GD&ĐT mà quan trọng hơn là góp phần nâng cao năng suất lao động; tạo cơ hội lớn để hội nhập quốc tế. Đây là nhiệm vụ được Bộ GD&ĐT coi là đột phá trong những năm tới đây", Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định.

Để nâng cao hiệu quả cao hơn, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết: Trước hết là phải có nền tảng công nghệ quốc gia thống nhất để các tổ chức, cá nhân trong lĩnh vực GD&ĐT, các giáo viên, học sinh… đều tham gia để hoạt động nhanh, hiệu quả. Trên cơ sở nền tảng thống nhất đó, ngành giáo dục rất cần cơ sở dữ liệu (CSDL).

Vừa rồi ngành đã xây dựng được CSDL mã số định danh tất cả cơ sở giáo dục, HSSV… Đây có thể coi là bước tiến, nhưng CSDL này vẫn cần được xây dựng trên nền tảng công nghệ chung của quốc gia để hiệu quả tăng cao. Việc xây dựng tài nguyên số, học thuật số cũng cần thực hiện trên nền tảng công nghệ thống nhất thì công cuộc học tập nghiên cứu, giảng dạy và chia sẻ tri thức, đặc biệt là học tập từ xa, học tập suốt đời sẽ hiệu quả, thiết thực, mang lại giá trị gia tăng lớn.

Với sự hỗ trợ của CNTT, các phần mềm hiện đại đã tạo cơ hội cho mọi người hỗ trợ, chia sẻ thông tin rất tốt. 

Bộ GDĐT xác định rất rõ tầm quan trọng của kho học liệu số này và mọi người cùng có trách nhiệm tham gia đóng góp, chia sẻ vào hệ tri thức số hoá.

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ hy vọng Việt Nam sẽ có những thế hệ tốt về kỹ năng CĐS, CNTT, ngoại ngữ để tạo ra nguồn nhân lực cao, có khả năng hội nhập quốc tế và đáp ứng những yêu cầu của thời đại mới. 

"Mục tiêu của ngành GD&ĐT là cố gắng phấn đấu để trở thành một trong những quốc gia hàng đầu về CĐS trong GD&ĐT, qua đó đóng góp đắc lực thực hiện thành công mục tiêu CĐS quốc gia theo Quyết định số 749 của Thủ tướng Chính phủ", Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh.

6 yếu tố CĐS trong GD&ĐT

Cũng tại Hội thảo, Thứ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Huy Dũng đã trình bày một góc nhìn công nghệ về CĐS và thúc đẩy phát triển các nền tảng công nghệ số trong GD&ĐT, hướng tới mục tiêu kép "CĐS trong GD&ĐT và phát triển hệ sinh thái EdTech Việt Nam".

Theo Thứ trưởng, nội hàm CĐS trong lĩnh vực GD&ĐT gồm 6 yếu tố. Bắt đầu từ công tác dạy và học, đó là sự thay đổi về nhận thức, tạo lập nên môi trường học tập số, học liệu số. Rồi từ đó thay đổi phương pháp dạy và học, qua đó hình thành nên những học viên số và giảng viên số.

Thứ trưởng cho biết Bộ GD&ĐT đã có CSDL từ trung ương đến các cơ sở giáo dục; đã định danh 53.000 trường học, 1,4 triệu giáo viên, 23 triệu học sinh kèm theo các thông tin cơ bản. "Nếu chúng ta có một nền tảng giáo dục số quốc gia nhằm chia sẻ, khai thác hiệu quả CSDL này thì chúng ta có thể phát triển hệ sinh thái EdTech tại Việt Nam".

Đối với công tác quản lý GD&ĐT, CĐS là quản lý, điều hành, dự báo và hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu.

Bức tranh toàn cảnh về hệ sinh thái EdTech toàn cầu, được chia làm 10 lĩnh vực với 50 nhóm khác nhau, trải dài từ việc xây dựng nội dung, quản lý đào tạo, các giải pháp, dịch vụ cho mô hình truyền thống và mô hình mới, đánh giá và kiểm tra, đào tạo kỹ năng và đào tạo chuyên sâu.

Bức tranh toàn cảnh về Hệ sinh thái EdTech Việt Nam, được chia làm 6 nhóm: Nhóm dành cho trẻ em; Nhóm dành cho học sinh lớp 1-12; Nhóm dành cho sinh viên và người đi làm; Nhóm dạy ngoại ngữ, Giải pháp quản lý đào tạo và trường học.

Nhưng EdTech Việt Nam thực sự tiềm năng. Cụ thể, dân số trong độ tuổi đi học là 25 triệu. Chi tiêu gia đình cho giáo dục trung bình chiếm 40%. Quy mô thị trường giáo dục lên tới 2 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng kép hàng năm đạt 20,2%. Tốc độ tăng trưởng kép của thị trường EdTech là 44,3%.

Tại thời điểm hiện tại, CĐS GD&ĐT Việt Nam và phát triển hệ sinh thái EdTech còn hội tụ đủ 3 yếu tố về thiên thời, địa lợi và nhân hoà.

Từ góc nhìn của công nghệ, Thứ trưởng Nguyễn Huy Dũng cũng đưa ra 3 đề xuất để thúc đẩy CĐS trong GD&ĐT: (1) Tạo hành lang pháp lý: công nhận việc dạy và học trên môi trường mạng; cho phép thử nghiệm và đánh giá đối với các mô hình giáo dục mới và chưa có tiền lệ; bảo vệ bản quyền và thông tin cá nhân; (2) Tạo lập nền tảng giáo dục số quốc gia cho phép chia sẻ, khai thác để thúc đẩy phát triển hệ sinh thái giáo dục số; (3) Triển khai thí điểm nhanh nhà trường số ở tất cả các cấp từ tiểu học cơ sở trở lên.

Thứ trưởng tin tưởng chỉ cần được hành lang pháp lý bảo vệ, có nền tảng làm bệ đỡ, có thị trường cạnh tranh bình đẳng, DN EdTech sẽ có thể tự do sáng tạo, phát triển và không thua kém DN EdTech thế giới.