Podcast - loại hình báo chí mới đầy hứa hẹn

"Các podcast mới được phát sóng ba phút một lần ở đâu đó trên thế giới, các nhà xuất bản, tòa soạn báo đã chính thức được trao thêm một công cụ tạo doanh thu lý tưởng", họ nói.

Podcast là gì?

Podcast là một từ ghép giữa iPod (máy nghe nhạc iPod của Apple) và broadcast (phát sóng). Việc sử dụng thuật ngữ "podcasting" làm tên cho công nghệ mới nổi này được đề xuất lần đầu bởi Ben Hammersley, một nhà báo của The Guardian và BBC. Ông đã sáng tạo ra cái tên này vào đầu tháng 2 năm 2004 trong lúc đang "nhồi nhét thêm" vào một bài viết cho tờ The Guardian.

Khác với tên gọi, loại nội dung này có thể được truy cập bằng bất cứ máy tính hay thiết bị nào có thể phát các tập tin đa phương tiện. Thuật ngữ "podcast" đã được dùng trước cả khi Apple chính thức bổ sung thêm hỗ trợ podcast cho iPod, hay phần mềm iTunes của hãng.

Hiểu một cách đơn giản, theo Wikipedia, podcast hay còn gọi là netcast, là một series các tập tin âm thanh hoặc video số mà người dùng có thể tải về và nghe. Các tập tin phân phối ở dạng âm thanh, nhưng đôi khi có thể kèm theo các định dạng khác như PDF hoặc EPUB. Các video được chia sẻ theo mô hình podcast đôi lúc còn được gọi là video podcast hay vodcast.

Một số người đã gọi podcast là một phương tiện hội tụ kết hợp âm thanh, web và các máy phát phương tiện di động, một công nghệ đột phá đối với ngành công nghiệp báo chí. Các nhà sáng tạo podcast có thể kiếm tiền từ podcast bằng cách cho phép các công ty mua thời gian quảng cáo. Podcast là một dạng truyền thông kiểu người sản xuất là người tiêu dùng, người tiêu dùng có thể trở thành người sản xuất, và cả hai bên có thể tham gia trò chuyện với nhau.

Chi phí sản xuất podcast tương đối rẻ, song hiệu quả lại rất cao, nó mang lại nguồn doanh thu sinh lợi. Chính vì thế, podcast đang trở thành một xu thế của báo chí thế giới. Podcast đã cho thấy sự tăng trưởng bùng nổ qua từng năm.

Podcast mang lại nhiều cơ hội lớn cho báo chí

Theo Báo cáo Doanh thu Quảng cáo Podcast IAB hàng năm lần thứ tư của PwC, doanh thu quảng cáo podcast của Mỹ dự kiến sẽ tăng 14,7% vào năm 2020 bất chấp đại dịch COVID-19. Chưa hết, podcast sẽ tiếp tục tăng trưởng, doanh thu gần đạt mốc 1 tỷ USD.

"Chúng tôi tin rằng con số ước tính chi tiêu 1 tỷ USD mà quảng cáo đổ vào cho podcast của IAB trong năm 2021 thật sự là một ước tính siêu thận trọng", Lee Brown, Phó chủ tịch Quảng cáo toàn cầu của Spotify nói.

Bởi vì, với lượng khán giả ngày càng tăng và các thiết bị kích hoạt bằng giọng nói ngày càng đa dạng, podcast thực sự có rất nhiều cơ hội. Hầu hết mọi người đều dự đoán xu hướng tiếp theo của phương tiện truyền thông, báo chí sẽ là âm thanh.

Chính vì thế, Niekerk và de Villiers khuyên các nhà xuất bản, các tòa soạn báo nên xây dựng nền tảng lưu trữ của riêng mình dành cho podcast, để độc giả đăng ký kênh thay vì thông qua một nhà phân phối như Apple.

Thực tế, các nhà xuất bản trên thế giới như như The Correspondent, Zetland và Schibsted đang làm điều đó với podcast. Correspondent đã ra mắt một ứng dụng âm thanh mới cho các thành viên cách đây vài tuần. "Chúng tôi tự hỏi liệu có thể cung cấp bài báo dưới dạng âm thanh hay không, bởi vì việc kết hợp một "bài báo âm thanh" với các hoạt động như đi du lịch hoặc tập thể dục sẽ dễ dàng hơn với độc giả, họ có thể vừa tập thể dục vừa nghe tin tức", CEO Ernst-Jan Pfauth của The Correspondent, cho biết.

The Correspondent quyết định khởi chạy một ứng dụng podcast, một nền tảng âm thanh là để cung cấp cho các thành viên, độc giả, một giải pháp thay thế cho các nền tảng khác. "Chúng tôi không muốn các thành viên của mình phụ thuộc vào các ứng dụng của bên thứ ba như Spotify", Ernst-Jan Pfauth, CEO của The Correspondent, cho biết.

"Chúng tôi muốn mang đến cho họ trải nghiệm phù hợp với những gì The Correspondent cho là quan trọng, chẳng hạn như quyền riêng tư và thiết kế đẹp. Đó là lý do tại sao chúng tôi quyết định xây dựng ứng dụng của riêng mình", Pfauth nói.

Nhiều tòa soạn trên thế giới bắt đầu ra podcast

Lưu trữ nội dung âm thanh trên trang web và ứng dụng của mình, tạo podcast cũng đã giúp nhà xuất bản Zetland của Đan Mạch chứng kiến lượng thành viên tăng mạnh. Tạp chí này đã phải vật lộn với sự tăng trưởng trong năm 2016. Song cuộc vật lộn đó đã thay đổi khi họ quyết định thử nghiệm "báo âm thanh" dựa trên yêu cầu của độc giả. Nhà xuất bản đã xây dựng một ứng dụng lưu trữ cả phiên bản văn bản và âm thanh của các bài báo. Ban đầu, họ cung cấp một tuyển chọn các bài báo dưới dạng âm thanh do các nhà báo của mình đọc.

Họ đã nhận được phản hồi tích cực, đủ tinh thần để bắt đầu xuất bản tất cả các bài báo dưới dạng âm thanh từ năm 2017 trở đi. Đó là một "thành công lớn", theo Sara Alfort, một nhà báo của Zetland và là Nhà tổ chức Cộng đồng của Zetland.

"Trong hai tháng, 40% độc giả đã "đọc" các bài báo âm thanh, và trong vòng chưa đầy 6 tháng, số lượng độc giả chuyển sang các "bài viết âm thanh" là 50%. Con số đó hiện đã lên đến 80%", Giám đốc điều hành Tav Klitgaard của Zetland cho biết tại hội nghị IPP World Media Congress 2020.

"Cũng giống như nội dung xuất bản trên web, chúng tôi cần một nền tảng "báo âm thanh" riêng và chúng tôi đã ra quyết định tương tự đối với podcast", Klitgaard nói thêm.

Chiến lược được đánh giá là thành công "ngoài mong đợi" so với việc xuất bản và đọc báo viết thông thường. Klitgaard nhận xét có thể do âm thanh khiến mọi người tập trung tốt hơn. "Khi bạn đã nhấn nút phát, nghĩa là bạn đã nghe và bài báo âm thanh có cơ hội thu hút bạn trong khi với văn bản, hay bài báo viết, bạn luôn có thể chuyển sang Facebook hoặc Instagram".

Các bài báo âm thanh này đã giúp nhà xuất bản tiếp cận được 17.000 thành viên trả phí. Hiện chiến lược podcast đã ổn định và trên đà phát triển. Klitgaard đặt mục tiêu đạt 40.000 thành viên trong 5 năm tới.

Podcast - một cách tiếp cận báo chí tương lai

Lucinda Southern, phóng viên cấp cao của Digiday, cho biết: "Để phát triển podcast một cách nghiêm túc, điều quan trọng là các nhà xuất bản phải tách khỏi nền tảng và xây dựng mô hình podcast của riêng họ".

Việc xuất bản podcast trên nền tảng riêng cho phép nhà xuất bản tìm hiểu sâu hơn về thói quen tiêu dùng, cung cấp thông tin về nội dung cũng như cách podcast thúc đẩy tỷ lệ giữ chân người dùng.

Lucinda Southern cho biết năm ngoái, nhà xuất bản Na Uy Schibsted đã tích hợp xuất bản podcast vào nền tảng công nghệ biên tập độc quyền của mình, cái mà họ gọi là Sản phẩm Tin tức cốt lõi (Core News Product).

Nhóm xuất bản hiện đang tạo ra 40 podcast tiêu đề tin tức khác nhau. Mặc dù doanh thu quảng cáo thấp, podcast đang đóng vai trò trung tâm trong chiến lược nội dung của nhà xuất bản. Schibsted có một nhóm khoảng 30 người từ các bộ phận khác nhau nghiên cứu việc sử dụng podcast trên các thương hiệu của mình. Họ cũng đang thử nghiệm cách podcast có thể thúc đẩy đăng ký và kiếm thêm doanh thu quảng cáo.

Southern cho biết không gian quảng cáo trên podcast rất tiềm năng. Helene Svabø, nhà phát triển kinh doanh thương mại của Podcasts, Schibsted cho biết: "Đây là cách thông minh nhất để hướng tới tương lai thị trường xuất bản, báo chí".

"Chúng tôi có dữ liệu và dễ dàng truy cập vào công cụ của chính mình. Đó là một chiến lược đổi mới cần thiết để mở ra một hướng đi lớn cho thị trường báo chí", Đây vừa là nhu cầu cần thiết vừa là cơ hội thu nhập của các tòa soạn báo, Helene Svabø, nhà phát triển kinh doanh thương mại Podcast, Schibsted, nói.

"Báo chí podcast" có hứa hẹn tại Việt Nam?

Có thể thấy, trên thế giới podcast đã phát triển thành một loại hình báo chí, giống "báo nói". Podcast khác với radio ở chỗ nào và triển vọng tại Việt Nam ra sao?

Trả lời trên báo Tuổi trẻ Cuối tuần, bà Nguyễn Thúy Hoa, Trưởng ban hợp tác quốc tế Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV), cho biết cả radio và podcast đều tạo ra nội dung bằng âm thanh, tập trung vào các chức năng thông tin, giáo dục hoặc giải trí cho người nghe. Tuy nhiên với radio, hoặc là chương trình phát sóng trực tiếp, hoặc có những phần được thu âm trước nhưng khi phát sóng thì sẽ phát liên tục trong một tổng thể. Trong khi đó, podcast thường được biên tập lại kỹ càng, gọn, không dư thừa, theo từng chủ đề nhằm vào đối tượng người nghe đích.

Khả năng tải xuống và nghe bất cứ khi nào, ở bất cứ đâu và tua đi tua lại đoạn mà chúng ta muốn nghe chính là ưu thế của podcast so với phát thanh truyền thống.

Hiện nay, nhiều báo điện tử, trang tin đã phát triển phần "nói" của bài viết. Tuy nhiên, phần "nói" đó được tích hợp trên chính trang web, trên nền tảng báo điện tử. Nhiều báo phát triển "báo nói" dựa trên công nghệ AI, nghĩa là "máy đọc", chứ không phải "người đọc", "nhà báo đọc" tin tức cho độc giả nghe. Podcast hoàn toàn không giống như thế. Có thể hình dung YouTube chuyên về video, Facebook đa phương tiện, Twitter nghiêng về chữ hay Flickr chuyên về ảnh.

Các ứng dụng podcast có gần như đầy đủ các tính năng như thích, theo dõi, nhận xét… có thông báo khi có phần mới, đặc biệt có thể chọn tự tải về khi có phần mới, tự xóa khi nghe xong, cũng có thể nghe trực tiếp, nghe sau, online hoặc offline. So với website thông thường, rõ ràng nghe qua podcast sẽ tiện lợi hơn nhiều vì người nghe không phải tìm kiếm, chờ đợi, mất thời gian khi muốn nghe một chương trình phát thanh nào đó một khi đã subscribe (theo dõi)".

Podcast là một kênh phát âm thanh chuyên biệt và là một mảng hứa hẹn của báo chí. Một trong những điểm thuận lợi của "báo podcast" là hiện nay, các tòa soạn báo đều đang làm truyền thông hội tụ, không phân biệt báo in hay báo điện tử, truyền hình. Từ một bản tin chữ, các tòa soạn báo có thể phát triển thành các dạng thông tin như video, infographic hay podcast.

Thuận lợi nữa đối với thể loại báo chí podcast tại Việt Nam là hiện nhiều bạn đọc Việt Nam đã khá quen với podcast, họ thường nghe podcast của các báo nước ngoài, vừa là để nắm bắt tin tức, đồng thời để … học tiếng Anh. Từ việc nghe podcast tiếng Anh, họ cũng sẽ dễ dàng chuyển sang nghe podcast báo tiếng Việt.

Công ty truyền thông EloQ Communications từng nhận định người Việt Nam ngày càng nhận biết rõ hơn về podcast - một thị trường tiềm năng cho báo chí. Internet và smartphone phát triển chính là một lợi thế của báo chí podcast.

Tất nhiên, podcast hiện vẫn còn xa lạ với phần đông độc giả Việt Nam, song hình thức "nghe báo" này được dự đoán sẽ phổ biến hơn trong thời gian tới. Có một thực tế thuận lợi là, hiện tại podcast báo chí chưa phổ biến tại Việt Nam, nhưng các nền tảng phát thanh trực tuyến trên điện thoại di động như Spotify, Apple Podcasts đang tăng trưởng rất mạnh và các dòng ô tô mới đều đã trang bị hoặc hỗ trợ Apple Carplay, Android Auto. Vì thế, "báo nghe" podcast sẽ có "sân" phát triển, thói quen của người dùng đã được tạo dựng từ trước.

Vấn đề nằm ở chỗ, các tòa soạn báo cần đầu tư, phát triển nghiêm túc loại hình báo chí này, để thu hút độc giả.  

Nguồn tham khảo:

1. https://whatsnewinpublishing.com

2. Quản trị mạng

3. Tuổi trẻ cuối tuần

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 13+14 tháng 10/2020)