Chuyển đổi chính phủ số được định nghĩa rộng rãi là quá trình thực hiện các đổi mới của chính phủ với sự hỗ trợ của ICT khi chuyển đổi cơ cấu tổ chức, tài liệu và cách thức cung cấp dịch vụ, cũng như chính sách tổng thể và hệ thống quản trị. Chính phủ số dựa trên việc sử dụng và tái sử dụng dữ liệu và phân tích để đơn giản hóa giao dịch cho người dân, doanh nghiệp cũng như các cơ quan chính phủ.
Những công nghệ số đã trở thành nền tảng cho những đổi mới gần đây trên toàn thế giới và ở châu Âu về quản trị, chính sách và quy trình có thể kể đến như: AI, phân tích dự báo, robot và tự động hóa, IoT, dữ liệu không gian địa lý, blockchain và dữ liệu chính phủ mở (1).
AI
Trí tuệ nhân tạo (AI) là một thuật ngữ chung đề cập đến máy hoặc thuật toán có khả năng quan sát môi trường, học hỏi và thực hiện hành động thông minh dựa trên kiến thức và kinh nghiệm thu được. Để máy tính có thể đưa ra các quyết định hữu ích, chúng cần ít nhất hai thứ: một lượng lớn dữ liệu có liên quan và quy tắc cụ thể về cách sử dụng dữ liệu này. Khái niệm AI theo nghĩa rộng này bao gồm một số công nghệ là học máy (các thuật toán sẽ cải thiện hiệu suất khi chúng tiếp xúc với nhiều dữ liệu hơn), học sâu, phân tích dự đoán, thị giác máy tính và xử lý ngôn ngữ tự nhiên (2).
Thuật ngữ "trí tuệ nhân tạo" có từ đầu những năm 1950, nhưng nó chỉ thực sự nhận được sự quan tâm bắt đầu từ thập kỷ trước, với lượng dữ liệu được thu thập liên tục mỗi ngày và tăng chưa từng có thông qua Internet, truyền thông xã hội, viễn thông, ảnh kỹ thuật số, kinh tế nền tảng và IoT. Theo một số ước tính, 2,5 nghìn tỷ byte dữ liệu được tạo ra mỗi ngày tính trong năm 2017. Áp dụng công nghệ vào khu vực công để thu thập, kết hợp và xử lý tất cả các loại dữ liệu chính là một yếu tố thúc đẩy chuyển đổi chính phủ số, hướng tới "chính phủ thông minh".
Được hỗ trợ bởi các công nghệ mới (ví dụ: IoT), dữ liệu hóa đang nhanh chóng trở thành một hoạt động chủ đạo của các tổ chức công. Việc sử dụng dữ liệu thu thập được dự kiến sẽ cải thiện việc hoạch định chính sách và quyết định, đặc biệt là với việc sử dụng AI. Ủy ban châu Âu mong đợi rằng AI có thể cải thiện đáng kể cuộc sống của công dân EU và mang lại những lợi ích lớn cho xã hội và nền kinh tế thông qua chăm sóc sức khỏe tốt hơn, quản lý công hiệu quả hơn, giao thông an toàn hơn, một ngành công nghiệp cạnh tranh hơn và canh tác bền vững.
Có thể thấy các giải pháp/thực hành AI hiện tại trong khu vực công đang ở giai đoạn đầu của quá trình tự động hóa và phân tích dự đoán. Những trường hợp sử dụng AI phức tạp hơn đã được áp dụng trong khu vực công sẽ được tiếp tục bàn luận.
Phân tích hành vi và dự đoán
Phân tích dự đoán là quá trình sử dụng khai thác dữ liệu, thống kê và mô hình hóa để đưa ra dự đoán về tương lai. Cùng với nhiều công cụ khác, về cơ bản nó nằm ở điểm giao của AI và dữ liệu lớn: dữ liệu trong quá khứ sẽ định nghĩa một tập hợp các tham số, sau đó được máy sử dụng để xác định hành vi sẽ xảy ra trong tương lai.
Hiện đã có nhiều trường hợp sử dụng phân tích dự đoán trong các chính phủ, ít nhất là ở giai đoạn thử nghiệm. Các lĩnh vực ứng dụng có thể kể đến là an toàn công cộng (dự đoán tội phạm), giáo dục và sức khỏe cộng đồng (như dự đoán sự lây lan của dịch bệnh), nhà ở, giao thông vận tải, quốc phòng và phát hiện gian lận,... Phân tích dự đoán cho phép các biện pháp can thiệp phù hợp (thuốc được cá nhân hóa) và giúp định hướng hành vi của con người (tuân thủ thuế). Nói chung, nó cũng có thể được áp dụng trong một số giai đoạn của chu trình chính sách, đưa nó đến gần hơn với mục tiêu ra quyết định dựa trên dữ liệu. (3)
Tuy nhiên, đi cùng với những ưu điểm là những lo ngại về đạo đức, gồm những thành kiến trong dữ liệu quá khứ, thiếu rõ ràng minh bạch, vi phạm quyền riêng tư, không công bằng hoặc phân biệt đối xử. Do vậy, các điều kiện tiên quyết gồm có thu thập dữ liệu được hệ thống hóa, các giải pháp tương tác dữ liệu, các kỹ năng mới cho công chức, sử dụng phân tích một cách thích hợp trong việc ra quyết định, tính minh bạch, cũng như các quy tắc cụ thể để bảo vệ dữ liệu.
Robot và tự động hóa
AI cũng cho phép tự động hóa các khía cạnh khác nhau trong hoạt động của chính phủ. Tự động hóa quy trình robot (RPA) là một trong những xu hướng ngày càng phổ biến chính phủ số nhằm tự động hóa nhanh chóng các quy trình và dịch vụ thủ công tốn thời gian. RPA sử dụng phần mềm đặc biệt để tự động hóa công việc văn thư thông thường. Ngoài ra, các kênh dịch vụ truyền thống của chính phủ có thể thay bằng robot đàm thoại. Có thể là bot chat, bot đàm thoại, hay các tác nhân thông minh như Siri của Apple hoặc Trợ lý của Google. Các ứng dụng như vậy có thể giúp tiết kiệm chi phí đáng kể và cải tiến dịch vụ.(4)
RPA đã được áp dụng ở các chính quyền trung ương (để tính toán lợi nhuận, tính toán thuế, kiểm tra chống gian lận, xử lý đơn xin cấp phép), chính quyền địa phương (xử lý đơn xin giấy phép, báo cáo sự cố, quản lý hồ sơ và quản lý hợp đồng); chính sách (xử lý hình phạt cố định, báo cáo tình báo, báo cáo tội phạm, xử lý giấy phép vũ khí và thay thế nhu cầu về việc cần một nhân viên xử lý khóa kép cùng một thông tin vào các hệ thống khác nhau), sức khỏe (mã hóa, chẩn đoán, xử lý xuất viện, kết quả phòng khám ngoại trú, tính tiền) và giáo dục (quản lý nhập học và ghi danh, thời gian biểu của sinh viên và việc sử dụng phòng trọ, quản lý tài chính sinh viên, xử lý dữ liệu đánh giá khóa học, bảo trì cơ sở dữ liệu cựu sinh viên),...
Bên cạnh việc sử dụng RPA, các Robot vật lý (hình người và không phải hình người) cũng đang được sử dụng trong việc cung cấp dịch vụ công cộng ở một số quốc gia, có thể kể đến một số lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe và chăm sóc người cao tuổi.
IoT
IoT đề cập đến mạng lưới các đối tượng vật lý thông qua việc sử dụng các cảm biến nhúng, thiết bị truyền động và các thiết bị thu thập và truyền thông tin về hoạt động thời gian thực trong mạng. Mặc dù không phải là một xu hướng hoàn toàn mới nhưng các công nghệ IoT ngày càng được các chính phủ áp dụng trong một số lĩnh vực rộng lớn (chẳng hạn như giao thông vận tải, năng lượng, thành phố thông minh và quốc phòng) như một cách thu thập và sử dụng dữ liệu hiệu quả (5).
Các nhà phân tích nhấn mạnh tiềm năng của IoT trong việc chuyển đổi khu vực công bằng cách tập hợp các xu hướng về kỹ thuật và kinh doanh của tính di động, tự động hóa và phân tích dữ liệu. Các thiết bị IoT tạo ra một lượng lớn dữ liệu, dữ liệu này có thể được kết hợp với dữ liệu từ các thiết bị và hệ thống khác để tạo thông tin chi tiết mới. IoT đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng chính phủ thông minh và điều này sẽ được hiện thực hóa trong tương lai gần.
Những lợi ích tiềm năng của các ứng dụng IoT trong khu vực công bao gồm cải thiện hiệu quả, hiệu lực và tính linh hoạt của các dịch vụ; giảm chi phí; trao quyền cho công dân; cải thiện sự minh bạch của chính phủ; thực thi hiệu quả hơn các quy định; cải thiện quy hoạch và dự báo; và cải thiện các biện pháp an toàn và sức khỏe,... Tuy nhiên, những nghiên cứu được thực hiện ở châu Âu và Mỹ cho thấy việc áp dụng và sử dụng IoT một cách có hệ thống trong toàn chính phủ vẫn chưa được thực hiện.
Khai thác dữ liệu vị trí và không gian địa lý
Dữ liệu không gian địa lý là một loại dữ liệu cụ thể cung cấp thông tin địa lý và vị trí của các đối tượng dữ liệu khác nhau được kết nối với một địa điểm hoặc vị trí cụ thể, sau đó có thể được lập thành bản đồ. Đây là một công nghệ "đa năng" được kỳ vọng sẽ mang lại giá trị đáng kể cho toàn bộ nền kinh tế. Khi dữ liệu vị trí được ghép với dữ liệu và kiến thức chuyên môn khác, mọi điểm trên bản đồ có thể cung cấp viễn cảnh lịch sử và dự đoán từ đó hỗ trợ chính phủ trong việc hoạch định chính sách phức tạp và cung cấp tốt hơn dịch vụ dựa trên vị trí.
Việc thu thập và sử dụng dữ liệu không gian địa lý đã được thúc đẩy nhờ các ứng dụng của IoT và công nghệ định vị địa lý, AI và phân tích dữ liệu lớn, điện toán đám mây và mở rộng vô tuyến và băng thông rộng,...
Thông tin chi tiết từ dữ liệu được định vị địa lý cho phép các chính phủ theo đuổi các mô hình mới để cung cấp dịch vụ công, hiểu rõ hơn những thách thức của các cộng đồng khác nhau trên toàn quốc và thiết kế giải pháp hiệu quả hơn - dựa trên nhu cầu ở đâu. Phân tích không gian địa lý cho phép hiểu được sự phức tạp ngày càng tăng, làm cho chính phủ minh bạch hơn và có tầm nhìn vượt khỏi biên giới để tăng cường hợp tác.
Blockchain
Thuật ngữ blockchain đề cập đến một loạt các công nghệ có mục đích chung để trao đổi thông tin và giao dịch tài sản số trong mạng phân tán. Nó là một dạng máy tính phân tán, trong đó các giao dịch được dân chủ hóa bằng cách giới thiệu các cơ chế đồng thuận cho phép một giao dịch xảy ra. Nói cách khác, nó hỗ trợ việc quản lý và theo dõi tài sản số một cách đáng tin cậy. Blockchain đã và đang là một trong những xu hướng công nghệ ảnh hưởng đến kinh doanh và xã hội. Người ta mong đợi rằng nó sẽ dẫn tới sự đổi mới đáng kể đối với các quy trình của chính phủ, với những lợi ích về chiến lược, tổ chức, kinh tế, thông tin và công nghệ.
Các nhiệm vụ cốt lõi của Blockchain là đăng ký, nhận dạng, xác minh và xác thực các giao dịch số. Công nghệ này rất có tiềm năng để ứng dụng vào các trường hợp như hồ sơ cá nhân, đăng ký đất đai, quy trình quản lý chuỗi cung ứng, các quá trình quản lý hợp đồng và nhà cung cấp. Ngoài ra blockchain cũng được ứng dụng trên toàn thế giới trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (ví dụ: quản lý dữ liệu chăm sóc sức khỏe an toàn và bảo mật), an toàn thực phẩm, chia sẻ thông tin đa quốc gia (ví dụ: xác thực phương tiện và tài xế xuyên biên giới), xử lý tài liệu an toàn và giải quyết các vấn đề bảo mật dữ liệu trong bối cảnh thành phố thông minh...
Việc sử dụng công nghệ blockchain hứa hẹn sẽ giảm gian lận, sai sót và chi phí cho các quy trình tốn nhiều giấy tờ cũng như thúc đẩy sự minh bạch và tin cậy đối với dữ liệu và giao dịch của chính phủ. Tuy nhiên, công nghệ này cần nhiều hơn sự thực nghiệm.
Giao diện lập trình ứng dụng và dữ liệu chính phủ mở
Dữ liệu Chính phủ mở (OGD) là một "triết lý" và một loạt các chính sách thúc đẩy tính minh bạch, trách nhiệm và tạo giá trị bằng cách cung cấp dữ liệu của chính phủ cho tất cả mọi người. Bằng cách mở một lượng lớn dữ liệu và thông tin do các tổ chức công thu thập và khuyến khích sử dụng chúng, các chính phủ có thể thúc đẩy hoạt động sáng tạo kinh doanh (ví dụ: các công ty như LinkedIn, Kayak, Zillow và Esri sử dụng dữ liệu của chính phủ trong công việc của họ) và các dịch vụ đổi mới lấy người dân làm trung tâm.
Gần đây, Giao diện Lập trình ứng dụng (API) ngày càng được sử dụng rộng rãi bởi các tổ chức công. API là một tập hợp các hướng dẫn và tiêu chuẩn phần mềm cho phép giao tiếp giữa máy với máy. Nó đã trở thành một thành phần công nghệ nền tảng của kiến trúc số hiện đại, tác động đến mọi lĩnh vực của nền kinh tế toàn cầu. Trong chính phủ, API được coi là một phương tiện để hỗ trợ các sáng kiến OGD và chia sẻ một cách hiệu quả lượng lớn dữ liệu trong khu vực công và giữa khu vực công với các doanh nghiệp và người dân. Các ứng dụng hiện có của công nghệ này trong các chính phủ trên thế giới bao gồm cung cấp thông tin để phát triển ứng dụng di động; quan hệ đối tác giữa các cơ quan chính phủ, các ban ngành và các tổ chức khu vực phi công cộng; phân tích dữ liệu của chính phủ; phổ biến thông tin cho công chúng.
Kết luận
Việc chuyển đổi chính phủ số giúp cho chính phủ có thể:
- Hiểu rõ hơn về cư dân giúp xây dựng những chính sách và dịch vụ tốt hơn
- Tìm ra những giải pháp mới cho những thách thức về mặt chính sách
- Thực hiện những công việc hàng ngày và cung cấp các dịch vụ một cách hiệu quả hơn
- Tương tác với người dân, doanh nghiệp và các bên liên quan khác theo cách mới để phát triển các chính sách, dịch vụ, và mô hình giao hàng mới
- Hoạt động minh bạch và có trách nhiệm hơn, dẫn đến cải thiện tính hợp pháp của chính phủ.
- Với những lợi ích đáng kể như trên, với tốc độ phát triển của công nghệ, tương lai về hệ thống chính phủ số thông minh, hoàn chỉnh, vận hành trơn tru không còn xa.
Tài liệu tham khảo:
1. Barcevičius, E., Cibaitė, G., Codagnone, C., Gineikytė, V., Klimavičiūtė, L., Liva, G., Matulevič, L., Misuraca, G., Vanini, I., Editor: Misuraca, G., Exploring Digital Government transformation in the EU
- Analysis of the state of the art and review of literature, EUR 29987 EN, Publications Office of the European Union, Luxembourg, 2019, ISBN 978-92-76-13299-8, doi:10.2760/17207, JRC118857
2. Annoni, A., et al. (2018). Artificial intelligence: A European perspective. DG Joint Research Centre, European Commission
3. Tomar, L., Guicheney, W., Kyarisiima, H., & Zimani, T. (2016). Big Data in the public sector: Selected applications and lessons learned. Inter-American Development Bank.
4. Engin, Z., & Treleaven, P. (2019). Algorithmic government: Automating public services and supporting civil servants in using data science technologies. The Computer Journal, 62(3), 448-460.
5. Chatfield, A. T., & Reddick, C. G. (2018). A framework for Internet of Things-enabled smart government: A case of IoT cybersecurity policies and use cases in US federal government. Government Information Quarterly.
(Bài đăng trên ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 5 tháng 5/2021)
.jpg "Vô địch cuộc thi bảo mật triệu đô, Viettel Cyber Security tìm kiếm chiến thắng lớn hơn")
