Xây dựng chính phủ số chủ động dựa trên dữ liệu tại Kazakhstan
Kazakhstan được đánh giá cao về chính phủ số với việc dẫn đầu về dịch vụ số ở Trung Á với cách tiếp cận phát triển dịch vụ chủ động, dựa trên dữ liệu.
Đầu năm nay, Kazakhstan đăng cai tổ chức diễn đàn khu vực thuộc chương trình GovStack do Liên hợp quốc bảo trợ và tháng 9/2024, nước này sẽ tổ chức hội nghị Bộ trưởng châu Á - Thái Bình Dương về chuyển đổi và bao trùm số của Liên hợp quốc (UN ESCAP) tại thủ đô Astana - Kazakhstan. Theo cựu Thứ trưởng Bộ Phát triển Kỹ thuật số, Đổi mới và Công nghiệp Hàng không Vũ trụ (MDDIAI), ông Askar Zhambakin, đây được xem là cơ hội để Kazakhstan "ghi tên mình lên bản đồ công nghệ".
Đầu năm nay, Tổng thống Kassym-Jomart Tokayev đã đặt ra cho chính phủ Kazakhstan mục tiêu tăng gấp đôi kim ngạch xuất khẩu CNTT từ 500 triệu USD lên 1 tỷ USD vào năm 2026, gọi đây là "nhiệm vụ quan trọng mang tính chiến lược" do Bộ Phát triển Kỹ thuật số của nước này chủ trì.
Một phần trong hành động của Bộ Phát triển Kỹ thuật số đối với mục tiêu này là thu hút các công ty khởi nghiệp (startup) từ khắp Trung Á đến Astana và Almaty (hai thành phố lớn nhất của Kazakhstan) đến khởi nghiệp, trong đó các startup công nghệ sẽ được ưu đãi miễn thuế và các startup ngoài Kazakhstan có thể đăng ký hoạt động nhanh chóng qua một trung tâm tại Astana.
Để thực hiện được những mục tiêu này, việc triển khai chính phủ số của Kazakhstan được ông Askar Zhambakin phân tích và nhận định là điểm nhấn để các quốc gia, các doanh nghiệp có thể tìm hiểu kinh nghiệm và đến Kazakhstan làm việc, kinh doanh. Quốc gia này hiện đang xếp thứ 28/193 quốc gia trong Chỉ số phát triển chính phủ điện tử (UN e-Government Development Index) 2023 của Liên hợp quốc (trong đó hạng thứ 8 về "dịch vụ trực tuyến") khi đã phát triển hơn 1.000 dịch vụ số.
Trang web chính phủ số của Kazakhstan (egov.kz) đề cập "giai đoạn thứ tư" của chính phủ số, được gọi là "chuyển đổi". Chia sẻ với GovInsider, ông Askar Zhambakin cho biết điều này có nghĩa là một khuôn khổ thể chế cho quá trình chuyển đổi số trên toàn chính phủ, thiết kế lại quy trình công việc, tích hợp 95 cơ sở dữ liệu (CSDL) của chính phủ vào một "hồ dữ liệu" (nơi lưu trữ tập trung được thiết kế để chứa, xử lý và bảo mật lượng lớn dữ liệu đa dạng, bao gồm dữ liệu có cấu trúc, bán cấu trúc và phi cấu trúc. Nơi này có khả năng lưu trữ dữ liệu ở dạng nguyên thể và xử lý mọi loại dữ liệu khác nhau mà không bị ràng buộc về kích thước- NV) và cung cấp các dịch vụ số chủ động.
Cung cấp các dịch vụ số chủ động
Với việc triển khai chính phủ số trong thời gian qua, Kazakhstan đã bắt đầu chứng kiến rất nhiều thành công, phát triển hơn 40 dịch vụ chủ động (proactive service) cho đến nay. Một trong những dịch vụ thành công nhất trong số này là thẻ Gia đình kỹ thuật số (Digital Family Card), đã giành được giải thưởng dịch vụ số tại Hội nghị thượng đỉnh Chính phủ thế giới (World Government Summit) vào đầu năm nay.
Quá trình số hóa các dịch vụ của chính phủ tại Kazakhstan tiếp tục tiến triển, với 93,3% dịch vụ hiện được cung cấp dưới dạng điện tử. Trong số đó, 86% có thể truy cập qua điện thoại thông minh, cho thấy sự tiến bộ của quốc gia này hướng tới mô hình quản trị số nhiều hơn. Ứng dụng eGov và các nền tảng khác đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc cung cấp 35 triệu dịch vụ trong nửa đầu năm 2024, phản ánh mức độ chuyển đổi số cao tại Kazakhstan.
Ông Zhambakin mô tả dịch vụ này là “mô hình nghèo đa chiều” (multidimensional poverty model) (Nghèo đa chiều là cách tiếp cận mới nhằm hạn chế việc bỏ sót những đối tượng tuy không nghèo về thu nhập nhưng lại nghèo về các chiều cạnh khác - NV), được nhóm các bộ thuộc chính phủ xây dựng cùng với sự hỗ trợ của Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP). Mô hình này hoạt động bằng cách thu thập dữ liệu phi cá nhân hóa về hơn 100 thông số từ 40 CSDL nhà nước khác nhau. Dữ liệu này được sử dụng để phân loại các gia đình thành 5 nhóm khác nhau (xếp hạng từ A đến E).
Những người dân được phân loại vào nhóm có nguy cơ cao nhất - khoảng 3% dân số hoặc 195.000 gia đình - sau đó được chính phủ chủ động liên hệ và cung cấp hỗ trợ như các thanh toán xã hội.
Cũng theo ông Zhambakin, để cung cấp các dịch vụ từ chính phủ đến công dân, doanh nghiệp thì việc hoạch định chính sách cung cấp dịch vụ phải được dựa trên dữ liệu.
Áp dụng mô hình “sự kiện trong đời”
Giống như Singapore và Ireland, ở Kazakhstan, khái niệm về các dịch vụ chính phủ chủ động gắn chặt với “các sự kiện trong đời” (live event), với các dịch vụ được thiết kế thông qua các sự kiện trong đời của mỗi người dân, như bắt đầu đi học hoặc kết hôn.
Với mục đích này, Kazakhstan đã đạt được tiến bộ đáng kể trong việc số hóa các dịch vụ chính phủ. Ông Zhambakin đưa ra ví dụ về việc mua bất động sản: “Khi người dân mua bất động sản, có thể đăng ký rất nhanh chóng, gồm: Đến văn phòng công chứng, ký một hợp đồng, xác minh đang ở trạng thái hợp lệ để ký hồ sơ và đưa hồ sơ vào hệ thống”.
Tuy nhiên, điều không đơn giản bởi ở chỗ là có một số dịch vụ liên quan xung quanh việc mua bất động sản như việc đăng ký các giấy tờ liên quan đến sở hữu bất động sản hay thay đổi nhà cung cấp điện. Cách tiếp cận “sự kiện trong đời" sẽ giúp liên kết cả hai việc là giấy tờ mua bất động sản và các giấy tờ liên quan. Đây là cách tiếp cận chủ động hỗ trợ người dân.
Cách tiếp cận các "sự kiện trong đời" của Kazakhstan đã trở thành trọng tâm trong chiến lược chính phủ số của nước này kể từ tháng 12/2017, khi triển khai dịch vụ chủ động cho việc sinh con khi kết hợp việc đăng ký khai sinh cho trẻ em với việc đăng ký đi học mẫu giáo và chỉ định cho các bà mẹ các dịch vụ thai sản và chăm sóc trẻ em. Người dân có thể truy cập các dịch vụ này chủ động qua tin nhắn SMS hoặc thông qua ứng dụng di động eGov.
Dịch vụ này đã rút ngắn thời gian xử lý chung xuống còn 1 ngày làm việc, cắt giảm thời gian đi lại giữa các cơ quan khác nhau, nộp giấy tờ và xếp hàng chờ đợi.
Giảm gánh nặng hành chính từ triển khai chính phủ số
Nếu cách tiếp cận các “sự kiện trong đời” cho thấy triết lý đằng sau chính phủ số, thì có một thành phần kỹ thuật liên quan hỗ trợ hoạt động của chính phủ số. Ông Zhambakin cho biết năm 2023, Kazakhstan đã giới thiệu khái niệm về "nền tảng chính phủ số như là dịch vụ" (digital government platform-as-a-service), với một loạt công nghệ số, đám mây chính phủ và API (giao diện lập trình ứng dụng) để kết nối các dịch vụ của chính phủ với các dịch vụ của ngân hàng và các bên liên quan khác thuộc khu vực tư nhân.
Kết hợp với một "hồ dữ liệu" hợp nhất, cho phép các dịch vụ của chính phủ sử dụng dữ liệu từ nhiều bộ, cơ sở hạ tầng tích hợp này làm giảm đáng kể gánh nặng hành chính của bộ máy.
Ông Zhambakin lấy ví dụ về quản lý rủi ro liên quan đến giám sát ô nhiễm không khí.
Tại Kazakhstan, các công ty nhiên liệu hóa thạch có nghĩa vụ phải lắp đặt cảm biến để giám sát mức độ ô nhiễm không khí tại các điểm chính trong chuỗi cung ứng của mình. Cụ thể là khai thác, vận chuyển, nhà máy lọc dầu, và tại các trạm xăng. Các cảm biến này cung cấp nguồn dữ liệu trực tiếp về mức độ ô nhiễm cho hệ thống chính quyền trung ương, giúp các công ty giảm thiểu việc nộp báo cáo và cho phép chính quyền chủ động giám sát, phát hiện bất kỳ bộ lọc không khí nào bị hỏng hoặc các công ty không tuân thủ.
Kazakhstan cũng ứng dụng các công nghệ số khác cho nhiều hoạt động khác nhau. Bộ Sinh thái, Địa chất và Tài nguyên thiên nhiên đã hợp tác với UNDP để gắn thẻ cho các con báo tuyết và theo dõi bằng cách sử dụng dữ liệu từ vệ tinh. Mỗi con báo tuyết ở Kazakhstan được gắn một chiếc vòng cổ, giống như các cảm biến trong chuỗi cung ứng dầu khí, gửi thông tin về chuyển động của chúng đến các chuyên gia, giúp họ chủ động hơn trong các nỗ lực bảo tồn.
Hướng về phía trước
Nói về các ưu tiên trong những tháng và năm tới, ông Zhambakin cho biết, Kazakhstan sẽ mở rộng các nỗ lực tương tự trong các ngành như dầu khí, luyện kim, chăm sóc sức khỏe và nông nghiệp; cũng như tiếp tục nâng cao nhận thức về các chương trình và dịch vụ hiện có.
Sự hiện diện của Kazakhstan trên lộ trình chính phủ số ở cấp quốc tế sẽ tiếp tục tăng lên. Sau hội nghị thuộc chương trình GovStack, hội nghị UN ESCAP vào tháng 9/2024 sẽ trao đổi khả năng mở một trung tâm giải pháp số tại Kazakhstan vào năm tới với ưu tiên cao nhất là nhân rộng các loại dịch vụ đã được cung cấp cho công dân.
Sự thành công của chính phủ số ở Kazakhstan còn được xem là có ý nghĩa ở khu vực Trung Á. Năm 2023, Kazakhstan đã ký một thỏa thuận với Tajikistan, quốc gia láng giềng ở Trung Á, cam kết “xuất khẩu” sang Tajikistan các thành phần đầu tiên của chính phủ số.
Trong số các giải pháp được "xuất khẩu" có một nền tảng đơn giản hóa việc tích hợp giữa các hệ thống thông tin của các cơ quan chính phủ và khu vực tư nhân là "Smart Bridge" và nền tảng phân tích dữ liệu "Smart Data Ukimet". Và Tajikistan không phải là quốc gia duy nhất ký thỏa thuận với Kazakhstan. Azerbaijan cũng đang cân nhắc thực hiện thỏa thuận tương tự.
.jpg "Chiến lược chuyển đổi AI của CMC góp phần định hình tương lai ngành CNTT-TT tại Việt Nam")
