Các thành phố thông minh mới không thể thoát khỏi những vấn đề cũ

Ý tưởng xóa sạch và xây dựng một cộng đồng hoàn toàn mới hấp dẫn đến mức khoảng 150 trong số những nơi như thế đang được thực hiện trên toàn cầu. Chúng bao gồm từ thủ đô hành chính mới của Ai Cập đến nỗ lực của Mexico nhằm kết hợp thế giới đô thị và tự nhiên trong Smart Forest City. Ngay cả Innisfil - một thị trấn ở Ontario, Canada,  cũng đang lên kế hoạch cho một trung tâm mới với tên gọi The Orbit có thể chứa tới 150.000 người.

Trong hầu hết các trường hợp, các nhà phát triển đều trình bày về việc sẽ sử dụng công nghệ để tạo ra một khu đô thị xanh, sạch, không có các vấn đề trầm trọng về ô nhiễm, giao thông, thậm chí cả thời tiết xấu. Nhưng có một ranh giới nhỏ giữa hy vọng và sự kiêu ngạo, nhiều dự án TPTM đã đi sai đường.

Sarah Moser, giáo sư địa lý đô thị tại Đại học McGill (Canada) cho biết: "Có nhiều cường điệu xung quanh các thành phố mới, nhưng không có nhiều thông tin cập nhật về quá trình xây dựng. Nhiều trong số đó là những "thành phố PowerPoint", chỉ tồn tại trên các trang web và bản thiết kế".

Bản thân các công nghệ này rất hợp lý, nhưng Moser cho rằng, nhiều dự án trong số đó được thúc đẩy bởi "những ý tưởng và giả định không tưởng". "Tôi không phản đối thành phố mới, nhưng cách chúng đang được thực hiện có xu hướng không thực tế. Ý tưởng về TPTM được công nghệ tiếp quản, nhưng đôi khi thông minh thực sự có nghĩa là trồng cây và xây dựng làn đường dành cho xe đạp".

Dưới đây là một số nỗ lực mới nhất để xây dựng một thành phố tương lai và liệu họ có thành công trong việc thực hiện những bước nhảy từ bản vẽ thành hiện thực hay không?

Masdar, Abu Dhabi

Kỳ vọng: Năm 2006, chính phủ Abu Dhabi cho biết họ sẽ đầu tư 22 tỷ USD để tạo ra một thành phố không carbon đầu tiên trên thế giới và là trung tâm cho ngành công nghệ sạch trên khu vực rộng 6 km². 50.000 cư dân tại đây sẽ di chuyển bằng cách sử dụng xe điện không người lái dưới lòng đất, làm việc trong các tòa nhà tiết kiệm năng lượng và được làm mát từ tháp gió.

Thực tế: Một thập kỷ sau khi dự án ra mắt, chỉ 5% diện tích của thành phố được xây dựng và ngày khánh thành hiện đã được lùi lại đến năm 2030.

Moser nhận định: "Ngay cả với túi tiền khổng lồ của Abu Dhabi, các kế hoạch cho Masdar vẫn là quá tham vọng, dự án đã được sửa đổi và thu hẹp đáng kể. Xe điện không người lái đã bị loại bỏ, giờ đây ô tô được phép chạy, mặc dù Masdar vẫn nhấn mạnh khả năng đi bộ".

Quayside, Toronto, Canada

Kỳ vọng: Sidewalk Labs - công ty con của Google, đã đề xuất xây dựng một khu công nghệ cao và bền vững trên bờ hồ phía đông Toronto. Trong số các ý tưởng có vỉa hè được sưởi ấm để khuyến khích người đi bộ quanh năm, robot thu gom rác, không gian ngoài trời lạnh giá được bảo vệ bằng "áo mưa" nhựa, phương tiện giao hàng tự lái trong mạng lưới đường hầm dưới lòng đất, cảm biến giao thông và bố cục đường phố có thể thích ứng.

Thực tế: Quayside vẫn còn vắng vẻ. Sau ba năm tranh cãi về các vấn đề quản trị và bảo vệ dữ liệu, Sidewalk Labs đã từ bỏ dự án vào năm 2020 với lý do đại dịch.

Moser nhận định: "Điểm mấu chốt là tỷ lệ hiểu biết về dữ liệu của các quan chức rất thấp. Họ dễ bị quyến rũ bởi những tầm nhìn về 'TPTM' trong tương lai, và bởi triển vọng thuê ngoài việc xây dựng và quản trị thành phố từ các tập đoàn lớn. Luật bảo vệ dữ liệu tại Canada đang chậm trễ một cách đáng tiếc và cần khẩn trương xây dựng luật pháp để đảm bảo quyền lợi của công dân, thay vì hy vọng các công ty công nghệ sẽ chọn cách chăm sóc lợi ích tốt nhất cho dân chúng".

Khu kinh doanh quốc tế Songdo, Incheon, Hàn Quốc

Kỳ vọng: Một đô thị bền vững trị giá 40 tỷ USD trên khu đất rộng 1.500 mẫu Anh được khai hoang gần Seoul. Công nghệ hiện đại sẽ giám sát việc sử dụng năng lượng và lưu lượng giao thông, trong khi rác sẽ được cuốn qua các ống khí nén để đốt, tạo ra điện. Các tòa nhà tiết kiệm năng lượng bao quanh không gian xanh được mô phỏng theo Công viên Trung tâm của New York, cơ sở hạ tầng giao thông công cộng và xe đạp rộng rãi, kỳ vọng một ngày nào đó nơi này sẽ không còn có ô tô.

Thực tế: Ra mắt vào năm 2002, Songdo là một trong những làn sóng đầu tiên của các TPTM. Dự án đã thành công trong việc tạo ra một quận hoàn toàn mới và triển khai các công nghệ mới. Nhưng nó chỉ thu hút được khoảng một nửa trong số 300.000 cư dân như dự kiến ban đầu.

Moser nhận xét: "Songdo vẫn còn ít dân và cảm thấy hơi buồn. Những tuyên bố về việc trở thành thành phố không có ô tô đầu tiên là vô nghĩa vì có những con đường rộng lớn như đường cao tốc chạy ngang qua. Có một số điểm về đêm ở Songdo, vì vậy, có lẽ trong thời gian tới, nơi đây sẽ sôi động hơn".

Union Point, Greater Boston, Mỹ

Kỳ vọng: Biến 1.500 mẫu đất của trạm không quân hải quân cũ ở Nam Weymouth gần Boston thành Thung lũng Silicon của Bờ Đông. Kế hoạch trị giá 1 tỷ USD bao gồm xây dựng hàng nghìn ngôi nhà và văn phòng công nghệ cao, cùng với không gian bán lẻ và khu liên hợp thể thao. General Electric được cho là đang đàm phán để cung cấp các công nghệ để chạy vi mạch điện và hệ thống chiếu sáng đường phố thông minh cũng có thể giám sát ô nhiễm giao thông và tiếng ồn. Ra mắt vào năm 2017, nó đã được quảng cáo ngắn gọn như một ứng cử viên để đặt trụ sở thứ hai của Amazon.

Thực tế: Dự án đã nhanh chóng bị bủa vây bởi những rắc rối tài chính, rơi vào những cuộc kiện tụng giữa các nhà phát triển, người ủng hộ và nhân viên của dự án.

Moser nhận định: "Tất cả đều là các hoạt động tiếp thị tuyệt vời, đầy khát vọng. Boston được mở rộng hơn không phải là điều tồi tệ, vì đây là khu vực cực kỳ đắt đỏ với các lĩnh vực công nghệ đang bùng nổ. Tuy nhiên, nhà phát triển đã dễ dàng bán một câu chuyện hư cấu cho các quan chức chính quyền địa phương. Họ sẵn sàng nhường đất công, quyền lực, quyền riêng tư của công dân và quyền quản lý dữ liệu cho doanh nghiệp để tạo ra một trung tâm công nghệ được cho là sẽ khiến cho khu vực này trở nên thịnh vượng ngay lập tức".

Neom, Saudi Arabia

Kỳ vọng: Biến một vùng sa mạc Saudi Arabia rộng 26.500 km² thành khu vực đô thị nhận thức đầu tiên trên thế giới. Đơn vị lập kế hoạch chưa giải thích điều đó có nghĩa là gì, nhưng họ nhấn mạnh, đó là "điều chưa từng được thực hiện". Ý tưởng lớn nhất trong số những ý tưởng lớn là The Line, một thành phố thẳng đứng dài 170 km, hứa hẹn có 9 triệu người, sử dụng hoàn toàn bằng năng lượng tái tạo và chiếm ít hơn 95% không gian so với các khu đô thị thông thường. Khu dành cho các ngành công nghiệp sạch trên Biển Đỏ sẽ có một cảng hoàn toàn tự động và - vì một số lý do không xác định - sẽ là cấu trúc nổi lớn nhất thế giới.

Thực tế: Hiện tại, Neom chủ yếu tồn tại trên các trang web cổ vũ cho dự án, nhưng chính phủ Ả Rập Xê Út khẳng định giai đoạn đầu tiên sẽ hoàn thành vào năm 2030.

Moser nhận xét: "Có rất nhiều tiền và sự hỗ trợ cho dự án này ở Saudi Arabia. Công việc đào móng đã bắt đầu, các nhóm thiết kế và lập kế hoạch đang làm việc tại đây. Những gì đang được lên kế hoạch giống như Masdar ở trên: tái tạo hoàn toàn cuộc sống đô thị và tính di động. Nhưng họ liên tục cập nhật các thiết kế mới nên không thể biết nó sẽ có hình dạng như thế nào? Họ sẽ xây dựng một cái gì đó nhưng có ai đoán được nó sẽ như thế nào đâu?".

Tài liệu tham khảo:

[1]. www.vox.com/videos/2022/9/7/23341064/egypt-government-capital-new-city-el-sisi

[2]. www.archdaily.com/927312/first-smart-forest-city-in-mexico-designed-by-stefano-boeri-architetti

[3]. https://innisfil.ca/en/building-and-development/orbit.aspx

[4]. www.nytimes.com/2018/04/03/business/smart-city.

[5]. www.neom.com/en-us/regions/theline