Các xu hướng chính của ngành sách 2021

Cách đây 5 năm, nhiều người cho rằng sách giấy sẽ sớm bị sách điện tử thay thế, vấn đề chỉ là thời gian. Và rồi, ngành xuất bản sẽ thân thiện hơn với môi trường, sẽ có ít cây bị chặt hơn, sách sẽ không phải in và vận chuyển trên khắp thế giới như trước, tài nguyên sẽ được tiết kiệm vì sách điện tử mới là tương lai.

Nhưng mọi thứ không hoàn toàn giống như dự đoán. Nhiều nền tảng sách điện tử ra đời nhưng sách giấy vẫn bán chạy. Tất nhiên, điều đó không có nghĩa là sách điện tử đã thất bại trong cuộc chiến thu hút độc giả, cũng không phải là ngành công nghiệp xuất bản không trải qua công cuộc chuyển đổi số. Tất cả vẫn diễn ra, nhưng theo những cách riêng. Hãy xem, các xu hướng của ngành công nghiệp xuất bản trong năm 2021, đặc biệt, sau khi trải qua một năm 2020 có một không hai trong lịch sử, đại dịch COVID-19 đã ảnh hưởng như thế nào đến ngành xuất bản và sách.

Sách giấy vẫn được yêu thích

Phải nói rằng, người đọc vẫn yêu sách giấy. Cái cảm giác, cái mùi giấy mới thơm thơm và cái thi vị được ngồi xuống - không bị làm phiền bởi các màn hình điện tử và vô số những thông báo đẩy - thưởng thức những cuốn sách khiến độc giả hiện đại cảm thấy mình "nho nhã" giữa thời đại công nghệ. Đó là một trong những lý do khiến sách giấy vẫn tồn tại và ngày càng phát triển.

Theo báo cáo của NPD BookScan, đơn vị chuyên theo dõi về thị trường xuất bản và thống kê tới 85% số lượng sách được bán ra tại Mỹ, doanh số bán sách giấy đã tăng 8,2% vào năm 2020 so với năm 2019 tại các cửa hàng có báo cáo gửi về NPD BookScan. Trong năm kết thúc vào ngày 2/1/2021, số lượng sách giấy bán ra đạt 750,9 triệu, tăng từ 693,7 triệu của năm trước.

BookScan cho biết mức tăng 8,2% là mức tăng hàng năm lớn nhất kể từ năm 2010, và là kết quả rất khả quan của mảng kinh doanh sách giấy trong một năm nhiều biến động vì dịch bệnh trên toàn cầu. Thực tế, ngành công nghiệp xuất bản sách giấy đã nhận được một cú hích lớn ngay từ đầu năm khi các bậc phụ huynh phải đối phó với việc học tập từ xa do trường học đóng cửa vì COVID-19, từ đó dẫn đến nhu cầu tăng mạnh đối với các tựa sách dành cho thanh thiếu niên. Danh mục sách dành cho thanh thiếu niên đã kết thúc năm 2020 với doanh số bán tăng 23,1%. Ngoài ra, các danh mục sách tăng mạnh nhất trong năm là giáo dục/tham khảo/ngôn ngữ, tăng 55,5% và sách về trò chơi/hoạt động/sở thích, tăng 31,3%.

Nhưng dù thế nào, vẫn không thể phủ nhận làn sóng công nghệ đang len lỏi vào khắp các ngõ ngách của đời sống, và ngành xuất bản sách cũng vậy. Dù là xuất bản in hay xuất bản số, năm 2021 cũng đã đến và bắt đầu định hình những xu hướng nhất định trong ngành công nghiệp này.

Ebook mới chỉ trong giai đoạn đầu

COVID-19 tác động đến doanh số bán sách theo những cách khác nhau và vào những thời điểm khác nhau. Và COVID-19 đã có tác động lớn đến thị trường sách điện tử. Trong năm 2020, nhiều người đã chuyển sang giải trí tại nhà bằng cách đọc sách, học trực tuyến. Vì thế, doanh số bán sách kỹ thuật số đã tăng vọt kể từ khi đại dịch bùng phát. Các nhà phân tích kỳ vọng rằng doanh số bán sách điện tử sẽ tiếp tục tăng trong nửa đầu năm 2021. Tuy nhiên, doanh số bán sách điện tử vào nửa cuối năm 2021 có thể suy thoái khi các quốc gia trên toàn thế giới triển khai tốt việc tiêm phòng vắc-xin COVID-19. Lúc đó, mọi người có thể rời khỏi nhà và tận hưởng du lịch, mọi người sẽ có ít thời gian (hoặc xu hướng) để đọc hơn và có thể mua ít sách hơn. Điều này có thể có nghĩa là doanh số bán sách điện tử tạm thời tạm lắng trong giai đoạn "sau Covid". Tuy vậy, thói quen đọc sách điện tử đã được hình thành từ đại dịch Covid, nên xu hướng chuyển đổi từ sách giấy sang kỹ thuật số có khả năng sẽ tiếp diễn đến năm 2022. Doanh số bán sách điện tử có thể tăng trưởng tốt với các mô hình bán hàng mới sau Covid.

Đặc biệt, Mark Leslie Lefebvre, một nhà phân tích xuất bản, cho rằng: "Một điều mà tôi nghĩ là rất quan trọng với các tác giả, đặc biệt những người tin rằng thị trường đã bão hòa với sách điện tử, đó là chúng ta vẫn đang ở giai đoạn đầu của quá trình chuyển đổi dài hạn đối với việc tiêu dùng sách kỹ thuật số", Lefebvre nói. "Thực tế là hầu hết những người đọc sách vẫn không đọc eBook. Thống kê tổng thể của ngành xuất bản cho thấy có tới 70% độc giả, vẫn đọc sách giấy và chưa áp dụng chế độ đọc sách kỹ thuật số".

Song trong thời gian đại dịch COVID-19, các thư viện và hiệu sách phải đóng cửa, có nhiều độc giả đã chuyển sang sử dụng sách kỹ thuật số trong năm 2020. Và một khi họ phát hiện ra tính dễ tiếp cận và tiết kiệm, họ sẽ gắn bó với sách số trong năm 2021. Sẽ có nhiều độc giả tham gia thị trường sách điện tử kỹ thuật số và đọc ebook.

Đặc biệt, xu hướng đọc ebook có vẻ rất lạc quan tại châu Âu. Đại dịch đã khiến thị trường sách điện tử tại châu Âu phát triển mạnh mẽ, góp phần vào truyền thống đọc sách của người dân nơi đây.

Theo Business Wire, ngành xuất bản kỹ thuật số dự kiến sẽ đạt khoảng 64 tỷ USD trên toàn thế giới trong khoảng thời gian 2020-2024.

Sách nói (audio book) ngày càng cạnh tranh

Trong thời đại số hóa, ngành công nghiệp xuất bản không chỉ nói chuyện về... sách. Nhiều đại gia công nghệ cũng gia nhập thị trường này với nhiều nền tảng, ứng dụng khác nhau. Cạnh tranh trong không gian audiobook được dự đoán sẽ tiếp tục trong năm 2021. Các chuyên gia nhận định cuộc chiến audiobook sẽ ngày càng nóng lên giữa Audible (Amazon), Spotify và Apple.

Joanna Penn, chuyên gia của trang The Creative Penn, nhận thấy cuộc cạnh tranh trên thị trường sách nói đang mở rộng ra toàn cầu. Penn cho biết: "Cơ hội trong thị trường sách nói sẽ tiếp tục mở rộng khi các dịch vụ đăng ký như Storytel tiến sang nhiều thị trường quốc tế hơn và Spotify cũng gia nhập thị trường này theo một cách nghiêm túc hơn".

Penn cũng tin rằng sách nói sẽ ngày càng thành công khi có nhiều nền tảng cạnh tranh. Google Play hiện cung cấp dịch vụ sách nói bằng giọng nói AI. Trong năm 2021, thị trường sách nói có thể chứng kiến sự xuất hiện của những cách tiếp cận mới, rẻ hơn trên thị trường đại chúng, trong khi các phiên bản sách nói cao cấp - được đọc bằng chính giọng đọc của con người - vẫn tồn tại và phát triển, tiếp cận đến những người nghe mới. Đó là thời điểm thú vị cho sách nói.

Thị trường sách nói phát triển và mở rộng năm này qua năm khác, các công ty lớn đều nhăm nhe thống trị thị trường này. Năm 2019, ngành công nghiệp sách nói đã đóng cửa với mức vốn hóa thị trường xấp xỉ 1,2 tỷ USD. Con số này ước tính tăng 24,5% từ năm 2017 đến năm 2019.

Áp dụng thuật toán SEO trên Google và trí tuệ nhân tạo vào xuất bản

Xu hướng số hóa trong ngành xuất bản đang tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Không chỉ xuất bản sách điện tử, trong thời đại CNTT, các nhà xuất bản cần có kiến thức chuyên môn về công nghệ thông tin, để bán sách, để tiếp thị và tiếp cận độc giả. Hiện nay, các doanh nghiệp bắt đầu hướng tới các nhà cung cấp dịch vụ CNTT thay vì các nhà cung cấp dịch vụ in truyền thống. Vì vậy, các nhà xuất bản sẽ phải bổ sung kiến thức CNTT chuyên môn hoặc hợp tác với nhà cung cấp dịch vụ CNTT có kinh nghiệm. Ứng dụng các dịch vụ CNTT sẽ mang lại cho nhà xuất bản danh mục sản phẩm đa dạng hơn và đảm bảo tính an toàn bảo mật cho bản in. Thậm chí, các nhà xuất bản còn tích hợp tương tác nội dung và trí tuệ nhân tạo (AI) để tự động gắn thẻ nhằm mở rộng quy mô và tạo hiệu quả cho quy trình. Trí tuệ nhân tạo cũng góp phần đáng kể vào việc xây dựng sự tương tác với khán giả.

Ngoài tận dụng các công nghệ tiên tiến như AI để giới thiệu các ấn phẩm kỹ thuật số và tác phẩm in, kinh doanh trong thời đại công nghệ vì vậy ngành xuất bản cần tiếp tục tập trung vào những điều cơ bản như chiến lược SEO. Các biện pháp SEO mạnh mẽ sẽ giúp nhà xuất bản có được thứ hạng Google tốt hơn, điều này ngày càng quan trọng dù là với tác phẩm sách giấy, khi độc giả đến với Google để tìm kiếm cuốn sách họ cần mua. Việc SEO tốt và xuất hiện trên thứ hạng cao của Google sẽ giúp bạn đọc tìm thấy nhà xuất bản, nhà sách. Mặc dù nội dung vẫn là vua, nhưng kiến trúc trang web kết hợp với SEO sẽ giúp các thương hiệu xuất bản trực tuyến thu hút nhiều khách truy cập hơn. Người đọc sẽ trải nghiệm các thiết kế tập trung vào việc phân phối lại thông tin để dễ dàng tìm thấy nhiều nội dung hơn nhiều. Google và những thuật toán tìm kiếm liên tục thay đổi, điều chỉnh là cả một thách thức mới cho các nhà xuất bản vì Google và các công cụ tìm kiếm rất cần thiết để thu hút lưu lượng truy cập đáng tin cậy và nhất quán.

Các nhà xuất bản cho biết thách thức doanh thu lớn nhất của họ trong năm 2021 là tạo ra nội dung độc đáo mà người đọc muốn, trong khi đó có 22,5% cho biết họ phải theo kịp các thay đổi thuật toán của Google, 20,8% khẳng định cần đa dạng hóa doanh thu từ trang web.

Trong khi đó, ngày càng nhiều độc giả xem nội dung trên thiết bị di động, điều này thách thức các nhà xuất bản tạo ra nội dung có thể tiêu thụ được trên bất kỳ thiết bị nào. Các nhà xuất bản cũng sẽ phải tạo ra các nền tảng để thu thập và tiếp cận các đối tượng độc giả cũng như dữ liệu cộng đồng khi sự tập trung vào phân khúc ngày càng tăng.

Xây dựng lòng trung thành với thương hiệu sẽ là chiến lược quan trọng của các nhà xuất bản. Các nhà xuất bản sẽ phát triển nội dung, trải nghiệm và các kênh dịch vụ khách hàng cho những khách hàng trung thành của họ, từ đó phát triển nên cộng đồng.

Đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy tất cả các ngành, không chỉ ngành xuất bản, chuyển dịch sang kỹ thuật số. Điều đó có nghĩa là nhiều nhà bán lẻ và nhiều thương hiệu sẽ chi nhiều tiền tiếp thị hơn cho các kênh kỹ thuật số vào năm 2021. Chi tiêu và cạnh tranh gia tăng sẽ làm tăng chi phí quảng cáo kỹ thuật số của các nhà xuất bản.

Thị trường bán sách điện tử cạnh tranh "nóng"

Sức nóng cạnh tranh trên thị trường sách điện tử sẽ tiếp tục trong năm 2021. Và điều thuận lợi là các tác giả, các nhà xuất bản cũng sẽ được hưởng lợi từ sự cạnh tranh này.

Amazon là nhà bán lẻ sách lớn nhất, nhưng trong năm qua thị trường bán lẻ sách trực tuyến đã cho thấy không chỉ có Amazon. Ít nhất, có hai công ty công nghệ lớn khác đang quan tâm đến việc bán sách trực tuyến, cạnh tranh với Amazon. Đó là Apple và Google.

Vào mùa xuân năm 2020, Apple công bố thiết kế lại cổng thông tin tác giả của mình và tiết lộ họ giúp các tác giả không có máy Mac xuất bản bằng iBooks dễ dàng hơn. Google Play cũng cải tiến giao diện phân tích xuất bản của mình vào mùa thu năm 2020. Việc thiết kế lại này giúp các tác giả phân tích doanh số bán hàng của họ trên nền tảng dễ dàng hơn nhiều.

Những động thái này của Apple và Google là một tín hiệu rõ ràng cho thấy họ đang đầu tư vào thị trường bán sách trực tuyến. Xu hướng này sẽ tiếp tục diễn ra vào năm 2021.

Do xu hướng bán sách điện tử tăng cao, nhiều hiệu sách truyền thống phải đóng nửa. Báo cáo cho biết ngay cả khi doanh số bán sách tăng, các cửa hàng sách truyền thống vẫn báo cáo doanh số bán hàng giảm mạnh. Tại Mỹ, dữ liệu sơ bộ năm 2020 về doanh số bán hàng tại các hiệu sách cho thấy tháng 3/2020 mức giảm là 33%, tháng 4 giảm 65% và tháng 5 giảm 59%. Hơn nữa, vào mùa thu năm ngoái, Giám đốc điều hành James Daunt của Barnes & Noble, chuỗi cửa hàng sách lớn, đã thừa nhận doanh số bán hàng của công ty giảm 20%. Tất nhiên, sự sụt giảm này trong năm qua còn là hệ quả của đại dịch COVID-19, buộc doanh số bán hàng phải chuyển sang các kênh kỹ thuật số. Và khi ngày càng có nhiều khách hàng quen với việc mua sắm trực tuyến, xu hướng này sẽ càng trở nên mạnh mẽ hơn.

5 thống kê đáng ch ú ý trong ngành xuất bản và dự báo tăng trưởng năm 2021

Sách giấy sẽ không ra đi. 64% các doanh nghiệp phát biểu trong báo cáo Global Print 2025 của Quocirca rằng sách giấy sẽ vẫn rất quan trọng vào năm 2025.

Ngành công nghiệp xuất bản tiếp tục là một ngành sử dụng nhiều nhân lực, với khoảng 814.000 người làm việc trong lĩnh vực này trên toàn thế giới và khoảng 69.709 nhà xuất bản độc lập.

Theo báo cáo Global Book Publishing Industry, thị trường xuất bản sách toàn cầu sẽ đạt 112,2 tỷ USD vào năm 2027. Giữa khủng hoảng COVID-19, thị trường xuất bản sách toàn cầu ước tính khoảng 109,8 tỷ USD vào năm 2020.

Tự xuất bản (self-publishing) tiếp tục mang lại nhiều cơ hội cho các tác giả. Trên Kindle, 17 trong số 100 cuốn sách bán chạy nhất là sách tự xuất bản.

23,3% nhà xuất bản cho biết thách thức lớn nhất của họ trong năm 2021 là tạo ra nội dung độc đáo mà người đọc muốn; 22,5% nhà xuất bản lo ngại theo kịp các thay đổi thuật toán của Google, và 20,8% đặt mục tiêu đa dạng hóa doanh thu từ trang web.

(Bài báo đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số đặc biệt chào mừng ngày Sách Việt Nam 21/4/2021)