Vụ Hợp tác quốc tế cần trở thành "tổng công trình sư" về ngoại giao công nghệ

Ngày 15/7/2025, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng và Đoàn công tác của Bộ đã có buổi làm việc với Vụ Hợp tác quốc tế (HTQT) của Bộ. Tham dự buổi làm việc có Thứ trưởng Bùi Thế Duy và lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ.

Thiết lập và mở rộng quan hệ đối tác số, tạo nền tảng phát triển KHCN, ĐMST và CĐS

Tại buổi làm việc, ông Nguyễn Thiện Nghĩa, Vụ trưởng Vụ HTQT đã báo cáo về hoạt động của Vụ thời gian gần đây.

Kể từ tháng 3/2025, chức năng, nhiệm vụ của Vụ HTQT (sau hợp nhất) được quy định tại Quyết định số 150/QĐ-BKHCN ngày 3/3/2025 của Bộ trưởng Bộ KH&CN. Theo đó, Vụ HTQT là tổ chức thuộc Bộ KH&CN, có chức năng, nhiệm vụ: Tham mưu, giúp Bộ trưởng thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt động hợp tác và hội nhập quốc tế trong lĩnh vực KHCN&ĐMST.

Cụ thể, Vụ có nhiệm vụ: Xây dựng chính sách; đàm phán, ký kết và thực hiện các điều ước, thỏa thuận quốc tế; quản lý tài trợ cho các chương trình, dự án hợp tác với đối tác nước ngoài; theo dõi, tổng hợp, kiểm tra hoạt động hợp tác nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ với nước ngoài; phối hợp xây dựng chính sách liên quan đến mua, chuyển giao công nghệ có yếu tố nước ngoài; hỗ trợ xúc tiến đầu tư, thương mại quốc tế; là đầu mối quản lý thống nhất các hoạt động hợp tác quốc tế; triển khai các công việc có liên quan đến mạng lưới đại diện KH&CN Việt Nam ở nước ngoài.

Thời gian qua, Vụ HTQT đã đạt được các kết quả nổi bật như phát huy vai trò chủ động, tham gia tích cực, đóng góp thực chất trong các tổ chức quốc tế chuyên ngành, góp phần nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam, thu hút nguồn lực quốc tế phục vụ phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST và CĐS) quốc gia.

Đơn vị đã đẩy mạnh thiết lập và mở rộng quan hệ đối tác số, tạo nền tảng hỗ trợ trong phát triển KHCN, ĐMST và CĐS, thúc đẩy kinh tế số, đồng thời hình thành các động lực mới cho tăng trưởng kinh tế; Tận dụng hiệu quả mạng lưới FTA đã ký kết, và thúc đẩy ký kết, triển khai các thỏa thuận hợp tác trong các lĩnh vực chiến lược như CĐS, kinh tế số, công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) với các đối tác quan trọng.

Vụ cũng tăng cường tổ chức các hoạt động kết nối, xúc tiến thương mại và tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp (DN) công nghệ số đưa sản phẩm “Make in Viet Nam” ra thế giới; Xây dựng thương hiệu và thu hút đối tác quốc tế thông qua các sự kiện lớn như Tuần lễ số Quốc tế Việt Nam. Phát triển mạng lưới đối tác số toàn cầu và xây dựng cơ sở dữ liệu quốc tế, đồng thời phát triển hệ tri thức - Trợ lý ảo về HTQT.

Cách tiếp cận hoàn toàn mới trong công việc

Tại buổi làm việc, các đơn vị của Bộ đã đề nghị Vụ HTQT hỗ trợ các đơn vị đẩy mạnh công tác HTQT, tham gia vào các tổ chức quốc tế OECD, chuyên ngành liên quan để nhận được các hỗ trợ chuyên môn, kỹ thuật.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy, phụ trách Vụ HTQT, đề nghị, Vụ HTQT cần xem xét cách thức tiếp cận mới, toàn diện cộng với cốt lõi hoạt động của Vụ để đề ra định hướng cho Vụ phát triển trong thời gian tới.

Cụ thể, Vụ định hướng phát triển cần có chiến lược, kế hoạch tổng thể và nguồn lực.

Là đơn vị hợp nhất hai đơn vị HTQT của Bộ TT&TT và Bộ KH&CN cũ, nên Vụ cần xem xét việc có nên “níu kéo” một số việc cụ thể mà thay vào đó cần tập trung vào việc kết nối để thúc đẩy công tác HTQT của Bộ.

Vụ HTQT là 1 trong 6 vụ tham mưu tổng hợp, theo đó, cần tập trung xây dựng chiến lược, kế hoạch và điều phối tổng thể hoạt động HTQT của Bộ; Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá HTQT của Bộ; Khai phá các mối quan hệ ngoài nước cho Bộ.

Cùng với đó, Vụ cần điều phối, liên kết, thúc giục, kiểm tra đánh giá các công tác HTQT; Điều phối, liên kết công tác HTQT giữa các đơn vị cho các đoàn công tác.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cũng lưu ý Vụ HTQT là đơn vị “gác cổng” cho Bộ về HTQT theo đúng quan điểm, đường lối của Đảng, Nhà nước, cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Thứ trưởng cũng lưu ý các đơn vị thuộc Bộ, Vụ HTQT là đầu mối HTQT của Bộ còn các đơn vị chuyên môn phải chủ động công việc của mình.

Phạm vi hợp tác quốc tế của Bộ KH&CN được mở rộng

Qua lắng nghe các ý kiến phát biểu của các cán bộ của Vụ HTQT, các đại biểu và thống nhất với ý kiến của Thứ trưởng Bùi Thế Duy, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lưu ý Vụ HTQT về một số đặc điểm của đơn vị để hoạt động hiệu quả hơn.

Theo Bộ trưởng, phạm vi HTQT của Bộ đã được đã mở rộng. Ngoài Vụ HTQT, các Cục và đơn vị khác trong Bộ cũng có các hoạt động HTQT. Vụ cần giải quyết bài toán phối hợp giữa Vụ và các đơn vị.

Theo Bộ trưởng, trước đây, HTQT chủ yếu dựa trên địa bàn. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các công nghệ chiến lược có vai trò quyết định đến sự phát triển quốc gia. Đảng và Nhà nước cũng coi đây là yếu tố then chốt. Do đó, Vụ cần xem xét chuyển trọng tâm HTQT theo địa bàn sang HTQT theo công nghệ chiến lược.

“Việc hợp tác theo địa bàn thường mang tính hình thức, trong khi hợp tác theo công nghệ có thể tạo ra sản phẩm và thay đổi lớn”, Bộ trưởng nhận định.

Bộ trưởng cũng cho biết Bộ KH&CN quản lý nhiều lĩnh vực gồm: KHCN; ĐMST; bưu chính - viễn thông (BCVT); CĐS; sở hữu trí tuệ (SHTT); tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng (TCĐLCL), năng lượng nguyên tử. Do vậy, công tác HTQT của một Bộ có nhiều mảng, lĩnh vực quản lý cần được xem xét xét theo cả chiều ngang và chiều dọc.

Chiều ngang là các lĩnh vực do Bộ quản lý như SHTT, TCĐLCL, CĐS đang ngày càng trở nên quan trọng. Công nghệ AI cũng được xem là liên quan đến các nội dung quản lý theo chiều ngang. Chiều dọc là các đơn vị quản lý lĩnh vực theo chuyên môn.

Theo đó, Vụ cần thực hiện vai trò kiến tạo, điều phối, tổng hợp, kết nối, quốc tế hoá hệ sinh thái KHCN. Kiến tạo là Vụ có vai trò phát triển chiến lược tổng thể về HTQT của Bộ; tiếp theo là điều phối các hoạt động HTQT trong toàn Bộ và tổng hợp thông tin, kết nối các đối tác quốc tế.

Cùng với đó, Vụ có vai trò đẩy mạnh quốc tế hóa toàn bộ hệ sinh thái KHCN, ĐMST, CĐS, SHTT, và BCVT của Việt Nam.

Bộ KH&CN quản lý nhà nước 5 lĩnh vực chính (KHCN, BCVT, CĐS, SHTT, TCĐLCL) được nhìn nhận như "năm ngón tay trên một bàn tay" và tạo ra một sức mạnh tổng hợp. KHCN chỉ là một ngón tay, nhưng khi kết hợp với các lĩnh vực khác, sức mạnh sẽ tăng lên đáng kể, Bộ trưởng cho biết.

Tăng cường năng lực nội tại và phối hợp

Định hướng cụ thể hơn các công việc của Vụ HTQT, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng nhân lực của Vụ chỉ chiếm khoảng 20 - 25% tổng nhân lực làm công tác HTQT của Bộ. Điều này có nghĩa là Vụ cần tận dụng 75 - 80% nhân lực từ các đơn vị thuộc Bộ. Cùng với đó, là có thể khai thác mảng HTQT của các doanh nghiệp KH&CN, công nghệ số Việt Nam.

Vụ HTQT sẽ đóng vai trò tổng hợp, nắm bắt và phân phối lực lượng cho công tác HTQT của Bộ KH&CN; Tổ chức các buổi tập huấn cho toàn bộ lực lượng làm công tác HTQT trong Bộ. Điều này giúp đảm bảo sự gắn kết và hiệu quả trong hoạt động HTQT của Bộ.

Vụ HTQT cần đóng vai trò đầu mối cho các hoạt động hợp tác đa phương và với các quốc gia; Thu hút tinh hoa toàn cầu về làm việc cho Việt Nam phát triển lĩnh vực KHCN, ĐMST và CĐS. Nhiều quốc gia phát triển thành công như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc... ban đầu cũng là nhờ lực lượng tinh hoa toàn cầu.

Tiếp theo, Vụ HTQT cần thực hiện hệ thống hóa dữ liệu HTQT thông qua xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về thông tin HTQT, chuyên gia, kết quả nghiên cứu.

Chuyển dịch chiến lược

Nhấn mạnh có tính tổng kết, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lưu ý Vụ HTQT cần xem xét một số chuyển dịch mang tính chiến lược.

Cụ thể, đơn vị cần thay đổi từ làm việc hành chính sang tư duy chiến lược.

Thứ hai, chuyển trọng tâm từ hợp tác theo địa bàn sang hợp tác theo công nghệ.

Thứ ba, chuyển từ hợp tác đơn lẻ sang liên kết có tính mạng lưới, kết nối các cục, vụ trong Bộ, đại sứ ở nước ngoài, kết nối các viện, trường, DN, startup trong và ngoài nước.

Thứ tư, chuyển từ báo cáo sang đo lường tác động. “Thay vì chỉ viết báo cáo thủ tục, cần đo lường tác động và giá trị kinh tế thực sự mà các hoạt động HTQT mang lại gì cho ngành, lĩnh vực”.

Theo định hướng chuyển dịch này, Bộ trưởng chỉ đạo Vụ nghiên cứu lại tổ chức đơn vị có thể chia thành các khối, gồm:

Khối Chiến lược và chính sách sẽ làm công tác chiến lược, chính sách, hợp tác đa phương và song phương, pháp lý và hiệp định.

Khối Hợp tác chuyên ngành theo công nghệ chiến lược sẽ là khối mới, tập trung vào các công nghệ chiến lược. Có thể cân nhắc mô hình kết hợp công nghệ với địa bàn. Ví dụ, Nhật Bản tập trung vào robot, Đức tập trung cho sản xuất thông minh, Mỹ tập trung cho AI.

Khối Dự án: Tiếp tục điều phối các dự án HTQT cấp Bộ.

Khối Hỗ trợ: Các hoạt động hậu cần, đối ngoại, báo cáo thông tin truyền thông.

Bộ trưởng cũng chỉ đạo xem xét việc điều chuyển nhân sự HTQT giữa các đơn vị để tạo môi trường mới và tái tạo năng lượng.

Vụ HTQT cần nhận thấy đổi mới là cần thiết và quan trọng, có thể khởi đầu lại theo cách "xóa bàn cờ và chơi lại". “Cần có một 'cú hích' để thay đổi tư duy và cách làm. Sự thay đổi này sẽ mang lại niềm vui và sự hứng khởi mới”.

Bộ trưởng giao Thứ trưởng Bùi Thế Duy chỉ đạo việc tổ chức lại Vụ, xem xét cơ cấu tổ chức và phân bổ nguồn lực, theo hướng tổ chức mới, hiệu quả hơn.

Bộ trưởng tin tưởng: “Vụ HTQT cần nâng tầm, trở thành tổng công trình sư về ngoại giao công nghệ của quốc gia, tìm ra tầm nhìn, không gian rộng và cách làm mới, hứng khởi hơn. Vụ hãy nghĩ khác, làm khác nhưng dễ đi, thực hiện phối hợp các lực lượng HTQT trong một ngôi nhà”.

Bộ trưởng cho biết, Lãnh đạo Bộ KH&CN rất trông chờ vào sự đổi mới này của Vụ HTQT và chúc Vụ có thêm niềm vui hàng ngày trong công việc để tạo ra nhiều thành công cho Bộ và ngành”./.