Thay đổi tư duy lập pháp để thúc đẩy kinh tế số

Dự hội thảo có đại diện lãnh đạo các cơ quan: Bộ (KHCN, TT&TT, Tư Pháp), Viện nghiên cứu, trường đào tạo Luật, các chuyên gia đầu ngành về pháp luật, công nghệ thông tin.

CMCN 4.0, cơ hội lớn để Việt Nam phát triển

TS. Chu Thị Hoa, Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp nhấn mạnh: Cuộc CMCN 4.0 đang tác động sâu rộng tới mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội. Những năm qua, Đảng, Nhà nước, Chính phủ luôn quan tâm, chỉ đạo, thực hiện, sẵn sàng đón nhận những thuận lợi, lợi ích từ cuộc CMCN 4.0. Năm 2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 16/CT-CP về tăng cường năng lực tiếp cận CMCN 4.0. Gần đây, Bộ Chính trị đã ra Nghị quyết 52/NQ-BCT về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc CMCN 4.0.

"Đề tài thảo luận lần này thuộc đề tài nghiên cứu cấp Bộ, có ý nghĩa quan trọng, cần thiết, cấp bách, để chúng ta xây dựng, hoàn thiện các thể chế pháp lý phát triển bền vững nền kinh tế thị trường mở hiện nay".

Trình bày về những tác động của cuộc CMCN 4.0, ThS. Trần Anh Huy, Luật sư điều hành Công ty Luật TNHH Quốc tế ICT cho rằng: CMCN 4.0 là một cơ hội lớn để Việt Nam phát triển kinh tế đất nước, tối ưu hóa mọi nguồn lực, dễ tiếp cận với thị trường kinh tế thế giới. Làm được điều này, phải dựa trên nền tảng phát triển công nghệ cao, tuy nhiên, luôn cần những vấn đề pháp lý mới cần phải được nghiên cứu, điều chỉnh.

Theo Luật sư Huy, cuộc CMCN 4.0 đối với pháp luật như trường hợp về hợp đồng giờ đây không phải dừng lại ở những hợp đồng truyền thống, chúng ta đạt bước tiến mới, là giao kết hợp đồng điện tử, giao dịch thương mại xuyên biên giới… do vậy, những vấn đề quy định khung pháp lý trước đây cũng vì thế cần tiếp tục xây dựng, sửa đổi, điều chỉnh và phải cần các giải pháp tương hỗ ngoại biên cho các hoạt động thương mại quốc tế trên môi trường Internet, viễn thông.

"Pháp luật về hợp đồng trong trường hợp có giao dịch giữa người và công nghệ máy tính phải luôn cần có phân tích, nghiên cứu cụ thể để xác định giao dịch và ban hành các quy định pháp luật rõ ràng, phù hợp, nhằm mục tiêu không chỉ thúc đẩy công nghệ phát triển mà còn đảm bảo an ninh, an toàn cho người dân, đảm bảo môi trường lành mạnh cho xã hội phát triển" - Luật sư Huy nhấn mạnh.

Cũng theo Luật sư Huy, trong mối quan hệ pháp lý, hợp đồng có sự tham gia của nhiều chủ thể, nhất là các chủ thể ảo (là sản phẩm của công nghệ) thì pháp luật hợp đồng trong trường hợp này cần xem xét theo chiều hướng phát triển công nghệ. Nhà nước cần đặt ra các tiêu chuẩn đầu - cuối trong việc liên kết các giao dịch, quan hệ hợp đồng nhiều chiều.

Trên góc nhìn tích cực để gia tăng hợp đồng điện tử, phục vụ phát triển sản phẩm và thị trường công nghệ, Luật sư Huy cho rằng nhà nước cần bổ sung, chỉnh sửa, hoàn thiện các nội dung, quy định pháp luật khung về tiêu chuẩn công nghệ, ngành, bảo vệ dữ liệu, thông tin cá nhân áp dụng đối với các sản phẩm, giải pháp công nghệ, ứng dụng di động, viễn thông và các giao dịch thương mại điện tử.

Mô hình kinh doanh mới cần sự thích ứng của các nhà lập pháp

Trên quan điểm pháp luật về kinh tế nền tảng (kinh tế chia sẻ), ThS. Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng: Đây là một khái niệm bao trùm, dựa trên công nghệ nền tảng mới, là sự thay đổi căn bản của các quan hệ về kinh tế - xã hội, dẫn đến những mô hình kinh doanh mới, có khi vượt ngoài khả năng tưởng tượng của các nhà lập pháp".

Trên quan điểm nghiên cứu kinh tế nhìn từ hệ thống pháp luật các nước, ThS. Hiếu cho biết: Các quốc gia trên thế giới đều mạnh mẽ, tuyên bố thúc đẩy, chấp nhận CMCN 4.0 vô điều kiện, coi đây là một cơ hội để phát triển và ban hành rất nhiều chiến lược phát triển. Tuy nhiên, quốc gia nào có hệ thống pháp luật quy định chi tiết, nhiều điều khoản ràng buộc thì nước đó có xu hướng không chấp nhận, chí ít sẽ cản trở, ảnh hưởng nhiều đến các mô hình kinh tế mới xuất hiện.

"Xu thế sức mạnh của kinh tế chia sẻ giờ đây không phải ở chính quyền, sức mạnh thị trường không nằm ở quy định pháp luật, mà ngược lại, sức mạnh của chính quyền nằm ở người tiêu dùng", Phó Viện trưởng Hiếu nhấn mạnh.

Bên cạnh đó ThS. Hiếu cũng chỉ ra: Các tiếp cận bảo vệ lợi ích người tiêu dùng ở quốc gia nào nếu quy định cứng nhắc sẽ làm hạn chế sự sáng tạo. Các nước phát triển đã tự điều chỉnh, tiếp cận từ dưới lên, đặt lợi ích người tiêu dùng trước việc ban hành các quy định pháp luật. Luật pháp của các nước đó thường đi sau, thực hiện chức năng bảo vệ lợi ích hợp pháp khi phát sinh các rủi ro, bất cập.

Đồng tình, đánh giá cao những quan điểm của ThS. Hiếu, TS. Chu Thị Hoa cho rằng: Những vấn đề nêu trên chính là những quan điểm khai phóng, đáng để những nhà luật pháp nghiên cứu, đánh giá đúng hơn về khái niệm kinh tế chia sẻ, giúp mở ra cơ chế pháp lý, hoàn thiện kinh tế chia sẻ mới.

TS Hoa chia sẻ thêm: Giờ đây, các nhà luật pháp càng chặt chẽ, tỷ mỷ, chi tiết thì quốc gia đó sẽ càng khó chuyển mình thích ứng cái mới. Quy định được xây dựng đảm bảo tính tương đối, linh động, cái mới sẽ dễ dàng phát triển, đến sớm hơn.

"Chúng ta đang loay hoay với câu hỏi "tiền kỹ thuật số" có phải là một tài sản hay không? Thì đối với nhiều nước, họ không quan tâm, không cần trả lời. Đâu đó đang hiện hữu, tập trung vào sự nhận diện, gọi tên… trong khi các nước phát triển họ không đợi, họ đã tiến xa đến một nền kinh tế mở", TS Hoa cho hay.

Cùng quan điểm về vấn đề này, PGS. TS, Chuyên gia pháp luật Dương Quang Huệ cho rằng "Trong khoa học có những thành công được tạo ra từ việc làm trước, giải thích sau. Việc nghiên cứu bổ sung các vấn đề pháp lý là cần thiết, vấn đề kinh tế mở đồng thời mở ra những vấn đề pháp lý mở, có vậy cơ hội cho phát triển mới xuất hiện, đột phá mới được tạo ra".

Cũng theo chuyên gia Dương Quang Huệ, CMCN 4.0 mang lại nhiều thành tựu về nhiều mặt, do đó chúng ta cần tạo cơ sở toàn diện trong việc ghi nhận, triển khai cuộc cách mạng này tại Việt Nam.

Hội thảo khép lại, những đóng góp, ý kiến của các chuyên gia pháp luật sẽ là cơ sở giúp chúng ta sớm xây dựng, hoàn thiện khung, hành lang pháp lý, đưa kinh tế Việt Nam ngày lớn mạnh, hòa nhập cùng nền kinh tế thế giới.