Phát huy hiệu quả vai trò của báo chí trong nhiệm vụ truyền thông chính sách

Chiều 29/9, tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, trong khuôn khổ Gala Báo chí lần thứ 5, Báo Nhà báo và Công luận tổ chức Diễn đàn Tổng Biên tập 2023 với chủ đề “Truyền thông chính sách: Từ góc nhìn của các cơ quan báo chí”.

Tham dự và chủ trì Diễn đàn có các đồng chí: Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Trương Quốc Huy, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh, Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Hà Nam; Cao Tường Huy, quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh; Trần Thanh Lâm, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương; Nguyễn Thanh Lâm, Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông.

Cùng dự có đại diện lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam, lãnh đạo các cơ quan thông tấn, báo chí Trung ương, địa phương và Sở Thông tin và Truyền thông các tỉnh…

Với 2 phiên: Báo chí - cánh tay nối dài của truyền thông chính sách; Cơ chế, nguồn lực để báo chí thực hiện truyền thông chính sách, Diễn đàn Tổng Biên tập 2023 đã đưa ra nhiều giải pháp nhằm tăng cường hơn nữa sự kết nối giữa các cơ quan chức năng và báo chí, để báo chí thực sự là cánh tay nối dài của công tác truyền thông chính sách.

Báo chí chính thống đối diện nhiều thách thức, khó khăn lớn về cơ chế, nguồn lực

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam Nguyễn Đức Lợi đánh giá, công tác truyền thông chính sách cho tới nay vẫn còn nhiều bất cập. Nhiều địa phương, bộ, ban, ngành vẫn còn xem nhẹ công tác truyền thông chính sách; thiếu kế hoạch, thiếu chủ động, thiếu chuyên nghiệp trong cung cấp thông tin.

Hệ quả là thời gian qua đã để xảy ra những không ít sự cố, khủng hoảng truyền thông trên một số lĩnh vực, làm ảnh hưởng đến việc thực hiện các chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật của Nhà nước.

“Dù được xem là lực lượng chủ công, là cánh tay nối dài trong việc hỗ trợ truyền thông chủ trương chính sách, đưa thông tin từ Đảng, Nhà nước và những cơ quan bộ ngành, các địa phương đến với người dân, lắng nghe tiếng nói của người dân, từ đó tác động ngược trở lại với những người làm chính sách, nhưng báo chí chính thống vẫn đang đứng trước nhiều thách thức, khó khăn lớn về cơ chế, nguồn lực để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ của mình”, ông Nguyễn Đức Lợi nhận định.

Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam kỳ vọng, Diễn đàn sẽ được đón nhận những ý kiến chia sẻ, trao đổi thẳng thắn, những đề xuất, giải pháp giàu tâm huyết nhằm giải quyết những khó khăn, thách thức, cũng như tìm lời giải đáp cho những hạn chế còn tồn tại trong công tác truyền thông chính sách, để công tác này ngày càng hiệu quả trong thời gian tới.

Đại diện lãnh đạo địa phương, ông Cao Tường Huy, quyền Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh cho biết “chưa bao giờ Quảng Ninh có cơ hội đồng tổ chức một diễn đàn báo chí lớn với sự có mặt của gần 120 lãnh đạo các cơ quan báo chí truyền thông, các sở ban ngành như Diễn đàn Tổng Biên tập ngày hôm nay”.

“Đây là một diễn đàn có ý nghĩa quan trọng, nêu lên những quan điểm, ý kiến của các cơ quan quản lý Nhà nước, các cơ quan quản lý báo chí, cơ quan báo chí và đặc biệt là cho toàn bộ chúng ta nắm chắc được các chính sách của Đảng và Nhà nước”, ông Cao Tường Huy nói.

Báo chí - cánh tay nối dài của truyền thông chính sách

Gợi mở vấn đề cho phiên thảo luận đầu tiên, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh nêu thực tế về việc thực hiện truyền thông chính sách trong thời gian qua, những bước tiến và những mặt hạn chế còn tồn tại. Đồng thời, đặt ra câu hỏi tại sao trong bối cảnh hiện nay, cần phải coi trọng và nâng cao hơn nữa hiệu quả của truyền thông chính sách; vai trò, sự cần thiết của báo chí trong việc tham gia hoàn thiện chính sách là gì.

Đánh giá khái quát về công tác truyền thông chính sách của tỉnh Hà Nam, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Trương Quốc Huy cho biết, tỉnh Hà Nam thường xuyên chỉ đạo các cơ quan chuyên môn phối hợp với cơ quan báo chí của tỉnh, đại diện phóng viên thường trú các cơ quan báo chí Trung ương tuyên truyền nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các cấp các ngành, cơ quan đơn vị về vị trí vai trò của chính sách.

Cùng với đó, định hướng thông tin chính xác kịp thời cho các cơ quan báo chí; thông tin những vấn đề mà dư luận quan tâm; chủ động cung cấp thông tin chính xác kịp thời về cơ chế chính sách, bảo đảm công khai minh bạch đáp ứng nhu cầu cung cấp thông tin cho người dân; đổi mới phương thức truyền thông đa phương tiện để tạo hiệu quả trong truyền thông chính sách.

Ở góc độ cơ quan quản lý báo chí, Cục trưởng Cục Báo chí Lưu Đình Phúc nêu rõ, mặc dù có 800-900 cơ quan báo chí trên cả nước thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, song cơ quan làm truyền thông chính sách chỉ chiếm khoảng 0,56%.

Dẫn kinh nghiệm của một số nước, ông Phúc cho biết tại Hàn Quốc, Nhà nước đặt hàng để làm truyền thông chính sách và yêu cầu đơn vị thực hiện bảo đảm các điều kiện, tiêu chuẩn mới được tham gia vào thực hiện. Đặc biệt, trước khi làm truyền thông chính sách thì phải có khảo sát đánh giá nhu cầu của công chúng rồi mới thực hiện chứ không ban hành một chính sách như kiểu “ném đá ao bèo”.

Theo Cục trưởng Cục Báo chí, tại Việt Nam, về cơ bản đã làm rất tốt theo chỉ đạo, định hướng của Đảng, quản lý của Nhà nước, thế nhưng mà đâu đó vẫn có những câu chuyện, những chính sách của địa phương khi đưa ra chưa có sự khảo sát đánh giá kỹ lưỡng dẫn đến thông tin được lan truyền trên mạng xã hội trái ngược với thông tin chính thống. “Nguyên nhân do người dân chưa được tiếp cận thông tin, thiếu thông tin dẫn đến có những ý kiến, bình luận ở một góc độ khác”, ông Phúc nói.

Chia sẻ về hoạt động báo chí và truyền thông chính sách, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) Phạm Mạnh Hùng nêu thực trạng gần đây cho thấy, có 70-80% quảng cáo của doanh nghiệp giờ thuộc về các nền tảng xuyên biên giới. Thế nên, hiện nay phần lớn cơ quan báo chí bây giờ cần dựa vào nguồn ngân sách công, từ các đơn đặt hàng của cơ quan nhà nước.

Ông Hùng cho rằng, báo chí và truyền thông phải có những hành động để giúp cải thiện về mặt chính sách vĩ mô để cho báo chí có những điều kiện tốt hơn trong hoạt động tác nghiệp, để làm sao báo chí sẽ “sống được” và “dễ thở hơn”. Phó Tổng Giám đốc VOV đánh giá, mô hình báo chí của Việt Nam là đặc thù, không thể học được một số nước khác, bởi vậy cần có sự hỗ trợ nhiều hơn của các cơ quan nhà nước.

Nhấn mạnh truyền thông chính sách sẽ có chất lượng sâu hơn, thời lượng dày dặn hơn khi có kinh phí, Tổng Biên tập báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt Lưu Quang Định khuyến nghị cần phải hoàn thiện các thể chế chính sách về truyền thông chính sách để đặt hàng cho cơ quan báo chí hiện nay.

Các cấp ủy, các bộ, ngành, địa phương cần phải nhận thức đầy đủ hơn, coi việc truyền thông chính sách không chỉ là việc của báo chí mà làm việc của chính quyền, chính quyền phải chủ động đặt hàng báo chí.

Cũng bày tỏ mối quan tâm về vấn đề nguồn kinh phí khi mà mỗi cơ quan báo chí có đối tượng độc giả, tôn chỉ mục đích riêng, Tổng Biên tập Tạp chí Nhà Đầu tư Nguyễn Anh Tuấn cho rằng, trong quá trình xây dựng chính sách kinh tế báo chí, cần có cơ chế để báo chí xây dựng sự kiện, mà cái này phải có đơn giá, kiến nghị các cơ quan chức năng. “Nhiều chính sách rất phức tạp, rất mới, rất khó. Báo chí nên quan tâm các khâu xây dựng chính sách”, ông Tuấn nói.

Đồng tình với quan điểm trên, Giám đốc Sở Thông tin Truyền thông Quảng Ninh Lê Ngọc Hân nhấn mạnh, báo chí cũng cần “đi trong và đi cùng” quá trình xây dựng chính sách để có thể giúp chính sách. Theo bà Hân, điều này giúp báo chí đồng hành để hỗ trợ, bởi vì một chính sách thì có chiều dài từ lúc xây dựng đến lúc triển khai và cả tổng kết chính sách đó nữa.

Cơ chế, nguồn lực để báo chí thực hiện truyền thông chính sách

Mở đầu phiên thảo luận thứ hai, Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Thanh Lâm cho rằng, để có thể giúp cơ quan báo chí thực hiện tốt nhiệm vụ truyền thông chính sách, thì “hai bên phải cùng bắt tay với nhau để cùng thực hiện một cái việc chung và hai bên đều tìm được cái mình mong đợi”. Bên cạnh đó, cần phải cải thiện mối quan hệ về cả cơ chế, chính sách và kinh tế giữa báo chí và cơ quan chủ quản.

Theo Thứ trưởng Thông tin và Truyền thông, hầu hết các cơ quan báo chí hiện tại không nhận được sự hỗ trợ về tài chính từ cơ quan chủ quản. “Hiện nay rất nhiều cơ quan chủ quản đang hiểu sai về cơ chế tự chủ của cơ quan báo chí và nghĩ là tự chủ trong cái tự bơi”, ông Lâm đánh giá.

Phát biểu ý kiến, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Trần Thanh Lâm đánh giá Diễn đàn là một sự kiện rất bổ ích để giúp các nhà hoạch định chính sách có thêm những chính sách và cơ chế tốt hơn, để báo chí làm tốt công tác truyền thông chính sách của mình. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng báo chí cần phải nhìn lại mình khi đã thực sự làm tốt truyền thông chính sách hay chưa.

“Chúng ta đã nghe rất nhiều Tổng Biên tập nói nhiều đến vấn đề là chính sách làm gì cho truyền thông báo chí. Tuy nhiên, tôi cũng thấy rằng còn có một cái chiều nữa là vừa rồi báo chí chúng ta đã làm được gì cho cho công tác truyền thông chính sách”, ông đặt vấn đề.

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương thông tin, Việt Nam có hơn 800 cơ quan báo chí, nhưng thực ra tạp chí có chức năng riêng. Hiện chỉ còn có khoảng gần 200 cơ quan báo chí thực sự làm công tác truyền thông chính sách.

Một chi tiết nữa mà ông Lâm lưu ý là các cơ quan báo chí cần phải khách quan, giữ tinh thần phản biện nhưng mà vẫn phải có tinh thần xây dựng như yêu cầu của Đảng và Nhà nước đã đề ra. Tuy nhiên, theo ông, gần đây đã xảy ra những vụ việc đáng tiếc khi có một số bài báo có tác động tiêu cực tới sự phát triển chung, cũng như gây ra những hiểu nhầm của người dân về một số chính sách ở một số địa phương.

Nói về cơ chế, nguồn lực để báo chí thực hiện truyền thông chính sách, Tổng Biên tập Báo Người lao động Tô Đình Tuân thừa nhận, báo chí hiện nay đang rất khó khăn, suy giảm về vị thế. Vì thế, “truyền thông chính sách và sự vào cuộc của các cơ quan chức năng là hết sức cần thiết và phải cần sự vào cuộc nhanh hơn”, bởi nếu không sẽ rất nhiều cơ quan báo chí đối diện với khó khăn, qua đó sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới việc thực hiện nhiệm vụ truyền thông chính sách mang tính đặc thù và cũng rất cao cả của mình.

Trong khi đó, theo Tổng Biên tập Báo Đầu tư Lê Trọng Minh, một trong những khó khăn mà báo chí đang gặp phải cũng nằm ở chính cơ chế đặt hàng, khi các thủ tục đấu thầu đang gây khó cho chính những cơ quan báo chí có thể giành được những hợp đồng truyền thông chính sách ở trung ương và cả địa phương. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng việc đơn giản hóa các thủ tục không phải là một vấn đề lớn, các cơ quan báo chí đều có thể vượt qua được những khó khăn này.

Sau hơn 3 tiếng thảo luận sôi nổi, các đại biểu tham dự Diễn đàn đã thẳng thắn trao đổi, đề cập trực diện vào những vấn đề gai góc của truyền thông chính sách cũng như đưa ra những kiến nghị, giải pháp cụ thể nhằm phát huy hiệu quả vai trò của báo chí trong nhiệm vụ truyền thông chính sách. Hầu hết các ý kiến tham luận đều nhận được sự đồng tình và chia sẻ.

Phát biểu kết luận, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh đề nghị các cơ quan báo chí cần chủ động hơn, tận dụng chính các tổ chức báo chí của mình giúp các ban, bộ, ngành hiểu được những vướng mắc và khó khăn mà báo chí đang gặp phải trong nhiệm vụ truyền thông chính sách.

Theo ông, công tác truyền thông chính sách còn đòi hỏi nhiều nỗ lực, cần có thêm sự chỉ đạo từ cấp độ Chính phủ. Truyền thông chính sách không chỉ là câu chuyện mong kiếm những nguồn lực mà còn là câu chuyện hợp tác giữa cơ quan chức năng và cơ quan báo chí, câu chuyện tuyên truyền không chỉ một chiều mà còn phải đa chiều, phản biện để hoàn thiện chính sách.

“Thời gian tới báo chí cần tăng cường tuyên truyền về truyền thông chính sách, cũng như tăng cường nhận thức của cơ quan chức năng về truyền thông chính sách. Giữa nhà nước, cơ quan chức năng và báo chí cần “đồng thanh tương ứng” mới có thể truyền thông chính sách hiệu quả”, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh.