Sự đổi hướng chiến lược AI của Mỹ và hướng đi cho Việt Nam

Ben Buchanan, cựu cố vấn về AI của Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Joe Biden, không phải là một nhà khoa học hay một nhà kinh doanh AI thuần túy. Ông là một người điều hướng, một nhà chiến lược, người đã theo dõi những chủ trương quốc gia đối với AI từ bên trong hành lang chính trị của Mỹ.

Bài nói chuyện của Ben về AI không chỉ là một bài phát biểu thường lệ. New York Times đã đưa lên bài "The Government Knows A.G.I. Is Coming" như lời cảnh báo và lời kêu gọi. Những ai quan tâm đến chính sách AI, đặc biệt là những người đang định hình lộ trình công nghệ trong tương lai, càng không thể bỏ qua.

Buchanan khẳng định rằng chúng ta đang tiến gần đến một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử AI. Theo ông, cuộc cách mạng AGI sẽ xảy ra trước năm 2028, và những dự đoán trước đây về việc cần từ 5 - 15 năm để đạt được AGI giờ đây đã thu hẹp lại chỉ còn 2 - 3 năm.

Một là, AI sẽ thay đổi mọi ngành nghề, từ lập trình đến tài chính, từ nghĩa vụ quân sự đến giáo dục và y tế. Những hệ thống AI trong tương lai sẽ không chỉ hỗ trợ con người mà có thể đảm nhận và hoàn thành các nhiệm vụ trí tuệ với năng suất và độ chính xác cao hơn.

Thị trường lao động sẽ bị xáo trộn mạnh mẽ. Những công ty mới, dựa trên nền tảng AI ngay từ đầu, sẽ trỗi dậy nhanh hơn những doanh nghiệp truyền thống có thể thích nghi. Đặc biệt, các lĩnh vực như marketing, phân tích dữ liệu và những công việc đầu vào có thể bị thay thế nhanh chóng hoặc ít nhất sẽ được tăng cường (augmented) bởi AI.

Hai là, cách các quốc gia đang chạy đua với AI sẽ quyết định ai sẽ dẫn đầu thế giới trong thế kỷ 21. Mỹ và Trung Quốc đang lao vào một cuộc đua mà trên một bên là tính toán chiến lược, còn bên kia là những năng lực AI càng ngày càng vượt trội.

Buchanan nhấn mạnh chiến lược kiểm soát chip của Mỹ đã kìm hãm đà tiến của Trung Quốc, nhưng cũng không thể xem thường khả năng tự cường quân sự và kinh tế của nước này. Ví dụ vừa rồi của Deep Seek là một khoảng khắc "Sputnik" với nước Mỹ.

Quan trọng hơn, chính quyền Trump có thể sẽ theo đuổi một cách tiếp cận tăng tốc AI với sự hậu thuẫn của những tên tuổi như Elon Musk và Marc Andreessen. Có thể thấy rõ sự đổi hướng trong chính sách của Mỹ với AI. Trước đây, chính quyền Tổng thống Biden tập trung vào an toàn AI, tạo ra AI Safety Institute để giám sát công nghệ này. Trong khi đó, chính quyền Trump với ảnh hưởng của Elon Musk, Marc Andreessen, JD Vance muốn tăng tốc AI, chấp nhận rủi ro, "phá vỡ và sửa chữa sau".

Ba là, AI sẽ thay đổi cách quốc gia bảo vệ chính mình. An ninh mạng và giám sát trở thành hai mặt của cùng một đồng xu: AI vừa có thể bảo vệ các hệ thống quan trọng, vừa có thể trở thành công cụ tấn công vô cùng nguy hiểm.

Nếu AI có thể phân tích dữ liệu với tốc độ vượt xa con người, nó cũng có thể bị khai thác để phục vụ cho các mục đích xấu. Các chính phủ đang gấp rút điều chỉnh chính sách để bắt kịp với tốc độ phát triển của công nghệ này.

Trong bối cảnh này, năng lực thích ứng quan trọng hơn là kiến thức. Buchanan nói: "Trí thông minh sẽ trở thành một loại hàng hóa phổ biến. Điều thực sự quan trọng là khả năng hành động và sử dụng AI một cách hiệu quả”.

Nếu cá nhân hay doanh nghiệp muốn duy trì lợi thế cạnh tranh, họ phải học cách điều hướng và khai thác AI thay vì cố gắng cạnh tranh trực tiếp với nó.

Ông nhấn mạnh: "Đây là thời điểm AI tệ nhất mà chúng ta từng thấy. Từ giờ trở đi, nó chỉ có thể tốt hơn”. Điều này, bạn có thể đọc được trong 4 nguyên tắc làm việc với AI mà Ethan Mollick viết trong Co-Intelligence mà Saigon Books đang nỗ lực biên tập và phát hành trong thời gian tới.

“

Theo Co-Intelligence, bốn nguyên tắc cho trí tuệ đồng hành khi làm việc với AI là:

Nguyên tắc 1: Luôn mời AI tham gia (Always Invite AI).

Nội dung: Hãy chủ động thử nghiệm và sử dụng AI trong mọi công việc, ngoại trừ những việc vi phạm pháp luật hoặc đạo đức. Hãy xem AI như một cộng sự tiềm năng trong mọi lĩnh vực, từ công việc đến cuộc sống cá nhân.

Mục đích: Làm quen với khả năng và giới hạn của AI, khám phá "Ranh giới hỗn mang" để hiểu rõ AI có thể hỗ trợ (hoặc đe dọa) bạn và công việc của bạn. Việc thử nghiệm giúp bạn trở thành chuyên gia trong việc ứng dụng AI vào lĩnh vực của mình.

Nguyên tắc 2: Trở thành "con người trong vòng lặp" (Be Human-in-the-Loop).

Nội dung: Duy trì vai trò chủ động của con người trong quá trình sử dụng AI. Đừng giao phó hoàn toàn mọi thứ cho AI. Hãy giám sát, kiểm tra, tư duy phản biện và đưa ra đánh giá của con người đối với kết quả do AI tạo ra.

Mục đích: Đảm bảo độ chính xác và tin cậy của AI, tránh bị AI "dắt mũi" hay phụ thuộc quá mức vào máy móc. Duy trì và mài giũa kỹ năng của bạn, đồng thời xây dựng mối quan hệ hợp tác trí tuệ với AI.

Nguyên tắc 3: Đối xử với AI như một con người (nhưng hãy cho nó biết đó là kiểu người nào) (Treat AI as a Person (But Tell It What Kind of Person to Be)).

Nội dung: "Nhân cách hóa" AI ở một mức độ nhất định để tương tác hiệu quả hơn. Xác định rõ "nhân dạng" cho AI (ví dụ: chuyên gia marketing, diễn viên hài, giáo viên MBA) để hướng dẫn AI tạo ra những câu trả lời phù hợp với ngữ cảnh và mục tiêu của bạn.

Mục đích: Tận dụng khả năng "nhập vai" của AI để có được những phản hồi sáng tạo, độc đáo và hữu ích hơn. Tuy nhiên, cần nhớ rằng đây chỉ là "ảo giác" và AI không thực sự có cảm xúc hay suy nghĩ như con người.

Nguyên tắc 4: Giả định rằng đây là AI kém nhất bạn từng sử dụng (Assume This Is the Worst AI You Will Ever Use).

Nội dung: Luôn đón nhận sự thay đổi và tiến bộ của AI. Hiểu rằng AI hiện tại chỉ là bước khởi đầu và sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong tương lai. Không ngừng học hỏi và thích ứng với những công nghệ AI mới.

Mục đích: Duy trì tinh thần học hỏi và cải tiến liên tục, chuẩn bị cho một tương lai mà AI ngày càng trở nên mạnh mẽ và phổ biến hơn. Tránh tự mãn với những gì AI có thể làm được ở thời điểm hiện tại.

Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chơi này. Câu hỏi không phải là "Chúng ta có tham gia không?" mà là "Chúng ta sẽ tham dự như thế nào?". Muốn có phần trong miếng bánh AI, Việt Nam cần đầu tư nghiêm túc vào hệ sinh thái AI, khuyến khích startup, đầu tư vào nghiên cứu và tăng cường chính sách bảo vệ an ninh mạng.

Việt Nam cần sớm có các quy hoạch cụ thể về AI, vừa để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, vừa để đảm bảo an toàn công nghệ trong bối cảnh AI ngày càng trở nên mạnh mẽ.

Tôi có sự lạc quan với Nghị quyết 57 nhưng còn nhiều việc phải làm! Những ai làm chủ AI sẽ là những người định hướng tương lai, và Việt Nam không thể để mình bị bỏ lại phía sau./.