Cân bằng cơ hội và rủi ro của AI : Bài học từ Nhật Bản

Các tổ chức và chính phủ trên toàn thế giới, bao gồm cả Nhật Bản đang phải đối mặt với một thách thức kép, làm thế nào vừa đón nhận những tiến bộ nhanh chóng trong AI nhưng lại vừa phải giảm thiểu rủi ro do công nghệ này mang lại. Điều này liên quan đến việc quản lý những điều không chắc chắn của công nghệ mới đồng thời thúc đẩy đổi mới và áp dụng để thu được lợi ích từ công nghệ mang tính biến đổi này.

Vị thế của Nhật Bản trong lĩnh vực AI

Mặc dù Nhật Bản nổi tiếng với cách tiếp cận rủi ro thận trọng nhưng nước này cũng nổi tiếng vì những đóng góp sáng tạo cho công nghệ, đặc biệt là trong lĩnh vực robot thông minh và AI ô tô.

Tuy nhiên, các báo cáo cho thấy sức mạnh của Nhật Bản về phần cứng hỗ trợ AI không mở rộng ngang bằng với khả năng phần mềm, khiến nước này phải phụ thuộc vào các mô hình ngôn ngữ lớn của nước ngoài cho AI tổng hợp.

Nhật Bản phải đối mặt với những rào cản đặc biệt về phát triển và áp dụng AI, bao gồm hạn chế về lượng dữ liệu sẵn có và thái độ văn hóa đối với rủi ro kinh doanh. Những yếu tố này làm phức tạp việc tích hợp công nghệ AI trong khuôn khổ kinh doanh truyền thống.

Một nghiên cứu gần đây của Barracuda Networks, có tiêu đề "Khả năng phục hồi không gian mạng của SME ở Nhật Bản: Vượt qua sự nghi ngờ để đến một tương lai được hỗ trợ bởi AI", đã xem xét tác động của AI đối với các DN nhỏ và vừa (SME) ở Nhật Bản. Nghiên cứu cho thấy cả sự lạc quan lẫn lợi ích của AI và mối lo ngại về khoảng cách bảo mật, kiến thức và kỹ năng.

Nghiên cứu nhấn mạnh sự lạc quan chung của các tổ chức nhỏ hơn tại Nhật Bản về tác động tích cực của AI đối với hoạt động kinh doanh. Phần lớn các DN này dự đoán việc áp dụng các giải pháp AI sẽ dẫn đến cắt giảm lực lượng lao động trong 2 năm tới - 66% dự đoán sẽ có ít nhân viên toàn thời gian hơn và 70% DN dự đoán sẽ ít phụ thuộc hơn vào những người làm việc tự do và nhà thầu. Xu hướng này dự kiến sẽ giảm chi phí và giảm nhu cầu nhân lực đối với các công ty, mặc dù nó cũng cho thấy một tương lai bấp bênh đối với người lao động ở những vị trí dễ bị tự động hóa.

Ngoài việc giảm chi phí, các DN mong đợi AI sẽ nâng cao hiệu quả hoạt động trên nhiều chức năng khác nhau, bao gồm cả tiếp thị và quan hệ khách hàng. Khoảng 67% dự đoán các công cụ AI sẽ sớm tạo ra nội dung và 60% tin rằng AI sẽ trở thành điểm tương tác chính của khách hàng. Hơn nữa, nhờ AI, 76% dự đoán thông tin chi tiết về khách hàng nhanh hơn và chính xác hơn.

Tăng cường an ninh mạng thông qua AI

Ở quy mô rộng hơn, 65% số người được hỏi tin tưởng các công cụ AI có thể hợp lý hóa nhu cầu an ninh mạng của họ, giảm sự phụ thuộc vào đội ngũ an ninh con người hoặc dịch vụ của bên thứ ba. Do Nhật Bản đang thiếu hụt trầm trọng các chuyên gia an ninh mạng, việc tích hợp AI để tự động phát hiện và ứng phó với mối đe dọa được coi là điều cần thiết để tăng cường bảo mật trên mọi quy mô DN.

Hầu hết các tổ chức đều nhận thấy cần thiết phải có sự hỗ trợ từ bên ngoài để tận dụng triệt để AI vì lợi ích kinh doanh. Phần lớn các DN được khảo sát - 76% - cho thấy sự cần thiết của các đối tác trong việc nghiên cứu và khám phá AI. Tỷ lệ tương tự (77%) tìm kiếm trợ giúp để triển khai các giải pháp AI và quản lý các công nghệ này một cách liên tục. Các nhà cung cấp bảo mật và nhà cung cấp dịch vụ được quản lý ở Nhật Bản có vị thế tốt để giúp các DN nhỏ khai thác lợi thế của AI.

Việc OpenAI phát hành ChatGPT vào tháng 11/2022 đã cho thấy khả năng của các công cụ AI tổng hợp trong việc tạo ra các cuộc đối thoại tự nhiên, hấp dẫn. Bất chấp sự chú ý rộng rãi, các DN vẫn thể hiện sự tham gia thận trọng với AI sáng tạo. Có 56% DN nắm bắt được sự khác biệt giữa AI tổng quát và các loại AI khác như học máy, trong khi 44% thừa nhận có hiểu biết hạn chế hoặc không có. Do đó, nhiều công ty Nhật Bản áp đặt các hạn chế đối với việc sử dụng AI do tiềm ẩn rủi ro.

Khoảng 69% DN nhận thức được rủi ro khi sử dụng AI tại nơi làm việc. Trong khi 18% cho phép sử dụng AI - với 6% cho phép sử dụng rộng rãi và 12% cài đặt nhóm hạn chế - có 62% không chính thức phê chuẩn việc dùng AI. Bí mật sử dụng AI có thể làm tăng rủi ro bảo mật. Các mối quan tâm cũng bao gồm bảo vệ dữ liệu (57%), thiếu khung pháp lý (47%) và quy trình ra quyết định AI không rõ ràng (31%). Ngoài ra, 13% lo ngại hệ thống AI bị kẻ tấn công mạng xâm phạm.

Sự phát triển của mối đe dọa mạng và AI

Các DN Nhật Bản vẫn không chắc chắn về vai trò của AI trong việc phát triển các mối đe dọa mạng. Khoảng 55% DN không chắc chắn về cách AI có thể được sử dụng trong các cuộc tấn công email, từ chối dịch vụ (DDoS) (62%), phần mềm độc hại (57%), tấn công API (56%) và gián điệp mạng (55% ).

Bất chấp những điều không chắc chắn này, các mối đe dọa qua email vẫn là mối lo ngại nổi bật đối với các DN nhỏ của Nhật Bản, với 53% nhấn mạnh các cuộc tấn công chiếm đoạt tài khoản là mối đe dọa hàng đầu. Hình thức đánh cắp danh tính này cho phép kẻ tấn công sử dụng sai tài khoản, có khả năng dẫn đến các hành vi lừa đảo, đánh cắp dữ liệu...

Các mối đe dọa đáng kể khác bao gồm lừa đảo và kỹ thuật lừa đảo xã hội (37%), trong đó phần mềm tống tiền cũng rất nghiêm trọng (39% cho biết đây là mối lo ngại hàng đầu, chủ yếu được bắt đầu qua email).

Đáng chú ý, cuộc khảo sát cho thấy những thiếu sót trong các chính sách và thực tiễn dành riêng cho AI, những điều cần thiết để sử dụng AI có trách nhiệm. Trong khi 52% DN tiến hành đào tạo nhân viên sử dụng AI và các lỗ hổng bảo mật, thì chỉ 35% có chính sách chính thức quy định việc sử dụng AI. Thậm chí số DN có chiến lược cơ cấu quản trị toàn diện, chẳng hạn như khung pháp lý, còn ít hơn. Điều này cho thấy sự thiếu kiểm soát và quản lý đối với các ứng dụng AI trong DN.

Nghiên cứu lực lượng lao động an ninh mạng mới nhất của nền tảng quản lý rủi ro ICS2 cho thấy Nhật Bản có gần nửa triệu chuyên gia an ninh mạng, tăng đáng chú ý 23,8% so với năm trước, tương phản với mức trung bình toàn cầu là 8,7%. Bất chấp sự tăng trưởng này, nhu cầu vẫn vượt xa nguồn cung, thiếu hụt 110.254 chuyên gia, đánh dấu mức tăng 97,6% so với cùng kỳ năm trước - cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu là 12,6%. Khoảng cách này là chưa từng có so với các quốc gia khác được đánh giá trong nghiên cứu của ICS2.

Viễn cảnh vĩ mô này phản ánh những thách thức hàng ngày của các DN nhỏ hơn, đặc biệt là với các mối đe dọa mạng do AI điều khiển.

Makoto Suzuki, Giám đốc bán hàng khu vực Nhật Bản tại Barracuda, nhấn mạnh kết quả khảo sát: “Các SME Nhật Bản nhận ra lợi ích của AI trong việc nâng cao năng suất kinh doanh nhưng vẫn thận trọng về các mối đe dọa mạng”, ông Suzuki lưu ý: “Điều này có thể cản trở các DN khai thác toàn bộ tiềm năng của AI để cách mạng hóa hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh bằng cách tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí, cải thiện chất lượng cũng như cung cấp những hiểu biết và ý tưởng mới”.

Cách Nhật Bản ứng xử với AI

Chính phủ Nhật Bản đã và đang cố gắng thực hiện một cách tiếp cận thận trọng đối với AI, nhằm tối đa hóa tác động tích cực của AI đối với xã hội đồng thời giải quyết các rủi ro tiềm ẩn. Một trong những nguyên tắc của Nhật Bản là “lấy con người làm trung tâm”.

Năm 2019, chính phủ Nhật Bản đã công bố các nguyên tắc xã hội lấy con người làm trung tâm trong chiến lược AI. Những nguyên tắc này nhấn mạnh tầm quan trọng của AI mang lại lợi ích cho con người và xã hội. Ngoài ra, thay vì kìm hãm sự đổi mới, Nhật Bản tập trung vào “quy trình dựa trên rủi ro, linh hoạt và nhiều bên liên quan” đối với quy định về AI.

Nhật Bản thừa nhận rằng AI có thể mang lại cả lợi ích và rủi ro. Thay vì áp đặt các quy định ràng buộc nghiêm ngặt, Nhật Bản nhấn mạnh “các nguyên tắc luật mềm” hướng dẫn phát triển và triển khai AI, mục tiêu là đạt được sự cân bằng giữa giảm thiểu rủi ro và thúc đẩy đổi mới.

Trong khi quản lý rủi ro, Nhật Bản tích cực thúc đẩy cải cách pháp lý để thúc đẩy việc áp dụng AI, phân biệt rõ giữa các quy định quản lý rủi ro và quy định để khuyến khích thực hiện. Cách tiếp cận kép này cho phép thực hiện các biện pháp có mục tiêu mà không cản trở tiến độ.

Nhật Bản cũng thành lập Hội đồng chính sách để xác định các tác động về mặt đạo đức và pháp lý của AI. Thay vì lo ngại về tự động hóa và robot, Nhật Bản hướng đến việc giải quyết tác động của AI đối với xã hội thông qua các chính sách sáng suốt.

Chính phủ Nhật Bản dự định tạo ra một môi trường thúc đẩy phát triển AI an toàn, trong đó nhấn mạnh nhận thức về rủi ro và phổ biến các biện pháp nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến AI.

Tóm lại, cách tiếp cận của Nhật Bản cung cấp những hiểu biết có giá trị về xu hướng toàn cầu liên quan đến quy định AI. Bằng cách tập trung vào quản lý rủi ro, tính linh hoạt và cân nhắc về mặt đạo đức, Nhật Bản đặt mục tiêu khai thác tiềm năng của AI đồng thời bảo vệ người dân và DN khỏi các rủi ro của công nghệ này./.