Dữ liệu cá nhân của trẻ em đang tràn lan trên mạng

Cảnh báo nhiều vụ lộ lọt thông tin trẻ em

Bà Đinh Thị Như Hoa, Cục An toàn thông tin (ATTT) - Bộ TT&TT cho biết hiện nay xảy ra nhiều vụ lộ lọt thông tin cá nhân. Việc lộ lọt không chỉ ở Việt Nam. Thực tế thông tin cá nhân là loại thông tin có nhiều giá trị nhất, là “mỏ vàng” và là mục đích mà kẻ xấu luôn nhắm tới. Kẻ lừa đảo khai thác nhiều thông tin cá nhân của người dùng, cha mẹ (CCCD, số tài khoản, điện thoại…) và trẻ em. Thông tin trẻ em bị khai thác có thể xuất phát từ hai nguyên nhân chính. Đầu tiên về mặt kỹ thuật là do nhận thức về việc chia sẻ thông tin. Nhiều bậc cha mẹ, nhiều trường học chưa lưu ý nhiều khi chia sẻ thông tin.

“Vào thời điểm cuối năm, việc chia sẻ thông tin tràn lan khi bố mẹ khoe bảng điểm, thành tích của con em sau một năm học rất thoải mái trên mạng. Từ đây, kẻ xấu có thể tiếp cận việc con bao nhiêu tuổi, học lớp nào và được bao nhiêu điểm học tập”, bà Hoa cho hay.

Nguyên nhân thứ hai được đại diện Cục ATTT nhận định là có nhiều trang web thu thập thông tin nhưng chưa có các cam kết với bên thứ ba dẫn đến việc lộ lọt bởi chính người quản lý dữ liệu hoặc bởi bên thứ ba. Với tình trạng lừa đảo trực tuyến gia tăng thì có nhiều trang web lừa đảo được lập ra nếu người dùng là bố mẹ trong quá trình sử dụng có thể đã nhập thông tin cá nhân vào.

Ông Ngô Tuấn Anh, CEO Công ty SCS chia sẻ thêm các công ty cung cấp dịch vụ giáo dục như sổ liên lạc, học trực tuyến… nếu không đảm bảo ATTT một cách phù hợp, thông tin sẽ bị lột lọt và mức độ nguy hại sẽ rất lớn.

Còn theo ông Nguyễn Vũ Anh, Tổng giám đốc Cốc Cốc, các cơ chế lừa đảo tập trung vào yếu tố con người. Kẻ lừa đảo tạo niềm tin để người bị lừa đảo làm theo yêu cầu. Cái mới là kẻ lừa đảo dùng thông tin của trẻ em để lừa đảo và kiếm tiềm. Có hai yếu tố chính là các bên lừa đảo tập trung vào các kênh dễ nhất đó là điện thoại, SMS hay qua kênh mạng.

“Thông tin của trẻ em nói riêng và thông tin cá nhân chia sẻ trên mạng là điều rất dễ tiếp cận. Trên điện thoại tìm từ khoá mua dữ liệu học sinh sẽ rất dễ”, ông Vũ Anh cảnh báo.

Chia sẻ tác động của những thông tin độc hại trên môi trường mạng đối với trẻ em, ông Đỗ Dương Hiển, Childfund Việt Nam cho biết trong quá trình làm việc và thực hiện các khảo sát đánh giá cho thấy có những bằng chứng rõ ràng về việc ảnh hưởng tâm lý của trẻ khi tiếp xúc với thông tin không phù hợp. Có số liệu cho thấy 20% trẻ em có những cảm giác sợ hãi, ghê tởm khi xem các clip bạo lực và hành vi tình dục trong 1 tháng sau khi tiếp cận thông tin.

Cũng theo ông Hiển, đã có một báo cáo của quốc tế năm 2022 cho biết có 1 triệu báo cáo của các công ty công nghệ đến từ Việt Nam liên quan đến hình ảnh xâm hại tình dục trẻ em trên mạng, tăng 20% so với 2021. Số lượng hình ảnh xâm hại được tải lên từ người dùng ở Việt Nam. Các em đã có những chia sẻ như sợ, ghê tởm, bất lực, bị bỏ rơi và cô đơn.

Cần làm gì để chấm dứt tình trạng mua bán dữ liệu trái phép?

Ông Chu Đại Thông, Phó Trưởng phòng an ninh thông tin mạng, Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm công nghệ cao, Bộ Công an cho biết Bộ đã phối hợp với nhiều bộ, ban ngành, triển khai Quyết định số 830/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 01/06/2021 về phê duyệt Chương trình "Bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng giai đoạn 2021 - 2025”.

Thời gian tới, Bộ Công an cũng sẽ tiếp tục phối hợp để tiến hành kiểm tra việc thi hành Nghị định số 53/2022/NĐ-CP ngày 15/8/2022 quy định chi tiết một số điều của Luận An ninh mạng và Nghị định số 13/2023/NĐ-CP ngày 17/4/2023 về bảo vệ dữ liệu cá nhân để bảo vệ thông tin của người dùng nói chung và thông tin về trẻ em nói riêng, hạn chế các thông tin cá nhân, các thông tin trẻ em được rao bán và sử dụng bất hợp pháp trên mạng.

Bà Nguyễn Thị Nga, Cục trẻ em, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cho biết hệ thống pháp luật tại Việt Nam đến thời điểm này quy định quyền riêng tư, bí mật của trẻ em đã có. Từ quy định cần phải chuyển thành kiến thức kỹ năng của trẻ em, cha mẹ.

“Công tác phòng ngừa là công tác quan trọng nhất. Rất cần sự quan tâm thực sự của cha mẹ cùng trẻ em trên môi trường mạng. Nếu trẻ em bị lừa gạt thông qua việc lộ lọt các thông tin trên mạng thì cha mẹ, thầy cô cũng luôn phải bên cạnh để đồng hành cùng con”, bà Nga chia sẻ.

Theo bà Đinh Thị Như Hoa, Cục ATTT cho biết Bộ TT&TT đã bổ sung các quy định về xử lý vi phạm thu thập thông tin cá nhân. Mức phạt có thể lên đến 40 - 60 triệu đồng. Điều cần là chúng ta nâng cao nhận thức của các tổ chức doanh nghiệp, cá nhân. Bộ TT&TT cũng đang triển khai đánh giá sản phẩm, dịch vụ số bảo vệ, hỗ trợ trẻ em, trong đó sẽ tiến hành đánh giá 2 nhóm sản phẩm gồm bảo vệ trẻ em; hỗ trợ trẻ em trong học tập vui chơi giải trí.

Bên cạnh hành lang pháp lý về thanh tra, kiểm tra, bà Hoa cho rằng cần nâng cao nhận thức tuân thủ pháp luật của các DN, cá nhân.

Ở góc độ Bộ GD&ĐT, ông Trần Quang Đạt, Vụ trưởng Vụ Giáo dục chính trị và Công tác học sinh, sinh viên - Bộ GD&ĐT cho biết trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 quy định tin học là môn học bắt buộc. Tuy nhiên, thời lượng của môn học còn giới hạn và mới chỉ truyền đạt kiến thức cơ bản nên việc phòng ngừa thông tin xấu mới chỉ mang tính lồng ghép. Bộ GD&ĐT chủ trương triển khai tổ chức các diễn đàn để đào tạo kỹ năng để xử lý các vấn đề gây nguy hại trên mạng.

Hỗ trợ của DN công nghệ trong việc bảo vệ thông tin cá nhân của trẻ em

Về phía công ty công nghệ, ông Hoàng Anh, Tập đoàn CMC cho biết các nền tảng đang hỗ trợ người dùng (user) để hạn chế lộ lọt thông tin cá nhân của mình. Các nền tảng mạng hiện nay cũng có các công cụ để kiểm soát nội dung không phù hợp và nội dung độc hại. Ngoài ra, có thêm các ứng dụng công nghệ để hỗ trợ phụ huynh trong quán lý hành trình của con cái mình trên mạng xã hội

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Vũ Anh cho biết các công cụ tìm kiếm cũng đã phát triển công cụ để bảo vệ người dùng. Chẳng hạn như khả năng tìm kiếm an toàn để lọc bớt các nội dung không phù hợp; có thể cập nhật website lừa đảo, nguy hiểm cho người dùng. Chúng tôi cũng có kế hoạch ra mắt trình duyệt riêng cho trẻ em.

Nhưng yếu tố cuối cùng quan trọng nhất mà đại diện Cốc Cốc cũng đồng tình vẫn là phụ huynh. Cha mẹ phải để ý con mình làm gì trên mạng. “Trẻ em dưới 13 tuổi không nên sử dụng mạng xã hội và phụ huynh phải theo dõi trẻ dưới 16 tuổi trên mạng. Cha mẹ cũng cần có quy định để cùng con khám phá được Internet nhưng cũng cần đảm bảo được an toàn.

Ông Vũ Thanh Thắng, Công ty CP an ninh mạng SCS, đơn vị phát triển SafeGate cho biết khi làm sản phẩm về bảo vệ trẻ em trên mạng công ty cũng nhận thức rõ nguy cơ trẻ em phải đối mặt trên không gian mạng, về các yếu tố có thể ảnh hưởng đến tâm lý, vấn đề phát triển một cách bình thường của trẻ em và cũng để hưởng ứng Quyết định 830/QĐ-TTg của Chính phủ về bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh trên môi trường mạng. SafeGate đã đưa ra giải pháp giúp cha mẹ bảo vệ các con trên mạng. Chính vì nhận thức sâu sắc và rõ nét về phương thứ bảo vệ trẻ em nên chúng tôi đã đưa ra giải pháp SafeGate Family.

Với giải pháp này, ông Thắng cho biết bố mẹ sẽ có báo cáo chi tiết về tính hình sử dụng của con trên Internet. Bố mẹ có thể biết con sử dụng gì nhiều nhất, truy cập trang web nào không phù hợp lứa tuổi. Khi bố mẹ nắm được tình hình sử dụng Internet của con thì sẽ có các biện pháp để hạn chế tiêu cực và phát huy các điểm tích cực. Chẳng hạn như khi phát hiện con sử dụng mạng xã hội nhiều thì có thể nhắc nhở, thậm chí giới hạn truy cập; hoặc ngăn chặn nếu con truy cập các nguồn thông tin không phù hợp.

“Chúng tôi cũng cung cấp tính năng Safe-search (tìm kiếm an toàn) để con tìm kiếm trong vùng an toàn. Đây là các biện pháp hiệu quả giúp bố mẹ hỗ trợ tốt cho con trên Internet. Quan điểm khi phát triển sản phẩm của chúng tôi là không gì tốt bằng là bố mẹ phải đồng hành cùng con trên Internet. Nhưng để có thể đồng hành hiệu quả thì cha mẹ cũng cần có những công cụ, phương pháp tốt để cha mẹ nắm bắt một cách kịp thời nhất”, ông Thắng cho hay.

Theo ông Đỗ Dương Hiển người lớn luôn đi sau trẻ em trong sử dụng công nghệ. Trẻ em có độ nhanh nhạy tiếp cận nhanh và sớm với công nghệ. Các kỹ năng liên quan đến thay đổi cài đặt an toàn, các tính năng của Internet thì nhiều cha mẹ không để ý cài đặt trong điện thoại khi có nhiều ứng dụng. Khoảng cách giữa cha mẹ và con cái khi cha mẹ không đồng hành, không thấu hiểu con. Ngoài việc vấn đề nhận thức của các cán bộ bảo vệ trẻ em ở địa phương còn hạn chế.

Ông Hiển kỳ vọng Bộ GD&ĐT sẽ có hướng dẫn về việc sử dụng Internet an toàn trong nhà trường. Hiện nhiều trường cấm việc mang điện thoại trong giờ học nhưng cũng có nhiều trường cho học sinh sử dụng thiết bị để giải trí, học tập. Vì vậy, cần trang bị các giải pháp để bảo vệ các em. Chẳng hạn giải pháp Safegate cũng đã cung cấp giải pháp để bảo vệ an toàn Internet trong các trường học. Việc này liên quan đến sự phối hợp giữa các bên giữa các đơn vị, tổ chức trường học và các DN cung cấp giải pháp, ứng dụng Internet an toàn để có những nguồn lực tốt nhất để đảm bảo sự an toàn của trẻ em trên môi trường mạng./.