Tòa soạn báo nhỏ hưởng lợi nhờ công nghệ AI

Ba hãng thông tấn lớn nhất thế giới, bao gồm AP (Mỹ), Reuters (Anh) và AFP (Pháp), đang sản xuất hàng ngàn tin tức tự động mỗi năm, nhưng vẫn đảm bảo tính cập nhật và chính xác cao độ. Nhưng làm thế nào một tòa soạn địa phương có thể ứng dụng được công nghệ AI vào tờ báo của mình, vốn hạn chế về nhân sự và nguồn lực tài chính.

Sản xuất tin bài tự động

Kể từ tháng 3 năm 2022, tờ báo Diario Huarpe, vốn có tuổi đời 17 năm và được phát hành tại tỉnh San Juan của Argentina (với dân số 738.000 người) đã xuất bản các tin bài về bóng đá, dự báo thời tiết bằng công nghệ tự động hóa. Công nghệ đã giúp cho tờ báo này, vốn chỉ có một phóng viên chuyên mảng thể thao, giải phóng nguồn nhân sự để tập trung đầu tư vào các nội dung địa phương khác, thậm chí là đưa tin về những sự kiện ở nước láng giềng Chile.

“Công nghệ cho phép chúng tôi sản xuất nhiều tin bài hơn và cung cấp cho các nhà báo nhiều thời gian và nguồn lực hơn cho các nội dung khác”, theo ông Pablo Pechuan, Giám đốc dự án công nghệ tự động của Diario Huarpe. “Ví dụ với mảng bóng đá, nếu phóng viên có kết quả và dữ liệu từ trước, công nghệ AI có thể tự viết bài. Sau đó, các nhà báo có thể tập trung vào phỏng vấn với huấn luyện viên, về phân tích trận đấu hoặc đưa tin về sự cố bạo lực xung quanh sân vận động”.

Công nghệ tự động hóa mà tờ Diario Huarpe đang triển khai được điều hành bởi công ty United Robots, vốn cho ra mắt công nghệ AI tự động viết báo dựa trên dữ liệu thể thao vào năm 2015. Hiện tại United Robots sử dụng AI và công cụ tạo ngôn ngữ tự động (NLG) để viết bài, sáng tạo hình ảnh, đồ họa và bản đồ tùy vào mục đích sử dụng của các tòa soạn. Công nghệ AI được sử dụng để phân tích dữ liệu có cấu trúc từ nhiều nguồn và giới thiệu một tập hợp các tham số cho đầu ra, chẳng hạn như độ dài của bài viết và tiêu đề các mục.

“Tất cả mọi thứ đều dựa trên dữ liệu có cấu trúc”, theo bà Cecilia Campbell, Giám đốc truyền thông của United Robots. “Nó không phải công nghệ học máy (machine learning), vốn là một phương pháp chắc chắn và ngày càng trở nên chính xác hơn. Với học máy, chúng ta không bao giờ có thể đảm bảo những gì bài báo viết là thật”.

Thông thường, các tờ báo nhỏ mang tính địa phương như Diario Huarpe khó có đủ nguồn lực và nhân sự để mở rộng nội dung. “Họ có nhiều độc giả cần phụng sự, nhưng không có đủ nhân lực để bao quát tất cả các chủ đề”, bà Campbell cho biết.

Thách thức về ngôn ngữ và dữ liệu

Công nghệ tự động của United Robots được đào tạo để hiểu những dữ liệu nào sẽ được đưa vào trong bài viết. Với dữ liệu chính xác, nó có thể tạo ra bài viết từ những góc độ khác nhau bằng cách sử dụng cùng một nguồn dữ liệu, chẳng hạn như tin tức về một trận bóng đá theo quan điểm của đội nhà hoặc đội khách. Mặc dù robot được đào tạo để phát hiện sự lặp lại, các tòa soạn cũng có thể cung cấp chi tiết về văn phong để robot sản xuất các tin bài phù hợp với phong cách tờ báo.

Công cụ NLG cung cấp các phân đoạn ngôn ngữ cho “phóng viên” robot, vốn là một hệ thống tinh vi các khuôn mẫu được viết bởi con người. “Chất lượng mới là điều quan trọng. Chúng tôi có rất nhiều phân đoạn ngôn ngữ từ nhiều phiên bản của một đoạn văn bản và kết quả là robot sẽ sáng tạo các văn bản khác nhau hoàn toàn”, bà Campbell chỉ ra.

Thay vì đào tạo AI để viết và hiểu các ngôn ngữ khác nhau, công nghệ NLG của quá trình tự động hóa giúp robot hoàn thiện ngôn từ trong các bài báo. Ví dụ, chuyên gia lập trình sẽ tạo ra một “cây ngôn ngữ” bằng tiếng Tây Ban Nha cho robot sử dụng dựa trên một tập hợp các điều kiện và quy tắc.

Sau các thử nghiệm ban đầu với tòa soạn Diario Huarpe, nhà phát hành công nghệ đã điều chỉnh: “Người dân ở San Juan chúng tôi nói tiếng Tây Ban Nha pha lẫn phương ngữ. Các bài viết tự động đầu tiên giống như tiếng Tây Ban Nha từ Madrid. Hiện tại các bài viết đã dễ đọc và thân thuộc với độc giả địa phương”, ông Pechuan cho biết.

Các tin bài sau khi được tạo ra sẽ được gửi trực tiếp lên hệ thống xuất bản của tờ Diario Huarpe và gần như không còn cần phải chỉnh sửa bởi các biên tập viên. Hiện tờ Diario Huarpe xuất bản khoảng 250 tin. bài tự động về bóng đá mỗi tháng. Bao gồm các tin ngắn về các giải đấu ở Argentina và giải vô địch Nam Mỹ Copa Libertadores.

Nếu như trước đây, một nhà báo có thể sản xuất khoảng 4 - 6 tin, bài mỗi ngày. “Công nghệ giúp gia tăng đáng kể số lượng nội dung của tờ Diario Huarpe”, ông Pablo Pechuan nói. “Đối với mục thời tiết, chúng tôi có khoảng 3.000 tin bài mỗi tháng”. Với chỉ một phóng viên chuyên mảng thể thao, tờ Diario Huarpe từng khó cập nhật đủ tin tức kết quả bóng đá vào mỗi dịp cuối tuần.

“Áp dụng công nghệ không có nghĩa là chúng tôi không cần phải thuê các nhà báo”, theo ông Pablo Pechuan, lãnh đạo tờ báo Diario Huarpe cho biết. “Chúng tôi cần nhiều phóng viên hơn để đưa tin về bóng chuyền, khúc côn cầu và nhiều giải đấu thể thao hơn”.

Sự cởi mở của báo chí với công nghệ

Thách thức lớn nhất đối với việc áp dụng công nghệ viết tin bài vào các tòa soạn thường nằm ở sự chấp nhận của đội ngũ phóng viên và nhà báo. “Trong nội bộ tòa soạn, nhiều bên liên quan khác nhau cần phải tham gia vào quá trình đổi mới. Công nghệ không thay thế một sản phẩm cũ, chúng đang trình làng một điều gì đó chưa từng tồn tại trước đây”, bà Campbell của công ty United Robots nói.

Theo vị này, có rất ít ngành công nghiệp mà robot được chào đón bởi nhiều người lo sợ họ sẽ bị thay thế bởi máy móc. Còn với ngành báo chí, không phải ai cũng mang tâm lý dè dặt trước công nghệ. Ngày càng có nhiều phóng viên sử dụng công nghệ dữ liệu lớn và phân tích tự động cho hoạt động điều tra. “Sự kết hợp giữa phóng viên và robot sẽ giúp tạo ra nhiều nội dung chất lượng nhất”, bà Campbell chỉ ra.

Còn tại tòa soạn Diario Huarpe, ông Pechuan đóng vai trò làm cầu nối giữa phóng viên và công nghệ. Ông nói rằng có rất ít sự phản đối từ các nhà báo trong tòa soạn, đặc biệt là khi họ chứng kiến tính tiện dụng của công nghệ và chất lượng tin bài được sản xuất tự động. Thay vào đó, sự phổ biến của một số bài báo tự động với độc giả đã khuyến khích tòa soạn tìm ra cách thức tốt hơn để quảng bá và phân phối những bài viết độc quyền và chuyên sâu từ các cây viết chủ đạo.

Công nghệ sản xuất tin bài tự động đã cho phép Diario Huarpe xuất bản tin thời tiết cho hơn 30 địa điểm trên toàn tỉnh San Juan, mang đến cho độc giả thông tin chính xác và cục bộ hơn so với trước đây. Các độc giả của tờ Diario Huarpe khi truy cập trang chủ sẽ được cập nhật tin tức thời tiết dựa theo vị trí họ đang đứng. Tòa soạn cũng đang sử dụng một công cụ hỗ trợ bởi AI của bên thứ ba để giúp quản lý và tối ưu hóa việc đăng bài trên mạng xã hội. Do không có người quản lý các trang mạng xã hội chuyên nghiệp, công nghệ AI sẽ giúp Diario Huarpe gia tăng tối đa độ phổ biến và phạm vi bao phủ tin bài.

Ngoài thể thao và thời tiết, công ty United Robots đã tạo các tin bài tự động trong lĩnh vực bất động sản và doanh nghiệp cho các tòa soạn khác tại khu vực châu Mỹ Latinh.

Lãnh đạo tòa soạn Diario Huarpe cũng dự định đẩy mạnh việc sử dụng công nghệ sản xuất tin bài tự động sang các chuyên mục khác, chẳng hạn như bản tin tỷ giá tiền tệ hoặc thông báo kết quả xổ số. Nhưng việc ứng dụng công nghệ AI vẫn phụ thuộc vào nguồn cung cấp dữ liệu và phải đáp ứng nhu cầu của độc giả địa phương. “Ở một tỉnh như San Juan, độc giả không quá coi trọng chủ đề bất động sản hay tình trạng tắc đường”, ông Pechuan nói./.

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 1 tháng 1/2023)