Triển khai ứng dụng NCOVI, Bluezone tại Việt Nam gây ấn tượng với thế giới

Trên trang LinkIn, mới đây, Bill Gates chia sẻ rằng Covid-19 đã cho thấy cách các công cụ số có thể cứu sống con người và các câu chuyện triển khai tại một số nước, trong đó có Việt Nam. Exemplars in Global Health (exemplars.health) đã đăng tải câu chuyện triển khai ứng dụng NCOVI và Bluezone của Việt Nam để phòng chống Covid-19.

Theo bài viết được đăng tải, Việt Nam phòng chống đại dịch Covid-19 hiệu quả thuộc top đầu thế giới. Trong khoảng thời gian từ tháng 1/2020 đến tháng 3/2021, Việt Nam báo cáo có ít hơn 2.600 trường hợp mắc Covid-19, và chỉ có 35 trường hợp tử vong vì căn bệnh này - trên dân số 97 triệu người. Thành công của Việt Nam trong việc ngăn chặn dịch nhờ vào một số yếu tố chính, bao gồm hệ thống y tế công phát triển tốt, những quyết định đúng đắn của chính phủ và một chiến lược chủ động, toàn diện để kiểm tra, truy vết và kiểm soát dịch.

Nhiều thông tin về sức khỏe cộng đồng của Việt Nam đã được các ứng dụng y tế số hỗ trợ và tăng tốc. Ngay cả trước đại dịch Covid-19, lĩnh vực công nghệ và truyền thông của Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, khi thiết bị di động và phương tiện truyền thông xã hội được sử dụng rộng rãi. Đại dịch đã thúc đẩy nhanh hơn quá trình chuyển đổi số trên khắp Việt Nam.

Trong vòng một tuần kể từ khi Việt Nam báo cáo các trường hợp Covid-19 đầu tiên, người đứng đầu Ban Chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch bệnh Covid-19 đã kêu gọi Bộ Y tế và Bộ TT&TT xây dựng các ứng dụng để hỗ trợ giám sát, truy vết tiếp xúc và phổ biến thông tin.

NCOVI là một ứng dụng dành cho thiết bị di động được thiết kế để khuyến khích ghi lại các triệu chứng một cách tự nguyện, chia sẻ lời khuyên của các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe (CSSK) về việc nên tự cách ly hay đến bệnh viện, đồng thời giúp các quan chức xác định các "điểm nóng" bằng cách báo cáo những ca nghi ngờ nhiễm trong cộng đồng của họ. NCOVI cũng đóng vai trò là kênh để các cơ quan nhà nước cập nhật thông tin nhanh chóng và các khuyến nghị về sức khỏe cộng đồng đến tất cả những người sử dụng.

Ngay sau khi NCOVI ra mắt, một ứng dụng di động khác có tên Bluezone, sử dụng Bluetooth Low Energy để cảnh báo người dùng nếu họ tiếp xúc gần với người có kết quả xét nghiệm dương tính với Covid-19 cũng được ra mắt.

Các ứng dụng khác bao gồm Hanoi SmartCity, giúp cơ quan chức năng theo dõi và giám sát những người đã bị lây nhiễm và cách ly, gửi thông báo đến lãnh đạo các quận, huyện nếu bệnh nhân di chuyển hơn 98 feet (30 mét) từ khu vực cách ly được chỉ định, và ứng dụng Tờ khai y tế (Vietnam Health Declaration), một ứng dụng theo dõi và truy vết đa ngôn ngữ bắt buộc được phát triển cho khách du lịch trong nước và quốc tế vào Việt Nam. Cùng với nhau, các ứng dụng số sáng tạo này đã đóng một vai trò quan trọng trong công tác ngăn chặn Covid-19 của Việt Nam.

NCOVI và Bluezone được phát triển bởi sự hợp tác liên ngành giữa Bộ Y tế, Bộ TT&TT, các tập đoàn viễn thông, nhà phát triển phần mềm và các chuyên gia y tế. Theo yêu cầu của Ban chỉ đạo Phòng chống Covid-19, các cơ quan đã hợp tác để giải quyết các công tác cấp bách. Các công cụ số được phát triển và triển khai nhanh chóng - trong vòng chưa đầy 2 tuần đối với NCOVI và chưa đầy 1 tháng đối với Bluezone.

Ý thức cộng đồng mạnh mẽ và "sức mạnh của con người" ở Việt Nam đã cho phép áp dụng nhanh chóng và rộng rãi các công cụ số này. Kỹ năng số thành thạo và việc sử dụng phương tiện truyền thông xã hội, đặc biệt là ở nhóm dân số trẻ, cũng góp phần vào sự mở rộng nhanh chóng của các công cụ số.

Thích ứng với một thách thức mới

Theo bài viết, Việt Nam đã cam kết thực hiện chương trình nghị sự về chuyển đổi số (CĐS) và đại dịch Covid-19 đóng vai trò là chất xúc tác để thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực y tế số. Các nhà phát triển, kỹ sư và chuyên gia y tế đã cộng tác với các cơ quan chính phủ để xây dựng các công cụ phổ biến thông tin y tế cập nhật cho người dân, chỉnh sửa thông tin sai lệch và "tin tức giả mạo", đồng thời giúp nhân viên y tế và Bộ Y tế phát hiện các ca Covid-19 trước khi dịch bệnh lây lan ngoài tầm kiểm soát.

5 ngày sau khi phát hiện những ca nhiễm Covid-19 đầu tiên tại Việt Nam, Thủ tướng đã thành lập Ban chỉ đạo quốc gia phòng chống dịch bệnh Covid-19 do Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam làm Trưởng ban. Các thành viên gồm Bộ trưởng Bộ TT&TT, 2 Thứ trưởng Bộ Y tế và 16 thành viên khác. Hai ngày sau, Bộ TT&TT đã thành lập một tiểu ban về truyền thông gồm các Tổng giám đốc của 3 tập đoàn viễn thông nhà nước lớn nhất là Viettel, MobiFone và Tập đoàn VNPT.

Các nền tảng ban đầu rất đơn giản và nhóm các nhà phát triển họp 2 ngày một lần để công bố các thông báo mới nhất từ Phó Thủ tướng. Nhóm đã sớm phát triển một trang web thứ hai được liên kết để lập bản đồ các trường hợp được báo cáo và cung cấp hình ảnh trực quan không gian về sự lây lan của virus.

Đến tháng 3/2020, các nỗ lực theo dõi tiếp xúc đã bắt đầu một cách nghiêm túc tại Việt Nam và nhu cầu về các phiên bản ứng dụng dành cho thiết bị di động đã tăng lên. Đến ngày 9/3, Bộ TT&TT và Bộ Y tế đã ra mắt hai ứng dụng trên điện thoại di động - NCOVI và Khai báo y tế - để giúp các đơn vị y tế và các quan chức theo dõi các trường hợp nghi ngờ nhiễm Covid-19. Mặc dù cả hai ứng dụng đều được thiết kế để khuyến khích ghi lại các triệu chứng, nhưng ứng dụng NCOVI dành cho người dân tự nguyện sử dụng và Tờ khai y tế bắt buộc đối với tất cả khách du lịch vào Việt Nam.

Được phát triển bởi VNPT, ứng dụng NCOVI yêu cầu người dùng tự nguyện cung cấp thông tin cá nhân và gia đình và các chi tiết liên lạc; Sau đó người dùng có thể hoàn thành khảo sát về bệnh tật và tự đánh giá tình trạng sức khỏe của mình. Việc khai báo thường mất chưa đến một phút để hoàn thành và người dùng cũng có thể khai báo sức khỏe cho các thành viên trong gia đình (đặc biệt quan trọng đối với người cao tuổi và cho những hộ gia đình nhiều thế hệ) .Vào tháng 4/2020, NCOVI bắt đầu tạo mã QR cho các trạm kiểm dịch đã đăng ký tại sân bay và biên giới, cho phép mọi người quét mã bằng cách sử dụng ứng dụng trên điện thoại để báo cáo tình trạng sức khỏe của họ.

Ngoài việc sử dụng dữ liệu được báo cáo tự nguyện để lập bản đồ các điểm nóng về các ca bệnh mới, NCOVI cũng đóng vai trò là một kênh chính thức để các cơ quan chức năng phổ biến các khuyến nghị sức khỏe khẩn cấp, các phương pháp hay nhất và cập nhật Covid-19 cho tất cả người dùng (ví dụ: số ca mắc mới, ổ dịch lân cận và các điểm nóng lân cận và các khuyến nghị về sức khỏe như đeo khẩu trang).

Bộ trưởng Bộ TT&TT cũng đã có cuộc họp với các công ty công nghệ hàng đầu để thảo luận về việc phát triển ứng dụng phát hiện tiếp xúc bằng Bluetooth thay vì dựa vào dữ liệu vị trí. Cục Tin học hoá, Bộ TT&TT sau đó đã huy động các chuyên gia từ các nhóm công nghệ khác nhau - Memozone, VNPT, Bkav và MobiFone - để phát triển ứng dụng mới này độc lập với nhau, đồng thời chia sẻ những thách thức công nghệ và thảo luận các giải pháp chiến lược trong nỗ lực chung Phòng ngừa và kiểm soát Covid-19.

Chỉ trong vòng 3 tuần, công ty công nghệ Bkav đã phát triển và nhận được sự xác nhận chính thức của chính phủ khi tung ra Bluezone, 20 ứng dụng Bluetooth tiêu thụ năng lượng thấp để cảnh báo người dùng nếu họ tiếp xúc gần với những người có kết quả xét nghiệm dương tính với Covid-19, nhưng nó không thu thập, sử dụng hoặc chia sẻ dữ liệu vị trí cho người dùng của nó.

Hành trình mở rộng

Việc cài đặt NCOVI và Bluezone không phải là bắt buộc đối với người dân nói chung, nhưng chính phủ khuyến khích mọi người sử dụng chúng, đặc biệt là Bluezone. Bộ TT&TT đã thúc đẩy một chiến dịch khuyến khích mọi người dân cài đặt ứng dụng Bluezone cho chính họ và cho ba người khác, với mục tiêu bảo vệ toàn bộ Việt Nam trong vòng một tháng. Thông điệp "Hãy cài đặt Bluezone" cũng xuất hiện trên smartphone của thuê bao bên cạnh logo của nhà cung cấp dịch vụ điện thoại.

Thông điệp sức khỏe cộng đồng tập trung vào ý tưởng rằng việc sử dụng tự nguyện là một bước để bảo vệ cộng đồng của một người.

Trong đợt bùng phát dịch bệnh tại Đà Nẵng vào tháng 7 và tháng 8/2020, một số tỉnh yêu cầu các cá nhân từ thành phố trở về sử dụng NCOVI và Bluezone phải cập nhật tình trạng sức khỏe thường xuyên để chính quyền địa phương theo dõi chặt chẽ diễn biến của ổ dịch và ứng phó kịp thời. Người đứng đầu của các công ty và các tổ chức khác chịu trách nhiệm đảm bảo rằng tình trạng sức khỏe của nhân viên của họ đã được ghi lại. Vào tháng 2/2021, việc cài đặt Bluezone đã trở thành bắt buộc để vào một số nhà hàng và không gian công cộng...

Hơn nữa, khi việc triển khai chiến dịch tiêm vắc-xin, Bluezone cũng có thể được tận dụng để giám sát việc tiêm chủng, như sử dụng mã QR để theo dõi liều tiêm.

Tính bền vững

Số lượt tải xuống và sử dụng Bluezone và NCOVI được Cục Tin học hoá, Bộ TT&TT theo dõi và báo cáo. Mặc dù số lượng người dùng chưa đáp ứng được số lượng dự kiến là 60% dân số, nhưng Bluezone đã chứng minh được sự hữu ích trong việc phổ biến thông tin và truy vết.

Tính minh bạch và chia sẻ thông tin là những nguyên lý cốt lõi cho sự phát triển của Bluezone. Dự án là mã nguồn mở theo giấy phép GPL 3.0 và người dùng ở các quốc gia trên thế giới được khuyến khích tìm hiểu về các hoạt động của hệ thống ở cấp độ mã nguồn và sử dụng, nghiên cứu, sửa đổi và chia sẻ nó.

Thông tin được thu thập bởi các ứng dụng này đã cho phép Bộ Y tế truy cập gần như theo thời gian thực vào dữ liệu để ra quyết định và giám sát. Dữ liệu từ NCOVI, Bluezone và các ứng dụng khác đồng bộ hóa vào một cơ sở dữ liệu lớn do Bộ Y tế quản lý. Bộ Y tế quản lý tất cả dữ liệu phòng, chống COVID-19 theo quy định của Bộ và Bộ TT&TT đảm bảo hoạt động và an ninh thông tin.

Bài viết nhấn mạnh "Việc áp dụng và quy mô của bộ công cụ số được sử dụng để giám sát và phổ biến thông tin ở Việt Nam được đánh giá là do: sự chủ động và phối hợp liên ngành; Tận dụng những kinh nghiệm trước đây và nền tảng cho đổi mới số; Tiếp cận và quảng bá với tinh thần cộng đồng mạnh mẽ".

Vẫn còn thách thức triển khai và mở rộng quy mô?

Với những thành quả của Bluezone, báo cáo nhận định vẫn còn một số thách thức:

Giám sát và Đánh giá - Phụ thuộc vào việc tải xuống tự nguyện và tự báo cáo:

Ứng dụng NCOVI dựa vào việc ghi lại các triệu chứng tự nguyện, điều này có tác động hạn chế trong bối cảnh lây truyền không có triệu chứng...

Mặc dù việc cài đặt sử dụng Bluezone hiện là bắt buộc khi đi vào một số địa điểm công cộng và việc sử dụng các ứng dụng này đã trở thành bắt buộc trong thời gian cao điểm của dịch bệnh, nhưng việc cài đặt phần lớn là tự nguyện. Cho đến nay vẫn chưa có đánh giá tác động chính thức và hiệu quả của các công cụ này so với các phương pháp truy tìm liên hệ truyền thống rất khó đánh giá.

Khoảng cách số vẫn tồn tại và ảnh hưởng đến các thông số của thang đo:

NCOVI, Bluezone, Tờ khai y tế và Hanoi SmartCity đều được thiết kế cho người dùng điện thoại thông minh. Chỉ 45% dân số có truy cập smartphone, nên vẫn có hạn chế quy mô của các ứng dụng này. May mắn thay, với NCOVI, việc khai báo sức khỏe tình nguyện thay mặt cho các thành viên khác trong gia đình được khuyến khích và nhiều người dùng trẻ tuổi có thể sử dụng ứng dụng này cho gia đình của họ.

Công nghệ và Kiến trúc - Thiếu khả năng tương tác:

NCOVI và Bluezone được lần lượt ra mắt, cùng với một loạt công cụ khác do Bộ Y tế và Bộ TT&TT khởi xướng, tuy nhiên việc thiếu khả năng tương tác giữa các ứng dụng này có thể là rào cản đối với việc mở rộng. Mặc dù những nỗ lực gần đây đã được thực hiện để đảm bảo rằng dữ liệu được đồng bộ hóa vào cùng một cơ sở dữ liệu do chính phủ điều hành, nhưng một số người đang sử dụng các phiên bản cũ hơn, được đồng bộ hóa trước của ứng dụng, quá trình này không phải lúc nào cũng hoạt động liền mạch.

Tính bền vững của các khoản đóng góp tự nguyện:

Những nỗ lực này chủ yếu dựa vào sự đóng góp của các tập đoàn viễn thông nhà nước, các cơ quan báo chí và đài truyền hình cho cơ sở hạ tầng, quảng cáo và tài trợ. Các chuyên gia y tế, kỹ sư tự do và các công ty tư nhân đã đóng góp trên cơ sở tự nguyện. Ý thức trách nhiệm ban đầu và sự nhiệt tình cộng tác của tập thể có thể suy giảm khi đại dịch vẫn tiếp diễn và tầm nhìn dài hạn cho các ứng dụng này vẫn chưa chắc chắn.

Báo cáo nhấn mạnh: Thành công của Việt Nam trong việc ngăn chặn sự lây lan của Covid-19 nhờ một số yếu tố chính, bao gồm hệ thống y tế công phát triển tốt, sự quyết liệt của chính phủ và chiến lược ngăn chặn chủ động về kiểm tra, truy vết và kiểm soát dịch toàn diện. Các ứng dụng công nghệ số đã kích hoạt và tăng tốc các khía cạnh cụ thể trong công tác ứng phó với đại dịch của Việt Nam và đóng một vai trò quan trọng trong việc tăng cường các thành phần ngoại tuyến trong kiểm soát dịch của Việt Nam./.