Dấu ấn khoa học công nghệ trong hành trình 80 năm xây dựng đất nước Việt Nam XHCN

Thành tựu 80 năm qua lăng kính khoa học công nghệ

Trong khuôn khổ Triển lãm thành tựu đất nước "80 năm Hành trình Độc lập - Tự do - Hạnh phúc” diễn ra từ ngày 28/8 đến 5/9 tại Trung tâm Hội chợ Triển lãm Quốc gia VEC ở Đông Anh, Hà Nội, khu vực triển lãm của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã trở thành điểm nhấn đặc biệt, thu hút đông đảo khách tham quan, các nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và bạn bè quốc tế.

Tại đây trưng bày gần 100 hiện vật tiêu biểu, xâu chuỗi 5 giai đoạn lịch sử từ kháng chiến kiến quốc tới "kỷ nguyên mới". Qua đó, người xem có thể cảm nhận rõ vai trò của KH&CN như “bệ phóng” cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Bên cạnh những thiết bị nghiên cứu thời chiến như máy điện báo, trạm Hoa Sen, súng Bazooka, SKZ của GS Trần Đại Nghĩa, không gian triển lãm cũng trưng bày các nhóm hiện vật hiện đại như robot hình người, mô hình vệ tinh VINASAT-1, radar chống drone, chip, camera AI, mô hình lò phản ứng hạt nhân, máy biến áp 500 kV.

Bố cục theo dòng thời gian cho thấy vòng đời tri thức: Từ khoa học phục vụ kháng chiến đến khoa học - công nghệ kiến tạo phát triển trong bối cảnh số hóa.

Đột phá KH&CN đưa đất nước vào kỷ nguyên vươn mình

Trong bài phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ nhất của Hội Phổ biến khoa học và kỹ thuật Việt Nam (18/5/1963), Bác Hồ đã nhấn mạnh: "Khoa học phải từ sản xuất mà ra và phải trở lại phục vụ sản xuất, phục vụ quần chúng, nhằm nâng cao năng suất lao động và không ngừng cải thiện đời sống của nhân dân, bảo đảm cho chủ nghĩa xã hội thắng lợi". Từ đó đến nay, KH&CN luôn đồng hành, góp phần quan trọng vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Theo Bộ KH&CN, triển lãm hướng tới việc tái hiện hành trình 80 năm đóng góp của ngành KH&CN, ngành bưu chính, viễn thông trong sự nghiệp giành độc lập, thống nhất, xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước với khu trung tâm và 5 phân khu nội dung, tương ứng với 5 giai đoạn lịch sử.

Giai đoạn 1945 - 1954: Giành độc lập và thống nhất đất nước

Các hiện vật tiêu biểu được trưng bày trong giai đoạn này bao gồm: súng Bazooka do GS. Trần Đại Nghĩa cải tiến, súng có thể vác vai, bắn không giật, sức công phá lớn, tiêu diệt xe tăng, tàu chiến, đồn bốt kiên cố của kẻ thù; súng SKZ do GS. Trần Đại Nghĩa nghiên cứu, chế tạo thành công, là loại vũ khí công đồn khiến quân thù khiếp sợ, có thể tháo rời để mang vác.

Ngoài ra còn có máy điện báo Huygo dùng để truyền những mệnh lệnh cách mạng và những mệnh lệnh toàn quốc kháng chiến 12/1946. Máy nặng 100 kg, cao 90 cm, rộng 80 cm. Đây là những hiện vật tiêu biểu giai đoạn 1945 - 1954, khắc họa tinh thần tự lực của thời kỳ kháng chiến và kiến quốc.

Giai đoạn 1954 - 1975: Giành độc lập và thống nhất đất nước

Tổng đài từ thạch 5 số do Cơ xưởng Bưu điện Trung ương sản xuất năm 1956 là một trong những hiện vật tiêu biểu thời kỳ 1954 - 1975, giai đoạn cả nước tập trung cho công cuộc giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Bên cạnh đó, khách tham quan còn có thể nhìn thấy máy vô tuyến điện do Ban Thông tin R lắp ráp trang bị cho các đơn vị trên chiến trường miền Nam, bảo đảm thông tin liên lạc phục vụ chiến đấu từ năm 1964; đầu điều khiển nổ MK-42 được GS. Vũ Đình Cự sử dụng để nghiên cứu, rà phá Thủy lôi trong kháng chiến chống Mỹ, năm 1972

Giai đoạn 1975 - 1986: Giai đoạn tiền đổi mới

Từ năm 1975 - 1986, khi đất nước bước vào giai đoạn xây dựng và hàn gắn, các hiện vật phản ánh bước đi đầu tiên trong hợp tác quốc tế và nghiên cứu hiện đại.

Đầu tiên phải kể đến mô hình thu nhỏ của công trình Đài Thông tin vệ tinh mặt đất Hoa Sen 1, do Liên Xô cũ giúp Việt Nam xây dựng được khánh thành và đưa vào sử dụng ngày 16/7/1980 nhân dịp kỷ niệm lần thứ 25 ngày kí Hiệp định về hợp tác kinh tế, khoa học - kỹ thuật, thương mại giữa Việt Nam - Liên Xô cũ và khai mạc thể thao Olympic 1980.

Trong giai đoạn này còn trưng bày máy đánh chữ được GS. Phạm Huy Thông sử dụng trong quá trình nghiên cứu và giảng dạy từ những năm 1950.

Đặc biệt là mô hình Lò phản ứng hạt nhân Đà Lạt, đây là lò phản ứng hạt nhân nghiên cứu đầu tiên ở Đông Nam Á, vận hành từ năm 1963, mở ra khả năng nghiên cứu và sản xuất chất phóng xạ phục vụ chẩn đoán, điều trị ung thư và đặt nền móng cho ngành y học hạt nhân Việt Nam.

Giai đoạn 1986 - 2025: Đổi mới và hội nhập

Không gian của giai đoạn 1986 - 2025 là điểm nhấn lớn nhất của Triển lãm, gồm ba phân khu: KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, minh chứng cho sức sáng tạo của người Việt thời kỳ hội nhập.

Mô hình đập Trụ đỡ (cùng các tư liệu, hình ảnh, poster liên quan) cụm công trình "Ngăn sông đập trụ đỡ và đập xà lan" của GS. Trương Đình Dụ và PGS. Trần Đình Hòa, nhằm phục vụ xây dựng các công trình Thủy lợi để ngăn mặn và giữ ngọt tại các cửa sông. Công trình này đã được trao giải thưởng Hồ Chí Minh về KH&CN năm 2010.

Mô hình Cột điện đường dây 500KV do GS.TS. Trần Đình Long và tập thể các nhà khoa học thực hiện dưới sự chủ trì của Thủ tướng Võ Văn Kiệt.

Mô hình máy biến áp 500kV, công suất 3x300MVA - sản phẩm đánh dấu bước đột phá làm chủ công nghệ máy biến áp công suất lớn của Việt Nam, với mức nội địa hóa trên 50%, thay thế hàng nhập khẩu trước đây, đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Ngoài ra còn có Tổng đài kỹ thuật số do Công ty VTC nghiên cứu lắp ráp. Bưu điện Quảng Ninh đã trang bị cho Bưu điện Đông Triều quản lý khai thác sử dụng từ năm 1992 đến 2002. Tổng đài góp phần đắc lực trong việc đảm bảo thông tin liên lạc của các cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn thể và nhân dân trong huyện. Mô hình tên lửa đẩy VINASAT-2, biểu tượng công nghệ tên lửa đưa vệ tinh viễn thông lên quỹ đạo năm 2012

Giai đoạn 2025+: Kỷ nguyên mới

Không gian của giai đoạn này trưng bày các sản phẩm, giải pháp hiện đại, thể hiện tiềm lực và tầm nhìn chuyển đổi số quốc gia, động lực quan trọng đưa đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Đầu tiên là hera - dòng máy bay không người lái (drone) gấp gọn hàng đầu thế giới trong phân khúc ba lô cá nhân. Toàn bộ quá trình nghiên cứu, thiết kế và chế tạo đều do người Việt thực hiện 100%.

Sản phẩm được ứng dụng trong các lĩnh vực Quốc phòng, An ninh và dân sự, đồng thời đã được xuất khẩu và bán cho chính phủ cũng như quân đội Mỹ.

Hệ thống cánh robot phân loại thông minh Delta X Smart với công nghệ lõi tự chủ, ứng dụng đa ngành, đã bán 500 sản phẩm cho hơn 60 quốc gia.

Một điểm nhấn khác là hệ sinh thái FPT Chip Inside, được ứng dụng rộng rãi trong thiết bị y tế, xe cộ, điện tử tiêu dùng và an ninh, đã xuất khẩu 70 triệu chip ra thị trường quốc tế.

Hay các sản phẩm AI camera của Vconnex, đánh dấu sự tiên phong phát triển các thiết bị công nghệ ứng dụng AIoT, sản xuất thiết bị thông minh chất lượng cao tại Việt Nam. Vconnex đã xuất khẩu 10.000 camera AI sang EU và mở rộng dự án tại nhiều quốc gia, cạnh tranh toàn cầu.

Bên cạnh đó là các thiết bị viễn thông do Viettel nghiên cứu, sản xuất, đã làm chủ các lớp kiến trúc từ lớp thiết bị, lớp truy cập, truyền dẫn và lớp lõi.

Các phân khu được thiết kế theo hướng không gian mở, tích hợp trưng bày đa dạng như sách, poster, mô hình, hiện vật và sản KH&CN tiêu biểu, gắn với thiết bị trình chiếu, tra cứu, dữ liệu số hóa. Việc giới thiệu, trưng bày poster và sách được lồng ghép trong từng phân khu theo mạch nội dung lịch sử.

Triển lãm không chỉ là nơi giới thiệu thành tựu mà còn là thông điệp khẳng định: KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ tiếp tục là động lực then chốt đưa Việt Nam tiến nhanh, bền vững trên con đường xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc./.