Nỗ lực phát triển lĩnh vực thương mại điện tử trong ASEAN

Doanh thu thương mại điện tử đạt mốc 175 tỷ USD vào năm 2027

Theo báo cáo của Công ty Nghiên cứu thị trường Statista (Đức), ASEAN được dự báo sẽ đạt tỉ lệ tăng trưởng kép hằng năm lên tới 11,43% trong 5 năm tới, tương đương với các nước đã phát triển trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Canada. Doanh thu của thương mại điện tử khu vực vào cuối năm 2023 được dự báo đạt 113,90 tỷ USD và hoàn toàn có thể lên mốc 175 tỷ USD vào cuối năm 2027.

Trong đó, ngành hàng điện tử và thực phẩm được người tiêu dùng trong ASEAN ưa chuộng nhất. Cũng theo thống kê của Statista, mỗi người tiêu dùng trong khu vực được dự đoán sẽ chi tiêu lần lượt 180 USD/năm và 145 USD/năm cho hai ngành hàng trên.

Bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương Việt Nam) nhận định, sự xuất hiện của các nền tảng thương mại điện tử cũng đóng góp một phần quan trọng vào sự phát triển chung của lĩnh vực thương mại điện tử trong khu vực ASEAN. Các nền tảng trực tuyến và ứng dụng di động đang được sử dụng phổ biến tại các nước trong khu vưc, đặc biệt sau khi các hạn chế di chuyển do đại dịch COVID-19 đòi hỏi phải tăng cường sử dụng kênh mua hàng trực tuyến.

Ngay cả khi hoạt động mua sắm trực tiếp được nối lại, nhu cầu của người tiêu dùng vẫn tiếp tục tạo ra nhiều cơ hội đáng kể cho các doanh nghiệp trong khu vực phát triển ứng dụng thương mại điện tử. Bên cạnh đó, một số lượng lớn các doanh nghiệp nhỏ, vừa và siêu nhỏ tại các nước ASEAN đã có thể nắm bắt cơ hội kinh doanh mới thông qua sử dụng nền tảng truyền thông xã hội và nhắn tin trực tuyến, điều này cho thấy thương mại xã hội (bán hàng qua mạng xã hội) đang trở thành 1 kênh bán hàng hữu ích trong khu vực.

Theo các chuyên gia, tại Việt Nam, thương mại điện tử xuyên biên giới cũng là lĩnh vực được đánh giá có nhiều tiềm năng và phù hợp chủ trương phát triển kinh tế số do Chính phủ đề ra. Đồng thời, đây sẽ là kênh bổ sung hiệu quả cho thương mại quốc tế truyền thống, phát huy được những lợi thế về công nghệ, giúp cho sản phẩm của doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam tiếp cận nhiều hơn với khách hàng trên toàn thế giới.

Theo báo cáo năm 2022 của Google, Temasek và Bain & Company (tập trung vào 6 nước Indonesia, Malaysia, Singapore, Philippines, Thái Lan và Việt Nam), có tới 20 triệu người dân đã sử dụng nền tảng trực truyến lần đầu tiên vào năm 2022, nâng tổng số người dùng Internet trong khu vực từ 360 triệu người vào năm 2019 lên 460 triệu người vào năm 2022. Nhờ đó, lĩnh vực thương mại điện tử được dự báo sẽ tiếp tục đà tăng trưởng ấn tượng mặc dù đại dịch COVID-19 đã kết thúc.

Cần tạo lộ trình cụ thể cho thương mại điện tử xuyên biên giới

Các chuyên gia tại Hội thảo “Hỗ trợ doanh nghiệp tham gia thương mại điện tử xuyên biên giới trong ASEAN” cho rằng, tuy thị trường thương mại điện tử trong ASEAN được đánh giá vô cùng hứa hẹn nhưng các quốc gia vẫn gặp một số khó khăn nhất định, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa trong các vấn đề như kiến thức, năng lực, pháp lý…

Trong bối cảnh đó, các nước ASEAN đã thảo luận xây dựng Bộ hướng dẫn Bảo vệ người tiêu dùng trong thương mại điện tử nhằm nâng cao công tác bảo vệ người tiêu dùng trực tuyến trong khu vực. Bộ hướng dẫn đưa ra các nguyên tắc cơ bản bao gồm: Khả năng tiếp cận và tính bao trùm, toàn diện, không phân biệt đối xử; minh bạch, hiện diện trung thực và công bằng, cho phép lựa chọn nhằm đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và xây dựng một môi trường kinh doanh trực tuyến lành mạnh trong ASEAN.

Cùng với đó, chương trình Ngày mua sắm trực tuyến ASEAN 2023 – ASEAN Online Sale Day 2023 - sự kiện mua sắm trực tuyến có quy mô lớn nhất ASEAN - dự kiến diễn ra vào trung tuần tháng 8 tới đây với mục tiêu thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới trong khu vực; đồng thời thúc đẩy quá trình thực thi các Hiệp định Thương mại tự do ASEAN+.

Chương trình Nhãn tín nhiệm thương mại điện tử ASEAN (Nhãn tín nhiệm ASEAN) cũng được đề xuất nhằm giảm thiểu sự mất cân xứng trong cách tiếp cận thông tin của người mua và người bán, từ đó, được kỳ vọng sẽ thúc đẩy một môi trường thương mại điện tử đáng tin cậy. Đây là điều cần thiết để hỗ trợ các nỗ lực thực thi quy định và pháp luật về thương mại điện tử nhằm giải quyết các vấn đề như gian lận trực tuyến và hàng giả

Tuy nhiên, để có những chiến lược bài bản hơn, trong thời gian tới, ASEAN cần xây dựng lộ trình cụ thể và cập nhật về thương mại điện tử khu vực trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0; xem xét việc áp dụng một tài liệu/kế hoạch hướng dẫn mới về thương mại điện tử cho các quốc gia ASEAN. Các hợp phần có thể bao gồm hướng dẫn về luật pháp và chính sách trong các lĩnh vực liên quan, có tham khảo các đầu công việc của các tổ chức và khu vực quốc tế khác, chẳng hạn như APEC hay Liên minh châu Âu. Lộ trình sẽ giúp các nước thành viên tự đánh giá tiến trình của họ trong việc thiết lập hài hòa pháp luật thương mại điện tử quốc gia.

Các quốc gia ASEAN cũng đang ở các giai đoạn phát triển Luật thương mại điện tử khác nhau. Để đẩy nhanh tiến độ cho toàn khu vực, các quốc gia ở trình độ tiên tiến hơn nên tích cực chia sẻ kinh nghiệm của mình với các nước thành viên khác. Đồng thời, các nước ASEAN không chỉ xây dựng năng lực của các nhà hoạch định chính sách và luật pháp mà còn cần nâng cao nhận thức của cộng đồng về pháp luật thương mại điện tử cho người dùng.