Làm thế nào “tái cấu trúc” chính phủ, sử dụng AI trong thời đại trí tuệ nhân tạo?

Tuy nhiên, khu vực công thường tụt hậu so với khu vực tư nhân trong việc phát triển và ứng dụng công nghệ, bao gồm trí tuệ nhân tạo (AI). Thực tế, Mạng lưới Công nghệ Chính phủ (GovTech) của Diễn đàn Kinh tế thế giới đã xác định một cơ hội trị giá 10 nghìn tỷ USD khi các chính phủ đang chịu áp lực ngày càng lớn trong việc hiện đại hóa hệ thống để đáp ứng nhu cầu của một thế giới số hóa.

Tại hai phiên thảo luận trong cuộc họp thường niên 2025 của Diễn đàn Kinh tế thế giới, các chuyên gia đã tập trung vào những xu hướng chính sẽ thúc đẩy thay đổi trong lĩnh vực công nghệ quan trọng này.

Hiện nay, các chính phủ trên toàn thế giới đang bắt tay vào hành trình chuyển đổi số nhằm cung cấp các dịch vụ liền mạch cho công dân, đồng thời đảm bảo an toàn và bảo mật dữ liệu. “Hiểu, nắm vững và khai thác công nghệ là điều quan trọng nhất mà chính phủ cần phải làm ngay lúc này,” Tony Blair, cựu Thủ tướng Anh, hiện là Chủ tịch Viện Tony Blair về Thay đổi toàn cầu, phát biểu trong bài khai mạc phiên thảo luận "Chính phủ, tái kết nối" tại Cuộc họp thường niên 2025 của Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos vào ngày 23/1.

Những thách thức của trí tuệ nhân tạo đối với chính phủ

Mặc dù nhiều chính phủ chưa thực sự thấu hiểu sự thay đổi mang tính cơ bản mà các công nghệ mới như AI mang lại, ông Blair cho rằng việc tìm ra cách khai thác AI một cách đúng đắn sẽ “thay đổi toàn bộ mọi thứ”.

Tất nhiên, vẫn có những mặt trái cần xem xét - “công nghệ có thể được sử dụng cho cả mục đích tốt và xấu,” ông Blair nhấn mạnh và lập luận rằng công nghệ này có thể cách mạng hóa lĩnh vực y tế, giáo dục và các dịch vụ thiết yếu khác. “Nhiều quốc gia đã đạt được những thành tựu lớn, nhưng chúng ta chỉ mới ở bước đầu của cuộc cách mạng này,” ông nhận định.

Thực tế, nhiều chính phủ đã thực hiện chuyển đổi số thành công và được chia sẻ trong phiên thảo luận. Ví dụ, tại Togo, chính phủ đã tạo ra một nền tảng số để cung cấp các khoản hỗ trợ tài chính cho người dân trong đại dịch COVID-19. Theo bà Cina Lawson, Bộ trưởng Kinh tế Số và Chuyển đổi của Togo, nền tảng này mất khoảng 10 ngày để xây dựng và đã giúp 25% dân số trưởng thành của Togo nhận được hỗ trợ tài chính thông qua điện thoại di động.

Tuy nhiên, Chính phủ cũng đã đối mặt với nhiều thách thức trong quá trình phát triển nền tảng. Nền tảng này được xây dựng nội bộ vì quy trình đấu thầu sẽ mất quá nhiều thời gian, nhưng việc phân tích dữ liệu phải được thực hiện bên ngoài do thiếu chuyên môn về khoa học dữ liệu trong chính phủ.

Mặc dù người dân Togo rất hài lòng khi sử dụng hệ thống để nhận các khoản hỗ trợ cần thiết, nhưng bà Lawson cho biết có những nhóm “bảo thủ” trong chính phủ không tin tưởng vào công nghệ mới và lo sợ thất bại. Yếu tố then chốt để vượt qua vấn đề này là sự ủng hộ từ trên xuống dưới của Tổng thống, giúp định hướng và tạo sự đồng thuận cho sáng kiến này.

Trong khi đó, các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) cũng đã nhận được sự ủng hộ từ cấp cao nhất để thúc đẩy các sáng kiến số hóa, theo bà Maryam Al Hammadi, Bộ trưởng Nhà nước kiêm Tổng Thư ký Nội các UAE.

Chính phủ với vai trò thúc đẩy và quản lý AI

Một trong những trụ cột của quá trình chuyển đổi số tại UAE là cải cách hệ thống pháp lý, bà Maryam Al Hammadi cho biết. Mục tiêu không chỉ là bảo vệ công dân mà còn giải quyết các vấn đề như phát triển kỹ năng và nhân tài thông qua việc ban hành các loại thị thực mới nhằm thu hút các doanh nhân và chuyên gia công nghệ.

Một diễn giả khác, ông Achim Steiner, Quản trị viên Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP), cũng đồng tình rằng chính phủ cần đóng vai trò vừa là người thúc đẩy, vừa là người quản lý các công nghệ mới. Bên cạnh việc thu hút nhân tài, điều này cũng cần bao gồm việc thiết lập các mối quan hệ hợp tác công tư để tăng tốc chuyển đổi số.

“Không còn nghi ngờ gì nữa, chúng ta sẽ sử dụng AI, đặc biệt là AI sinh tạo, trên toàn cầu vào cuối thập kỷ này để cung cấp dịch vụ chính phủ,” ông Thomas Siebel, Chủ tịch kiêm Giám đốc Điều hành của C3 AI, nhận định. Ông cho biết điều này sẽ giúp cung cấp dịch vụ với chất lượng cao hơn, chính xác hơn, làm hài lòng hơn và chi phí thấp hơn. Dù điều này sẽ giúp thế giới trở nên “tốt đẹp hơn”, ông cũng thừa nhận rằng vẫn có những rủi ro từ các đối tượng xấu.

Vì vậy, trong khi hợp tác công tư cần trở thành lĩnh vực trọng tâm để “tái cấu trúc” chính phủ, thì quản trị vẫn đóng vai trò thiết yếu. Tại phiên thảo luận “An ninh quốc gia có theo kịp AI không?” trong Hội nghị thường niên 2025, các đại biểu đã bày tỏ lo ngại rằng chính phủ không hẳn đang “ngồi ghế lái” trong việc quản lý AI, khi phần lớn sự phát triển của công nghệ này đến từ khu vực tư nhân.

Ông Nick Clegg, Chủ tịch sắp mãn nhiệm mảng Đối ngoại toàn cầu của Meta, cho biết mối lo ngại lớn nhất về an ninh liên quan đến AI là nền tảng của nó đang được xây dựng bởi “một số ít công ty ở Trung Quốc và Mỹ”. Vì vậy, ông nhấn mạnh rằng công nghệ mã nguồn mở sẽ đóng vai trò “thiết yếu” trong việc đảm bảo các ứng dụng AI không “rơi vào tay một nhóm nhỏ các nhà vận hành trong khu vực tư nhân”.

Đưa quản trị AI đi đúng hướng

Ông Clegg đề xuất rút ra bài học từ sự phát triển của mạng xã hội, qua đó nhận thấy rằng việc quản trị cần phải tiến hành song song với sự phát triển của công nghệ.

Tại Trung Quốc, theo ông Xue Lan, Giáo sư và Hiệu trưởng Trường Schwarzman tại Đại học Tsinghua, “cách tiếp cận quản trị linh hoạt” của chính phủ bao gồm một kế hoạch quốc gia và các nguyên tắc quản lý về phát triển AI. Mục tiêu là khuyến khích đổi mới sáng tạo đồng thời để ngỏ không gian phát triển các quy định cụ thể khi các vấn đề phát sinh. Chính phủ có thể hợp tác với các công ty trong việc xây dựng các quy định này.

Một trong những hành động đầu tiên của Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump là hủy bỏ sắc lệnh hành pháp về an toàn AI của người tiền nhiệm, đồng thời công bố các khoản đầu tư của khu vực tư nhân lên đến 500 tỷ USD vào cơ sở hạ tầng AI. Ông Ian Bremmer, Chủ tịch kiêm người sáng lập Eurasia Group, cho biết Mỹ đang đảm bảo rằng mình nắm “mũi nhọn của chính sách công nghiệp toàn cầu và công nghệ".

Châu Âu thực sự cần phải “thu hẹp khoảng cách đổi mới,” bà Henna Virkkunen, Phó Chủ tịch điều hành Ủy ban châu Âu về Chủ quyền Công nghệ, An ninh và Dân chủ, cho biết. Điều này có thể thực hiện được thông qua các quy định thân thiện với đổi mới và giảm bớt quan liêu, bà cho biết. "Chúng ta phải làm cho doanh nghiệp dễ dàng đầu tư hơn," bà Virkkunen cho biết, đồng thời cho rằng tài trợ công cho AI đang diễn ra nhưng các khoản đầu tư từ thị trường tư nhân cũng rất quan trọng. "Chúng ta có rất nhiều tiềm năng, nhưng bây giờ chúng ta phải thực sự biến điều đó thành hiện thực," bà nói.

Việc phối hợp với những đối tác đáng tin cậy và cùng chí hướng sẽ là yếu tố then chốt, và các diễn giả đều đồng ý rằng đây là chiến lược mà các quốc gia nhỏ, đặc biệt, cũng cần cân nhắc để có một chuyển đổi số thành công. Hợp tác toàn cầu nhiều hơn trong các vấn đề như an ninh có thể thúc đẩy mạnh mẽ sự đổi mới GovTech - không chỉ với các chính phủ khác mà còn với các công ty công nghệ trong khu vực tư nhân. Những hợp tác này có thể giúp các chính phủ đẩy nhanh việc sử dụng AI toàn cầu, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm và an toàn cho công dân của họ./.