Câu chuyện về các công ty khởi nghiệp do nữ giới Ả-rập Xê-út lãnh đạo

Động lực từ "Tầm nhìn 2030"

Theo nghiên cứu mới nhất của Mastercard công bố vào ngày 5/3, khoảng 78% phụ nữ ở Ả-rập Xê-út đang cân nhắc khởi nghiệp kinh doanh riêng.

Năm 2016, Chính phủ Ả-rập Xê-út đã đưa ra "Tầm nhìn 2030" - kế hoạch cải cách kinh tế và xã hội của Thái tử Mohammed bin Salman. Kể từ đó, chính phủ đã gấp rút thực hiện một loạt thay đổi mạnh mẽ, dỡ bỏ lệnh cấm hàng thập kỷ đối với việc phụ nữ lái xe, đi du lịch, nới lỏng quy định về trang phục, yêu cầu trả lương ngang nhau. Năm 2020, nước này cho phép phụ nữ làm việc trong những công việc và ngành công nghiệp nguy hiểm.

Một năm sau khi "Tầm nhìn 2030" được triển khai, phụ nữ chiếm 17,6% lực lượng lao động ở Saudi Arabia. Đến năm 2021, con số đó đã tăng lên 35,6%.

Trước năm 2006, không có trường đại học nào trong nước chấp nhận nữ sinh viên kỹ thuật và bất kỳ cô gái Ả-rập Xê-út nào muốn học ngành này đều phải ra nước ngoài để học. Tuy nhiên, kể từ năm 2016, các khoa kỹ thuật trên khắp đất nước đã dần mở cửa cho phụ nữ.

Ngày nay, mặc dù số lượng phụ nữ Saudi Arabia theo học ngành kỹ thuật và các môn STEM khác ở trường đại học vẫn thấp hơn số lượng nam giới, tuy nhiên, khoảng cách giới trên thực tế là một trong những khoảng cách nhỏ nhất trên thế giới.

Bên cạnh đó, những thay đổi trong quy định pháp luật về giám hộ, lao động và gia đình cũng đã dần xóa bỏ nhiều rào cản thực tế hạn chế tinh thần kinh doanh của phụ nữ tại Ả-rập Xê-út .

Ngoài ra, các sáng kiến ​​do chính phủ hậu thuẫn như các sáng kiến ​​do Ngân hàng Phát triển Xã hội và Monsha’at - nơi cung cấp các dịch vụ và nguồn lực cho các doanh nghiệp (DN) vừa và nhỏ - cũng hỗ trợ các nữ doanh nhân.

Việc ngày càng có nhiều nữ lãnh đạo DN đóng vai trò lớn hơn trong kinh doanh tại Ả-rập Xê-út cho thấy những thay đổi mạnh mẽ so với khoảng một thập kỷ trước khi ban hành "Tầm nhìn 2030", góp phần làm tăng cơ hội nghề nghiệp, cho phép khai thác những tài năng nữ thực sự, thúc đẩy thu nhập hộ gia đình và giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào doanh thu từ dầu mỏ.

Hatoon Abdullatif, một công dân Ả-rập Xê-út đã thành lập The Nostalgia Club, một cửa hàng trực tuyến bán các bộ sưu tập các mặt hàng xa xỉ và hàng hiệu cổ điển được yêu thích trước đây, cho biết: "Luật mới đã giúp việc khởi nghiệp kinh doanh và điều hành DN của nữ giới trở nên dễ dàng hơn. Phụ nữ hiện có quyền tự chủ hơn trong việc quản lý DN của mình, tạo ra những cơ hội mới để phát triển và thành công".

Reem AlJizawi, người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của COREACH, một tổ chức huấn luyện tại Ả-rập Xê-út, cách đây 13 năm trước, cho biết việc giành được uy tín và sự tin tưởng với tư cách là một nữ doanh nhân trẻ người Ả Rập Xê Út trong một thị trường chủ yếu do nam giới thống trị là "thách thức". Ngoài ra, việc tiếp cận nguồn vốn, xây dựng lượng khách hàng ban đầu cũng là những rào cản đáng kể.

Bà AlJizawi cho biết "Trước Tầm nhìn 2030, các nữ doanh nhân phải đối mặt với những hạn chế đáng kể về mặt cơ cấu và xã hội".

Mở ra tương lai tốt đẹp hơn cho các nữ doanh nhân

Doanh nhân và nhà đầu tư người Ả-rập Xê-út Marriam Mossalli đã đảm nhiệm nhiều vị trí, bao gồm người sáng lập công ty tiếp thị và truyền thông Niche Arabia, đồng sáng lập nền tảng thương mại điện tử về làm đẹp Powder Beauty và là nhà đầu tư kiêm cố vấn ban điều hành cho thương hiệu đồ uống không cồn Kin Euphorics.

Bà Mossalli cho biết những thay đổi ở Ả-rập Xê-út đã đề cao vai trò của phụ nữ trong lực lượng lao động, đưa họ lên các vị trí lãnh đạo và trao quyền cho họ.

Bà nhấn mạnh điều quan trọng đối với các nữ doanh nhân là phải hành động và chứng minh được năng lực của mình.

Theo bà Mossalli, các nữ doanh nhân thường gặp khó khăn hơn nam giới trong việc gọi vốn. Ngoài ra, các nữ doanh nhân còn phải đối mặt với các định kiến ​​giới tính. Nghiên cứu của Mastercard cho thấy 32% phụ nữ được khảo sát cho biết thiếu vốn là thách thức chính khi khởi nghiệp. Khoảng 39% những người sáng lập công ty khởi nghiệp là nữ cho biết không biết bắt đầu kế hoạch kinh doanh từ đâu là một trở ngại lớn và 24% cho hay thiếu tự tin cũng là rào cản khi khởi nghiệp.

Trong một nghiên cứu về 200 công ty khởi nghiệp được hỗ trợ vốn nhiều nhất của Ả-rập Xê-út từ năm 2014 - 2023 của Magnitt, công ty chuyên thu thập dữ liệu về các DN khởi nghiệp tại khu vực Trung Đông - Bắc Phi, dữ liệu cho thấy các công ty khởi nghiệp của nam giới, chiếm 91% các công ty khởi nghiệp tại Ả-rập Xê-út, đã thu hút 98% tổng số vốn đầu tư mạo hiểm.

Ngược lại, các công ty khởi nghiệp của nữ giới chỉ chiếm 3% tổng số công ty khởi nghiệp và 0,4% tổng số vốn đầu tư mạo hiểm.

Bà AlJizawi cho biết các công ty khởi nghiệp do phụ nữ lãnh đạo thường khó đảm bảo được nguồn vốn hơn vì "các định kiến giới tính dai dẳng".

Trong khi các lĩnh vực như làm đẹp, chăm sóc sức khỏe và thời trang là những lựa chọn phổ biến đối với các nữ doanh nhân ở Ả-rập Xê-út, thì hiện nay đã có sự chuyển dịch đáng chú ý sang các lĩnh vực công nghệ như Fintech, AI, EdTech và chăm sóc sức khỏe, nơi phụ nữ ngày càng thâm nhập vào các ngành công nghiệp có tốc độ tăng trưởng cao và tác động lớn vốn chủ yếu do nam giới thống trị.

Xu hướng này cũng đang được nhiều nhà đầu tư nữ khác khuyến khích. Tháng trước, Dara Holdings, công ty đầu tư của tỷ phú người Ả-rập Xê-út Lubna Olayan, đã tham gia vào vòng gọi vốn hạt giống trị giá 10 triệu USD của qeen.ai, một công ty khởi nghiệp về trí tuệ nhân tạo có trụ sở tại Dubai do cựu giám đốc điều hành Google Dina Alsamhan đồng sáng lập. Động thái này cho thấy sự quan tâm của các nhà đầu tư nữ trong khu vực nhằm hỗ trợ các DN do phụ nữ lãnh đạo.

Các nữ doanh nhân Saudi đang kêu gọi sự đa dạng giới tính lớn hơn giữa các nhà đầu tư để cân bằng sân chơi, tăng cơ hội tiếp cận nguồn vốn đầu tư mạo hiểm và giải quyết định kiến ​​giới trong quá trình ra quyết định về phân bổ vốn.

"Tầm nhìn 2030 đã trao quyền cho phụ nữ trong khu vực bằng cách tăng cơ hội nghề nghiệp, bao gồm phát triển và đào tạo, cho phụ nữ trong lực lượng lao động, nhưng họ thường phải đối mặt với nhiều thách thức hơn, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp". Bà Abdullatif cho biết, ngày càng có nhiều sự ủng hộ dành cho các DN do phụ nữ lãnh đạo, nhưng cần có nhiều nhà đầu tư đa dạng hơn để đảm bảo các cơ hội tiếp cận vốn bình đẳng.

Tuy nhiên, các quyết định đầu tư cuối cùng vẫn chủ yếu được thúc đẩy bởi khả năng tồn tại của DN và lợi nhuận tiềm năng".

“Việc tận mắt chứng kiến ​​niềm đam mê, sự đổi mới và khả năng phục hồi của các nữ doanh nhân chỉ củng cố thêm niềm tin của tôi về tầm quan trọng của việc đầu tư vào các DN do phụ nữ lãnh đạo”, doanh nhân người Ả-rập Xê-út Haya Sawan cho biết

Bên cạnh đó, các chương trình cố vấn, đào tạo tập trung và kết nối cũng mang lại nhiều cơ hội hơn cho các nữ doanh nhân người Ả-rập Xê-út.

"Các cơ hội kết nối, cả trong nước và nước ngoài, sẽ giúp mở rộng các mối quan hệ kinh doanh của họ. Điều này sẽ củng cố thêm vai trò của phụ nữ trong bối cảnh kinh doanh của Ả-rập Xê-út", bà Abdullatif cho biết./.