Tận dụng lợi thế công nghệ thông tin để biên soạn Bách khoa toàn thư

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại buổi làm việc. (Nguồn: baochinhphu.vn)

Tại cuộc gặp, các nhà khoa học nêu nhiều đề xuất, kiến nghị liên quan đến phương thức thực hiện, cơ cấu tổ chức, tuyển dụng nhân sự, địa điểm làm việc, cơ chế tài chính... nhằm thực hiện tốt nhất công việc biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam.

Giáo sư-tiến sỹ Nguyễn Xuân Thắng, Phó Chủ tịch Hội đồng Chỉ đạo biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam, cho biết hiện nay công tác chuẩn bị đang được tích cực thực hiện, như xây dựng quy chế hoạt động, cẩm nang, cách thức biên soạn, quy trình kiểm tra, đánh giá, nghiệm thu từng mục từ, từng quyển, khả năng chia sẻ kinh nghiệm quốc tế...

Từ kinh nghiệm biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam cho thấy việc thực hiện biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam phải có lộ trình cụ thể, làm đến đâu gọn đến đấy. Trong đó trao quyền, trách nhiệm cho các trưởng ban và các nhà khoa học là cốt yếu.

Theo giáo sư Nguyễn Tử Siêm, Trưởng Ban Nông nghiệp-Thủy lợi, trong bối cảnh thế giới vận động liên tục cùng sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, truyền thông, cách biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam vừa phải mang tính kiểm kê, đánh dấu, mang tính biên niên nhưng phải mở, công khai trên mạng để cập nhật, tiếp thu, bổ sung những ý nghĩa, sự kiện, bổ sung mục từ mới… "Tổng hành dinh'' các ban chuyên ngành cần phải được tổ chức rất chuyên nghiệp, kỷ luật để văn phòng làm việc của các ban không trở thành "câu lạc bộ hưu trí.''

Bày tỏ băn khoăn về thời gian thực hiện Bách khoa toàn thư Việt Nam, giáo sư Phạm Gia Khánh, Trưởng Ban Y học, Dược học đề nghị cần xây dựng lộ trình biên soạn cuốn sách cụ thể. Trong đó, quan trọng nhất là xây dựng đề cương mục từ. Mỗi thành viên của các ban chuyên ngành phải là đầu mối kết nối với hàng chục, thậm chí hàng trăm chuyên gia, nhà khoa học tham gia biên soạn các mục từ.

Từ kinh nghiệm của bản thân, giáo sư Phạm Gia Khánh cho rằng những người viết tốt nhất không hẳn đang làm việc trong cơ quan nhà nước hay làm quản lý mà cần nhất là những nhà khoa học tâm huyết, dành thời gian cho công việc này.

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định việc biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam là hết sức có ý nghĩa, nhằm giới thiệu một cách toàn diện, có hệ thống, chuẩn xác những tri thức cơ bản nhất về đất nước, con người, lịch sử xã hội, văn hóa, khoa học công nghệ của Việt Nam và thế giới từ xưa đến nay... Đây vừa là vinh dự, vừa là trách nhiệm của cộng đồng khoa học Việt Nam.

Nhấn mạnh tính mở trong cơ cấu tổ chức các ban chuyên ngành cũng như trong quá trình biên soạn, Phó Thủ tướng nêu rõ: "Quyết định thành lập các ban chuyên ngành là bộ khung nền tảng ban đầu, còn trong quá trình hoạt động hoàn toàn linh hoạt để thu hút sự tham gia cống hiến của tất cả các nhà khoa học có mong muốn cống hiến cũng như của cộng đồng. Tinh thần là cơ cấu tổ chức linh hoạt, cởi mở trong từng nhóm, từng ban chuyên ngành, thậm chí một nhà khoa học có thể tham gia biên soạn tại nhiều ban chuyên ngành khác nhau và mở ra ngoài xã hội, cộng đồng.”

Về phương thức biên soạn, Phó Thủ tướng nhấn mạnh đến tính mở từ quá trình xây dựng đề cương, phạm vi kiến thức phân chia thành các quyển, tập bách khoa thư sao cho khoa học, hợp lý, làm rõ hội hàm, đặc thù của Việt Nam so với các bộ Bách khoa toàn thư trên thế giới. Trong đó, quan trọng và cấp thiết là khẩn trương xây dựng Cổng Bách khoa toàn thư Việt Nam kèm theo công cụ biên soạn trực tuyến để cộng đồng các nhà khoa học có thể cập nhật giải thích, bổ sung các mục từ, cập nhật sự kiện...

Thay vì cách làm truyền thống từ làm xong bản giấy mới cập nhật lên bản điện tử, nay có thể làm ngược lại là đăng tải các mục từ được biên soạn lên Cổng Bách khoa toàn thư Việt Nam để ghi nhận, tiếp thu ý kiến đóng góp, thẩm định từ các nhà khoa học, nhà quản lý và tất cả những người quan tâm đến việc biên soạn Bách khoa toàn thư Việt Nam ở trong và ngoài nước.

Sau khi hoàn chỉnh, cuốn sách sẽ được in thành bản giấy theo định kỳ 5-10 năm/lần, còn bản điện tử liên tục cập nhật. Quan trọng là cần thống nhất được cách làm ngay từ đầu vì khi triển khai thì đây sẽ là một quá trình liên tục, Phó Thủ tướng nói./.