Xây dựng văn hoá số, văn hoá ứng xử trên không gian mạng

Là một bộ phận cấu thành của văn hóa xã hội, văn hóa số cần được quan tâm nhận diện, xây dựng, phát triển để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần lành mạnh của xã hội, động lực phát triển đất nước trong bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin và cách mạng 4.0 trên toàn cầu...

Lỗ hổng trong văn hóa số

Thực tế cho thấy, là một sáng tạo khoa học kỹ thuật của con người và hợp phần tất yếu quan trọng trong đời sống xã hội hiện đại, mạng xã hội (MXH) đã, đang và sẽ tiếp tục là kênh truyền thông, quảng bá thông tin nhanh chóng, tiện lợi; đồng thời, cũng là phương tiện giải trí phổ biến, hỗ trợ kết nối con người với nhau và thu hút sự tham gia ngày càng đông đảo về số lượng, nhóm người đa dạng, thuộc đủ loại giai tầng, tuổi tác và nghề nghiệp trong xã hội, cả ở cấp độ quốc gia và quốc tế. Theo ước tính, hiện có tới trên 90% dân số Mỹ đang là thành viên của cộng đồng mạng, với các hoạt động phổ biến là thể hiện suy nghĩ, cảm xúc, quan điểm cá nhân; giao tiếp, liên lạc, trao đổi thông tin với bạn bè, người thân; kết bạn làm quen những người mới; chia sẻ, tìm kiếm các thông tin và cả kinh doanh online...

Mạng xã hội xuất hiện ở Việt Nam vào khoảng năm 2005 - 2006 với sự thâm nhập và phát triển của các mạng xã hội nước ngoài, như Linkedin (ra đời năm 2002), Facebook (2004), YouTube (2005), Twitter (năm 2006), Google+ (2011) và sự hình thành, phát triển của mạng xã hội do người Việt tạo ra. Internet và mạng xã hội đã và đang phát triển mạnh mẽ, luôn theo kịp sự phát triển và các mô hình Internet và mạng xã hội trên thế giới, đồng thời ngày càng đi sâu vào cuộc sống của người dùng Việt Nam, tạo ra một giá trị văn hóa mới - văn hóa mạng hay còn gọi là văn hóa số.

Văn hóa số là tất cả những biểu hiện thái độ, tương tác và hành vi ứng xử của con người trong không gian của Internet, mà biểu hiện cụ thể nhất là ở MXH. Là một bộ phận cấu thành của văn hóa xã hội, văn hóa số cần được quan tâm nhận diện, xây dựng, phát triển để văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần lành mạnh của xã hội, động lực phát triển đất nước trong bối cảnh bùng nổ công nghệ thông tin và Cách mạng 4.0...

MXH có vai trò ngày càng tăng trong đời sống vật chất và tinh thần của xã hội; song việc tham gia, sử dụng mạng xã hội luôn có tính hai mặt:

Một mặt, MXH là kênh thông tin, tuyên truyền, kết nối, giải đáp thắc mắc về chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của của Đảng và Nhà nước, tình hình kinh tế, xã hội, thị trường và doanh nghiệp, thúc đẩy chuyển đổi số và phát triển kinh tế số, xã hội số, chính phủ số, doanh nghiệp số và số hóa đời sống kinh tế xã hội vĩ mô và vi mô, cả hiện tại và tương lai...

Mặt khác, sử dụng MXH luôn kéo theo một số tác động mặt trái như: Ảnh hưởng đến sức khỏe và thời gian của người dùng MXH, tăng chứng cận thị, trầm cảm, sống ảo, làm giảm sự tương tác trực tiếp giữa người với người. Ngoài ra, người dùng MXH còn dễ bị lộ thông tin cá nhân, bị lừa đảo về kinh tế, tình cảm, bị bắt nạt và thao túng tâm lý... Đặc biệt, nhiều người sử dụng MXH lạm dụng hoặc ngộ nhận an toàn về tính “vô danh”, không phải chịu trách nhiệm với các hành động của mình, đã tùy tiện bày tỏ thái độ (like, love), bình luận (comment) trên mạng xã hội, chia sẻ thông tin, không nghĩ đến hậu quả tiêu cực cho xã hội, cho cá nhân, tổ chức bị ảnh hưởng.

Hơn nữa, trên MXH còn đang xuất hiện ngày càng nhiều hành vi thiếu văn hóa và vi phạm pháp luật của một số người dùng MXH, như: Tình trạng đưa tin sai, thiếu kiểm chứng; phối hợp dùng mạng để khủng bố “bắt nạt mạng”, “bóc phốt”, “đấu tố”, “tấn công”, phát tán những thông tin sai sự thật, tin đồn thất thiệt hoặc bôi nhọ, xúc phạm người khác; gây mâu thuẫn trên mạng rồi và hẹn gặp trực tiếp ngoài xã hội để giải quyết bằng bạo lực, gây bức xúc trong dư luận xã hội. Nhiều “anh hùng bàn phím” trên MXH tham gia bình luận các vấn đề theo kiểu chọc ngoáy, chửi mắng tùy tiện, sử dụng từ ngữ vô tội vạ và ngông cuồng, bất chấp sự thực và hậu quả. Thậm chí, nhiều người còn chia sẻ các thông tin, hình ảnh, video nhảm nhí, thiếu chuẩn mực đạo đức, tung tin giả có nội dung xấu, độc, thông tin sai sự thật để câu like (lượt thích), câu view (lượt xem), có thể gây tổn thương cho người khác và ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội.

Cộng đồng mạng Việt Nam còn có những hành vi lệch chuẩn khi chia sẻ những nội dung và “thần tượng mạng” phản cảm, như: ăn mặc hở hang, khoe cơ thể và tài sản quá đà; sử dụng từ ngữ “độc, lạ”, cư xử thô lỗ, sẵn sàng bỏ qua các quy tắc đạo đức, chuẩn mực văn hóa trong cuộc sống thực để được nổi tiếng, hay nhận được sự chú ý, cốt kiếm được nhiều số lượng người theo dõi, chia sẻ để nhận tiền quảng cáo...

Ngoài ra, một số thế lực thù địch cũng thường xuyên sử dụng MXH để tổ chức tuyên truyền xuyên tạc, kích động, lôi kéo người dùng MXH chống phá chế độ, vu khống, bôi nhọ tổ chức, cá nhân và các hoạt động thù địch khác, gây hoang mang dư luận và mất ổn định, đoàn kết xã hội...

Theo Nghiên cứu thường niên về Chỉ số văn minh trực tuyến của Microsoft (DCI) công bố ngày 11/2/2020, Ngày quốc tế An toàn Internet, năm 2020 là năm Chỉ số văn minh trực tuyến toàn cầu xuống thấp đến mức chạm đáy trong vòng 4 năm kể từ năm 2017. Thật buồn là Việt Nam nằm trong TOP 5 quốc gia kém văn minh nhất, gồm Nam Phi, Peru, Columbia, Nga và Việt Nam (5 quốc gia văn minh nhất là Vương quốc Anh, Hà Lan, Đức, Malaysia và Mỹ). Các lĩnh vực người Việt hành xử kém văn minh là quan hệ tình cảm (48%), giới tính (48%), ngoại hình (35%), chủng tộc (23%) và quan điểm chính trị (23%). Các hành vi kém văn minh khác thuộc dạng “kín” như: liên lạc ngoài ý muốn (49%), tin lừa đảo (39%), tin nhắn gợi dục ngoài ý muốn (41%), quấy rối tình dục (30%), gạ gẫm (29%).

Gần đây, tình trạng lừa đảo và phạm tội trên không gian mạng cũng ngày càng gia tăng phức tạp. Theo Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), số vụ lừa đảo trực tuyến trong năm 2023 đang tăng mạnh, các hình thức lừa đảo trên mạng cũng liên tục nở rộ và ngày càng biến hóa khôn lường, luôn có sự thay đổi, đan xen mới và cũ, theo xu hướng ngày càng tinh vi hơn.

Trong 6 tháng đầu năm 2023, tình hình lừa đảo trực tuyến tại Việt Nam tăng 64,78% so với cùng kỳ năm ngoái; tăng 37,82% so với 6 tháng cuối năm 2022. Chỉ tính riêng trong các tháng cuối năm 2023, Cục An toàn thông tin đã ghi nhận nhiều hình thức lừa đảo mới tấn công người dùng. Đó là bẫy “dịch vụ lấy lại tiền bị lừa đảo”; giả mạo biên lai chuyển khoản giả của ngân hàng, giả mạo website, lừa đảo chiếm đoạt bằng đường link/file nén và lừa đảo thẻ tín dụng; chiếm đoạt tài sản thông qua mã QR giả mạo; giả mạo bản cam kết ngân hàng, yêu cầu nạn nhân đóng phí để xác nhận số dư bị treo trong tài khoản ngân hàng; lừa đảo vay tiền online, giải ngân nhanh không cần thủ tục; lợi dụng công nghệ Deepfake để lừa đảo; thông báo sai dữ liệu cư dân nhằm đánh cắp thông tin của người dùng; lừa đảo kích hoạt và tích hợp sổ đỏ vào ứng dụng VNeID; giả danh bác sĩ lừa đảo khám, chữa bệnh và bán thuốc cho hàng nghìn người dân; lừa đảo vay tiền trực tuyến, bị ghép ảnh thờ vì nợ quá hạn…

Lừa đảo trực tuyến đang phát triển song song với các hoạt động trực tuyến và ngày càng nở rộ khi cuộc sống của người dân hiện nay đang phụ thuộc nhiều vào các giao dịch, kết nối trực tuyến và MXH. Các chuyên gia an toàn thông tin đã “đúc kết”: Có 3 nhóm lừa đảo chính với 24 hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam, nhắm vào các nhóm đối tượng khác nhau. Tùy vào mỗi nhóm đối tượng ở từng độ tuổi, kẻ xấu thực hiện những hình thức dẫn dụ khác nhau, mục tiêu chung là lấy lòng tin, đánh cắp thông tin người dùng, sau đó chiếm đoạt tài sản. Trong đó, người cao tuổi thường gặp 15 hình thức lừa đảo thường xuyên như: Lừa đảo “combo du lịch” giá rẻ; lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; giả mạo biên lai chuyển tiền thành công; giả mạo trang thông tin điện tử, cơ quan, doanh nghiệp, bảo hiểm ngân hàng; giả danh Công an, kiểm sát viên, cán bộ tòa án gọi điện lừa đảo; đánh cắp thông tin CCCD đi vay tín dụng; lừa đảo chuyển nhầm tiền vào tài khoản ngân hàng; lừa đảo dẫn dụ đầu tư, nhận bưu phẩm; lừa đảo tung tin giả về cuộc gọi mất tiền; lừa đảo cho số đánh đề.

Sự đa dạng đó khiến cho nhiều người cảm thấy khó khăn trong việc nhận diện các thủ đoạn lừa đảo trực tuyến. Dù hết sức cảnh giác nhưng các nạn nhân thường rơi vào tình trạng tránh chỗ này, bị chỗ khác khi bất cứ hành động nào cũng có thể bị giả mạo. Một số nạn nhân bị lừa đảo qua mạng cho biết, họ thường bị đánh đòn tâm lý, khiến phản ứng lập tức của họ là hoang mang, lo lắng không còn cơ hội để tự xác minh lại vấn đề mà chỉ muốn nhanh chóng kết thúc vụ việc. Bên cạnh đó, một số nạn nhân cũng bị đối tượng dẫn dụ, đánh vào lòng tham, tâm lý hám lợi nên cũng đã dễ dàng sập bẫy. Điểm chung của các đối tượng, nhóm đối tượng lừa đảo chuyên nghiệp trên không gian mạng hiện nay là thường sử dụng những “kẽ hở” như tài khoản mạng xã hội ẩn danh, SIM rác và tài khoản ngân hàng không chính chủ để lừa đảo chiếm đoạt tiền của các nạn nhân, gây khó khăn cho cơ quan chức năng trong quá trình truy vết, điều tra. Ngoài ra, việc lộ lọt dữ liệu cá nhân cũng chính là một trong những “kẽ hở” để tội phạm lừa đảo tấn công người dùng...

Thống kê của Google cho thấy, hiện 97% người dùng Việt Nam tìm kiếm thông tin qua các thiết bị cầm tay như điện thoại thông minh, máy tính bảng. Bên cạnh đó, hàng loạt các “nghề” hot được ra đời trên nền tảng số, mạng xã hội như KOLs, gamer, streamer (những người có tầm ảnh hưởng trên mạng xã hội, được nhiều người biết đến)… Các mạng xã hội như Facebook, Twitter, Tiktok… đã trở thành một xã hội thu nhỏ, không chỉ phản ánh mọi khía cạnh của đời sống thực mà có thể gây ra hoặc tác động không nhỏ đến cuộc sống thực.

Theo Tổng cục Thống kê, với 77,93 triệu người (chiếm 79,1% tổng dân số) dùng Internet, hơn 70 triệu người (khoảng 71% tổng dân số) dùng MXH và 161,6 triệu kết nối di động đang hoạt động, Việt Nam hiện đang là một trong những quốc gia có dân số sử dụng mạng xã hội tích cực nhất trên thế giới, đồng thời cũng đối diện với tình trạng xuống cấp về đạo đức, những biểu hiện lệch chuẩn trong văn hóa ứng xử trên mạng và thậm chí là lợi dụng mạng xã hội để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật...

Bởi vậy, xây dựng và trang bị văn hóa ứng xử trên MXH là nhu cầu thiết thân và cần có sự chung tay không chỉ của Chính phủ, các cấp, ngành mà của toàn cộng đồng nhằm phát huy mặt tích cực và hạn chế mặt trái của MXH.

Những giải pháp cần có cho xây dựng văn hóa số lành mạnh

Để làm sạch không gian mạng, năm 2020 Microsoft đã phát động phong trào Thử thách văn minh trực tuyến với 4 hành động chính: Cư xử trên mạng theo quy tắc vàng: đồng cảm, trắc ẩn và tử tế; tôn trọng sự khác biệt; nghĩ trước khi bình luận về những thứ mình phản đối; đấu tranh cho người khác và bản thân khi thấy bất cứ ai hoặc chính mình trở thành đối tượng của tấn công mạng.

Nguyên tắc chung cho văn hóa ứng xử trên MXH ở Việt Nam là: Lành mạnh, an toàn, bảo mật thông tin và có trách nhiệm, đặc biệt cần tôn trọng, tuân thủ pháp luật, cụ thể như: Luật An ninh mạng; Nghị định số 72/2013/NĐ-CP và Nghị định số 27/2018/ NĐ-CP về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng, Nghị định số 15/2020/NĐCP quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử; Bộ luật Hình sự v.v...

Theo điểm a, Khoản 1 và Khoản 2, Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP
quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện, công nghệ thông tin và giao dịch điện tử, các hành vi lợi dụng mạng xã hội để cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân... bị phạt tiền từ 10 đến 20 triệu đồng.

Trường hợp tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 30 triệu đồng.

Ngoài ra, người vi phạm còn phải có trách nhiệm khắc phục hậu quả: Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm.

Theo Khoản 2, Điều 155 của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung
năm 2017, nếu bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác trên mạng xã hội, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

Ngoài ra, người có hành vi vi phạm còn phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người bị xúc phạm, ảnh hưởng danh dự, nhân phẩm nếu có thiệt hại xảy ra theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự 2015. Mức thiệt hại được quy định chi tiết tại Điều 592 Bộ luật Dân sự 2015...

Những quy định trong các văn bản pháp luật trên, nhất là trong Luật An ninh mạng là cần thiết và không xâm phạm đến quyền con người, không cản trở tự do ngôn luận, không cản trở hoạt động bình thường. Thực hiện đúng Luật An ninh mạng là bảo vệ chính mình, người thân và gia đình, đồng thời, góp phần bảo vệ an ninh mạng quốc gia, nhằm bảo vệ người dùng hợp pháp trên không gian mạng; phòng ngừa, đấu tranh, làm thất bại hoạt động sử dụng không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, chống phá Nhà nước, tuyên truyền phá hoại tư tưởng, phá hoại nội bộ, kích động biểu tình, phá rối của các thế lực phản động; phòng ngừa, ngăn chặn, ứng phó, khắc phục hậu quả của các đợt tấn công mạng, khủng bố mạng và phòng, chống nguy cơ chiến tranh mạng.

Đồng thời, các cơ quan chức năng và báo chí cần chú ý thường xuyên đăng tải dưới các hình thức nổi bật và dễ tiếp thu về những hành vi bị cấm và các nguyên tắc chủ yếu trong văn hóa mạng để người dân và người dùng MXH biết, giúp mỗi người hiểu rõ ý nghĩa, giá trị, nội dung, quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm và những hành vi bị cấm liên quan đến văn hóa khi tham gia hoạt động trên môi trường mạng, nhất là những hành vi như: xúc phạm nghiêm trọng danh dự, uy tín, nhân phẩm của người khác; thông tin bịa đặt, sai sự thật xâm phạm danh dự, uy tín, nhân phẩm hoặc gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; hoạt động mại dâm, tệ nạn xã hội, mua bán người; đăng tải thông tin dâm ô, đồi trụy, tội ác; phá hoại thuần phong, mỹ tục của dân tộc, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng…

Đặc biệt, ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có Quyết định số 874/QĐ-BTTTT ban hành “Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội”. Bộ Quy tắc này gồm 3 chương, 9 điều, được xem là “thể chế mềm” điều chỉnh các hành vi ứng xử, chuẩn mực đạo đức, văn hóa trên môi trường mạng và có tính chất khuyến cáo, khuyến nghị đối với các tổ chức, cá nhân, nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội.

Việc quán triệt và tuân thủ Bộ quy tắc ứng xử này là cần thiết nhằm đảm bảo quyền tự do cá nhân, quyền tự do kinh doanh tại Việt Nam, không phân biệt đối xử nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước, phù hợp với chuẩn mực, thông lệ, các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia; hướng đến xây dựng chuẩn mực đạo đức, giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng, góp phần xây dựng mạng an toàn, lành mạnh hóa MXH tại Việt Nam.

Thời gian tới, các cơ quan chức năng cần tiếp tục hoàn thiện và ban hành các quy định mới về quản lý, cung cấp, sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng. Trong đó thể chế hóa khái niệm “báo hóa”, tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định quản lý trang tin, mạng xã hội, tên miền, các hoạt động truyền thông xã hội trên không gian mạng, quản lý nền tảng xuyên biên giới…; tăng cường rà soát, giám sát, thanh tra, kiểm tra, hậu kiểm để phát hiện vi phạm, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, nhất là vi phạm về “báo hóa” trang tin điện tử, mạng xã hội, về đăng tải tin giả, thông tin xấu độc trên mạng.

Văn hóa trên không gian số đòi hỏi người dùng vừa có trách nhiệm, tôn trọng nhau, có thái độ ứng xử, đúng chuẩn mực đạo đức gia đình và xã hội, thuần phong mỹ tục, truyền thống tốt đẹp của dân tộc, lựa chọn, kiểm chứng thông tin chính xác trước khi đăng lên MXH và phải có trách nhiệm với thông tin mình cung cấp, chia sẻ; không đăng thông tin, hình ảnh không đúng quy định pháp luật, hoặc không phù hợp với văn hóa, đạo đức của người Việt, không đưa ra những nhận xét, bình luận vội vàng, không đúng hoặc ác ý gây ảnh hưởng đến người khác; vừa biết nhận diện, tự cảnh giác trước các thông tin độc hại và lừa đảo trên mạng, lợi dụng MXH để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật.

Văn hóa số cũng đòi hỏi đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức nhà nước nêu cao tính gương mẫu, tuân thủ kỷ luật phát ngôn, không sử dụng MXH để khai thác, phổ biến các thông tin chưa được kiểm chứng, phiến diện, một chiều; chủ động đưa những thông tin tích cực, những giá trị tốt đẹp, bản sắc văn hóa con người Việt Nam lên MXH.

Để xây dựng và định hướng văn hóa số, các cơ quan chức năng cũng cần hoàn thiện nội dung khái niệm quy định pháp luật và tích cực chủ động sử dụng bộ công cụ kỹ thuật để nhận diện, phát hiện và xử lý nghiêm các sai phạm và hành vi “vi phạm thuần phong mỹ tục”, “hình ảnh hở hang, phản cảm”; chủ động tích cực tìm kiếm những thông tin sai sự thật, xúc phạm người khác…, gửi tới nhà cung cấp dịch vụ người dùng đăng tải và yêu cầu gỡ bỏ. Đồng thời, khuyến khích sản xuất, sáng tạo và lan tỏa những nội dung trên MXH có giá trị, phù hợp với văn hóa Việt, góp phần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, biến những nội dung sạch thành dòng chủ lưu trên không gian mạng; nâng cao dân trí và xây bộ lọc của cá nhân mình cho mỗi người dân tham gia MXH; phổ biến kỹ năng số để mọi người dân tự nâng cao nhận thức và đưa ra một số chuẩn mực, giá trị cốt lõi khi tham gia mạng xã hội; gia tăng áp lực tích cực của dư luận xã hội, và nâng cao trách nhiệm cá nhân người đứng đầu, quản trị viên các diễn đàn, website, fanclub…

Đồng thời, rà soát và sửa đổi, bổ sung nâng cao tính hiệu lực, hiệu quả các văn bản hiện có về quản lý mạng xã hội phù hợp với yêu cầu thực tiễn, xu hướng hành vi của người dùng trên mạng xã hội và theo sự phát triển của công nghệ; định danh tài khoản người dùng và chỉ cho phép các tài khoản định danh mới được livestream tại Việt Nam; Tăng cường năng lực cho các lực lượng tham gia quản lý nội dung trên mạng xã hội, phòng, chống vi phạm pháp luật trên mạng xã hội từ Trung ương xuống địa phương.

Về mặt kỹ thuật công nghệ, cơ quan quản lý nhà nước về thông tin trên mạng cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan và trung tâm an ninh mạng, với các nhà cung cấp dịch vụ như Google, Yahoo, các công ty, tổ chức trong nước... để xây dựng nên những phần mềm nhằm lọc các thông tin xấu, nhạy cảm, ví dụ như văn hóa đồi trụy, ngăn chặn tin tặc đột nhập vào hệ thống thông tin ăn cắp dữ liệu bí mật quốc gia; thường xuyên nâng cấp hệ thống kiểm duyệt và triển khai phần mềm chặn lọc, phát hiện, thu thập, xử lý hành vi vi phạm phạm trên môi trường mạng để theo dõi hoạt động phòng, chống các hành vi vi phạm pháp luật trên mạng; tăng cường các chế tài xử lý nghiêm khắc hơn, có tính răn đe cao hơn đối với những hành vi vi phạm pháp luật trên MXH có chủ đích, có tác động lớn đến xã hội, làm xói mòn giá trị đạo đức, văn hóa, truyền thống của dân tộc Việt Nam hoặc gây hậu quả nghiêm trọng dẫn đến chết người hoặc đe dọa an ninh quốc gia.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh trang bị kiến thức, kỹ năng công nghệ thông tin, giáo dục cách thức tự bảo vệ trên không gian mạng cho giới trẻ, nhất là trẻ em, để mọi người dân tự nâng cao nhận thức và đáp ứng các chuẩn mực, giá trị cốt lõi khi tham gia mạng xã hội, nhất là không đăng tải những nội dung vi phạm pháp luật, các thông tin nhằm mục đích xúc phạm danh dự, nhân phẩm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khác; sử dụng ngôn ngữ phản cảm, vi phạm thuần phong mỹ tục; tung tin giả, tin sai sự thật; quảng cáo, kinh doanh dịch vụ trái phép và các hành vi vi phạm khác gây ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội.

Quan trọng hơn hết, người sử dụng mạng xã hội phải nhận thức đúng và có ý thức tỉnh táo, nâng cao tinh thần trách nhiệm với bản thân và cộng đồng, tuân thủ các quy định pháp lý và đạo đức trong khi sử dụng mạng xã hội, biết cách chọn bạn và quản lý danh sách bạn bè, không nên quá nhiều bạn khiến cho việc kiểm soát thông tin khó khăn. Văn hóa mạng đòi hỏi và phản ánh văn hóa ứng xử với nhau trong cuộc đời thực trên tinh thần tôn trọng người khác, biết quan tâm, lắng nghe, chia sẻ, cảm thông chân thành và tế nhị, tỏ thái độ, cảm xúc phù hợp; tôn trọng sự thật khách quan và tìm hiểu kỹ các nguồn thông tin để kiểm chứng, có trách nhiệm với lời nói, hành vi của mình; không đưa ra những nhận xét, bình luận vội vàng, không đúng hoặc ác ý. Có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, sự trong sáng của tiếng Việt. Tăng cường bảo mật thông tin cá nhân, chủ động phối hợp với cơ quan chức năng ngăn chặn những hành vi vi phạm, xử lý các tình huống rủi ro phát sinh...

“

Tài liệu tham khảo:

1) https://nhandan.vn/giai-phap-phat-trien-van-hoa-hanh-viung-xu-tren-mang-xa-hoi-tai-viet-nam-post730324.html.

2) https://vietnamnet.vn/ha-noi-ra-soat-phoi-hop-xu-ly-nhieuthong-tin-xau-doc-tren-mang-xa-hoi-2221687.html.

3) https://dangcongsan.vn/tu-tuong-van-hoa/van-hoa-sudung-mang-xa-hoi-cua-gioi-tre-hien-nay-637400.html.

4) https://tuoitre.vn/nguoi-viet-kem-van-minh-trenmang-20200223220019317.htm.

5) https://congan.danang.gov.vn/thao-tung-tam-ly-ha-guckhach-hang.

(Bài viết đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 1+2, tháng 1/2024)