Đào tạo và bồi dưỡng năng lực truyền thông chính sách trong bối cảnh chuyển đổi số ở Việt Nam

Vai trò của việc bồi dưỡng và đào tạo

Giáo dục và đào tạo, đào tạo nguồn nhân lực không chỉ là một hoạt động xã hội đặc biệt mà còn đóng vai trò quan trọng trong kiến trúc thượng tầng, là động lực quyết định sự phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Là con đường hiệu quả nhất để con người tiếp cận thông tin mới, giáo dục và đào tạo không chỉ nâng cao tri thức mà còn là nguồn động viên sáng tạo. Từ lâu, mọi quốc gia đều đặt trọng trách nhiệm cao cho việc phát triển và khai thác tối đa tiềm năng xã hội thông qua hệ thống giáo dục và đào tạo.

Điều này luôn được Đảng và Nhà Nước chú ý, tại Đại hội IX của Đảng, về vấn đề giáo dục và đào tạo, Nghị quyết Đại hội nêu rõ: “... Tiếp tục nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học, hệ thống trường lớp và hệ thống quản lý giáo dục; thực hiện “chuẩn hoá, hiện đại hoá, xã hội hoá”.

Tại Đại hội X của Đảng, Văn kiện Đại hội khẳng định: “Giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là nền tảng và động lực thúc đẩy công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước”. Đảng chủ trương: “Đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt quan tâm và nhấn mạnh hơn nữa mục tiêu giáo dục con người phát triển toàn diện nhất là thế hệ trẻ”.

Đại hội lần thứ XI của Đảng, trong Cương lĩnh xây dựng và phát triển đất nước thời kỳ quá độ đã nhấn mạnh:“Giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ có sức mạnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam. Phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư phát triển”.

Bên cạnh các Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng về vấn đề giáo dục và đào tạo. Nhà nước còn ban hành hệ thống luật pháp về giáo dục và đào tạo, đảm bảo cho giáo dục nước nhà từng bước được cải thiện, tiến kịp với các nền giáo dục văn minh trên thế giới. Cụ thể như Hiến pháp nước Cộng hòa XHCN Việt Nam năm 2013, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục số 34, năm 2018 và các bộ luật, các luật, văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến giáo dục đào tạo. Đây là những cơ sở chính trong lĩnh vực chính trị và pháp lý, đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy đổi mới và phát triển giáo dục, đào tạo tại Việt Nam hiện nay.

Các hoạt động bồi dưỡng và đào tạo nguồn nhân lực truyền thông chính sách hiện nay.

Về chương trình, nội dung, và phương thức đào tạo nguồn nhân lực truyền thông chính sách tại Việt Nam, có ba trung tâm đào tạo lớn nhất trong cả nước: Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Hà Nội, cùng với Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh. Ngoài ra, các trường đại học như Đại học Văn hóa Hà Nội, Đại học Khoa học Xã hội Huế, và một số trường đại học tư thục, bán công, cũng như cao đẳng cũng tham gia hoạt động đào tạo ngành truyền thông và báo chí. Trong đó, Học viện Báo chí và Tuyên truyền là cơ sở đầu tiên ở Việt Nam đào tạo bậc đại học, thạc sĩ và tiến sĩ ngành báo chí, truyền thông, trong đó có ngành truyền thông chính sách (tại Khoa Tuyên truyền).

Việc đào tạo nhân sự trong lĩnh vực truyền thông tại Việt Nam không chỉ đa dạng với 4 cấp bậc, bao gồm cao đẳng, đại học, thạc sĩ và tiến sĩ, mà còn mang tính toàn diện với hệ bồi dưỡng ngắn hạn và khóa đào tạo nghề liên quan đến báo chí và truyền thông.

Ngoài việc tuân thủ yêu cầu và quy định chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các cơ sở đào tạo truyền thông tại Việt Nam đặt nặng vào việc cải tiến và cập nhật kiến thức, kỹ năng để xây dựng khung chương trình đào tạo linh hoạt và đáp ứng tốt nhu cầu thực tế. Chương trình đào tạo được chia thành các khối kiến thức để đảm bảo tính hệ thống, logic và cân đối, đồng thời tập trung vào chuẩn đầu ra để đảm bảo người học có đủ kỹ năng cần thiết.

Nổi bật là sự thay đổi mới trong chương trình đào tạo bậc đại học và cao đẳng. Ngược lại với các chương trình cũ tập trung nhiều vào kiến thức lý thuyết, các chương trình mới hướng tới sự thực hành chuyên nghiệp, giúp sinh viên nhanh chóng làm quen và áp dụng kiến thức vào thực tế. Điều này tạo ra nhiều cơ hội tuyển dụng cho nhà tuyển dụng, khi có thể chọn lựa nhân lực đã có kinh nghiệm thực hành nghiệp vụ truyền thông chất lượng cao.

Lĩnh vực truyền thông, với tính chất bao trùm và đa dạng ngành chuyên ngành, đặt ra thách thức cấu trúc nội dung đào tạo, phụ thuộc chặt chẽ vào đặc thù của từng ngành và chuyên ngành. Hiện nay, nội dung đào tạo truyền thông tại các cơ sở giáo dục được đánh giá là phản ánh rõ tính đặc thù của ngành và chuyên ngành. Tuy nhiên, với sự phát triển nhanh chóng của thực tiễn, yêu cầu đổi mới nội dung đào tạo ngày càng trở nên quan trọng.

Theo PGS.TS. Hà Huy Phượng (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), các cơ sở đào tạo báo chí, truyền thông đang đặt sự chú trọng lớn vào việc áp dụng phương pháp đào tạo đa dạng để đạt được hiệu quả giáo dục cao nhất. Phương thức đào tạo theo học chế tín chỉ, thay thế cho học phần niên chế, không chỉ đạt được thành tựu đáng kể mà còn tạo ra môi trường đào tạo bình đẳng và dân chủ. Sự đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo trực tuyến, đặc biệt là trên nền tảng công nghệ 4.0, là một xu hướng được các cơ sở đào tạo đánh giá cao và tiến hành đầu tư. Với thay đổi trong tư duy và nhận thức của các người đào tạo đang đóng góp vào việc nhanh chóng thay đổi các phương thức đào tạo theo hướng mở, hiện đại, mang lại hiệu quả cao trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo.

Tiếp tục tập trung, thúc đẩy việc bồi dưỡng và đào tạo nhân lực trong truyền thông chính sách

Quá trình toàn cầu hóa và quốc tế hóa, đang tác động lên nhiều lĩnh vực, mở ra cơ hội và động lực phát triển không ngừng cho các quốc gia và ngành công nghiệp. Truyền thông đại chúng, trong bối cảnh này, trở thành một phần quan trọng không thể phủ nhận, đồng thời mang theo nhiều cơ hội phát triển. Chúng ta đang chứng kiến sự hiện đại hóa và số hóa toàn diện, với cách mạng công nghiệp 4.0 ảnh hưởng sâu rộng đến mọi khía cạnh cuộc sống, đặc biệt là lĩnh vực truyền thông.

Kỹ thuật và công nghệ mới không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn mở ra tự do và dân chủ cho người dùng trong việc tiếp nhận thông tin chính sách qua các phương tiện truyền thông hiện đại. Để đáp ứng với toàn cầu hóa, quốc tế hóa và tiến bộ công nghệ đòi hỏi sự linh hoạt và thích ứng trong phương thức truyền thông. Lớp công chúng mới, đặc biệt là thế hệ Z, đặt ra những yêu cầu khác biệt, và việc nghiên cứu công chúng cần phải tập trung nhiều hơn đến đặc thù này để hiểu rõ và tương tác hiệu quả với chủ thể.

Theo PGS.TS. Hà Huy Phượng, để việc bồi dưỡng, đào tạo nhân lực truyền thông chính sách trong thời đại mới đạt được hiệu cao, cần phải đáp ứng những yếu tố sau:

Đầu tiên, nhận thức về tầm quan trọng của truyền thông và đào tạo bồi dưỡng nhân lực trong lĩnh vực truyền thông chính sách là cực kỳ quan trọng. Một đội ngũ làm truyền thông chính sách không được đào tạo một cách chuyên sâu sẽ khó lòng đáp ứng được yêu cầu ngày càng phức tạp trong bối cảnh chuyển đổi số. Thực tế cho thấy Chính phủ ngày càng nhận thức cao về tầm quan trọng của truyền thông chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho sự đầu tư và phát triển trong lĩnh vực này, đặc biệt là đối với các cơ quan báo chí quan trọng của quốc gia.

Thứ hai, việc xây dựng cơ chế và chính sách phù hợp là yếu tố quan trọng để hỗ trợ phát triển đào tạo và bồi dưỡng nguồn nhân lực trong lĩnh vực truyền thông chính sách. Hiện thực cho thấy rằng cần có những chính sách hấp dẫn và tương xứng để tạo động lực cho đội ngũ cán bộ truyền thông chính sách, từ cơ quan đến cá nhân, tận hưởng và cam kết với nghề nghiệp của họ.

Thứ ba, đầu tư hợp lý vào nguồn lực đào tạo và bồi dưỡng nhân lực truyền thông, đặc biệt là trong lĩnh vực truyền thông chính sách, là chìa khóa để đảm bảo đội ngũ này có đủ kiến thức, kỹ năng, và chuyên môn để thực hiện nhiệm vụ của mình một cách chuyên nghiệp. Điều này đòi hỏi sự đầu tư và cam kết từ các cơ sở đào tạo, đảm bảo rằng người làm truyền thông chính sách được đào tạo và bồi dưỡng một cách toàn diện và chuyên sâu.

Nội dung đào tạo và bồi dưỡng trong lĩnh vực truyền thông cần được cải tiến một cách linh hoạt, đặc biệt là trong việc đối mặt và áp dụng những vấn đề mới, kiến thức và kỹ năng tiên tiến; yêu cầu cần hiểu rõ rằng nội dung đào tạo và bồi dưỡng truyền thông không chỉ là quá trình truyền đạt kiến thức, mà còn là việc phát triển kỹ năng và áp dụng phương thức truyền thông trên nền tảng công nghệ và kỹ thuật hiện đại, phương thức đào tạo và bồi dưỡng cần phải linh hoạt, sáng tạo.

Để đào tạo truyền thông nói chung, truyền thông chính sách nói riêng hiệu quả, cần chú trọng sử dụng nhiều phương pháp, cách thức khác nhau, chú trọng cả đào tạo, bồi dưỡng dài hạn và ngắn hạn; cả đào tạo tập trung với đào tạo trực tuyến để đáp ứng nhanh chóng sự đa dạng và đòi hỏi của tình hình mới hiện nay.