Ngân hàng số tầm nhìn năm 2025

Khái niệm Ngân hàng số (Digital Bank) hoàn toàn là một trong những con đường chính thống được hình dung cho các tổ chức tài chính hiện đại. Thuật ngữ "Ngân hàng số" nghe có vẻ quen thuộc, mặc dù tại thời điểm hiện tại, không có thực thể nào được xác nhận là hoạt động ngân hàng số hoàn toàn. Tất cả các ngân hàng đều sử dụng hình thức xử lý, lưu trữ thông tin kỹ thuật số và thậm chí là tự động hóa; nhưng Ngân hàng số không tương đương với ngân hàng trực tuyến và vượt ra ngoài các nhiệm vụ của một nền tảng thanh toán trực tuyến.

Hiểu đúng về ngân hàng số

Nhiều doanh nghiệp sử dụng thuật ngữ "Ngân hàng số" một cách tương đối tùy hứng, chỉ nhằm làm cho họ thể hiện nổi bật như những tổ chức tiên tiến. Bất kỳ ứng dụng thanh toán hoặc công cụ ngân hàng nào cũng có thể áp dụng điều khoản này, nhưng thiếu các quy trình tự động và giao diện trực tiếp với khách hàng để hoàn thành các nhiệm vụ ngân hàng với sự đầu tư về nhân lực tối thiểu. Ngân hàng số là sự tối ưu hóa cuối cùng trong việc xử lý dòng tiền loại bỏ nhiều vai trò và hệ thống kế thừa trong một ngân hàng truyền thống.

Thuật ngữ "Ngân hàng số" là một trong những khái niệm khó hiểu nhất trong thế giới tài chính ngày nay. Hãy hỏi bất kỳ nhóm nhân viên ngân hàng thế kỷ 21 nào và bạn sẽ nhận được nhiều định nghĩa hơn số thành viên của nhóm. Nhiều người chỉ đơn giản coi Ngân hàng số là ngân hàng di động hoặc ngân hàng trực tuyến. Họ coi nó như một tiện ích bổ sung cho các dịch vụ ngân hàng hiện có và truyền thống. Tất cả những định nghĩa này đều quá tập trung vào cụ thể, không đưa ra được bức tranh tổng thể.

Định nghĩa ngân hàng số hiện đại là điều khó hiểu, nhưng Stanley Epstein, Giám đốc của công ty Citadel Advantage, Ltd, đã đưa ra một định nghĩa về hoạt động Ngân hàng số thực sự: "Ngân hàng số là ứng dụng công nghệ để đảm bảo xử lý liền mạch từ đầu đến cuối (tương tự như tỷ lệ điện chuyển tiền ngoại tệ đạt chuẩn STP (Straight Through Processing) - một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng thanh toán quốc tế của các ngân hàng) đối với các giao dịch/hoạt động ngân hàng; do khách hàng khởi xướng, đảm bảo tiện ích tối đa cho khách hàng; đảm bảo cho khách hàng về tính sẵn có, tính hữu dụng và chi phí; đảm bảo cho ngân hàng về chi phí hoạt động giảm, không có lỗi và nâng cao dịch vụ".

Khái  niệm  ngân  hàng số có thể kết thúc cuộc cách mạng hóa ngân hàng, bằng cách loại bỏ vai trò của con người trong ngân hàng. Một ngân hàng số có thể hoạt động với một nhóm nhỏ nhân viên nhưng vẫn tạo ra tác động tương tự như các tổ chức cũ. Andrej Zujev, người sáng lập Tập đoàn Forbis, tin rằng ngân hàng số nên dành nguồn lực của mình cho các thủ tục thiết yếu đảm bảo chất lượng và bảo mật, đồng thời thu hẹp vai trò ngân hàng truyền thống đã bị lỗi thời.

Một ngân hàng truyền thống sẽ tập trung vào việc thể hiện một hào quang của sự vững chắc và hiện đại. Để đảm bảo dịch vụ khách hàng là trên hết, các ngân hàng sẽ phải sử dụng các giao dịch viên và đảm bảo việc giao tiếp trực tiếp với tất cả khách hàng. Mặt khác, ngân hàng số hướng tới việc tự động hóa càng nhiều thủ tục càng tốt. Trong một thế giới ngày càng quen với các hoạt động sử dụng tiền điện tử, hoàn toàn dựa trên thiết bị di động, việc giao dịch ngân hàng trực tiếp là rất hiếm. Đối với ngân hàng số, quy trình gặp gỡ một khách hàng vẫn được thực hiện, nhưng đó là một phần của gói dịch vụ VIP chứ không phải công việc thường ngày. Các ngân hàng truyền thống hướng đến việc hạn chế các hoạt động trực tiếp, nhưng một ngân hàng số cũng hướng đến sự xuất sắc trong dịch vụ khách hàng tự động.

Trong khoảng 5 năm tới, người tiêu dùng không cần đến ngân hàng - mà sẽ kết hợp giải quyết yêu cầu về tài chính ngay trong lúc họ đến quán cà phê hoặc siêu thị, việc mở một tài khoản được bảo đảm bằng qui trình xác thực danh tính khách hàng KYC và kiểm tra chống rửa tiền (AML) thông qua các thiết bị đầu cuối POS siêu năng hoặc rút tiền mặt khi thanh toán tiền cà phê của họ. Trong cuốn sách có tên Ngân hàng 3.0 (Bank 3.0), Brett King - nhà tương lai học, chuyên gia ngân hàng số hàng đầu thế giới, đã viết: "Ngân hàng không còn là nơi bạn đến mà là thứ bạn làm" - một sự thay đổi hoàn toàn so với những gì chúng ta đã biết về ngân hàng cho đến nay. Ngân hàng số (Digital Bank) - Cuộc cách mạng này sẽ được hỗ trợ bởi các thiết bị đầu cuối ngân hàng tự động, siêu năng lực, được hỗ trợ bằng phần mềm an toàn, hiệu quả và mạnh mẽ.     

Đặc biệt, ngân hàng số có một số điểm hấp dẫn, vì nó dựa trên các thiết bị đầu cuối thông minh linh hoạt và chi phí rẻ. Công nghệ điện toán đám mây cho phép hiện thực hóa các công nghệ mạng Internet di động mới, siêu nhanh. Những công nghệ này sẽ cung cấp các thiết bị đầu cuối gọn nhẹ, mạng thông minh hơn và một loạt các cảm biến thông minh có năng lực vượt trội, từ camera ánh sáng có cấu trúc 3D và đầu đọc NFC đến máy quét vân tay và GPS. Do đó, các ngân hàng sẽ không phải bỏ ra các khoản đầu tư lớn và có thể tạo ra các dịch vụ mới. Ngoài ra, cách tiếp cận mới đối với việc cung cấp dịch vụ ngân hàng sẽ có những tác động sâu rộng, bao gồm cả việc cho phép những người trên thế giới không có đủ khả năng tiếp cận với các dịch vụ tài chính có thể tham gia vào hệ thống ngân hàng.

Tuy nhiên, để thành công, các ngân hàng cần thay đổi hoàn toàn cách nghĩ về hệ thống hiện có của họ. Khi thế giới chuyển dịch trực tuyến, khách hàng sẽ mong đợi các dịch vụ nhanh hơn, rẻ hơn, an toàn hơn và linh hoạt hơn ở bất cứ nơi nào họ muốn sử dụng.    

 Động lực thúc đẩy 

Theo dự báo của Qurate Business Intelligence, thị trường ngân hàng số sẽ tăng gấp đôi trong 5 năm tới từ 3,3 tỷ USD lên 7,2 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng kép 10,47%. Các yếu tố thúc đẩy tốc độ tăng trưởng này bao gồm tác động của COVID-19 đối với thanh toán, việc sử dụng ngày càng nhiều các giải pháp Blockchain và tiền kỹ thuật số trong các dịch vụ tài chính và nhất là nhu cầu của người tiêu dùng đối với các sản phẩm ngân hàng nhanh hơn và rẻ hơn có thể được phân phối ở bất kỳ nơi nào và khi nào người tiêu dùng cần chúng.

Tác động của COVID-19

Tác động của COVID-19 đối với nền kinh tế toàn cầu là nghiêm trọng và sâu rộng. Nền kinh tế toàn cầu phải đối phó với sự suy thoái lớn nhất trong 200 năm qua. Theo Ngân hàng dự trữ liên bang Atlanta của Hoa Kỳ, GDP của quốc gia này được dự báo sẽ giảm hơn một nửa trong quý 2 năm 2020. Ở châu Á, Ngân hàng Thế giới dự đoán tăng trưởng sẽ giảmxuống -5% ở các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất; bị ảnh hưởng ít nhất là Trung Quốc với tốc độ tăng trưởng dự kiến chỉ giảm 1% trong năm nay (2020). Do đó, buộc các ngân hàng phải tiết kiệm chi phí và cắt giảm số lượng các chi nhánh vật lý kém hiệu quả, đẩy nhanh quá trình chuyển sang số hóa. Nhu cầu tiết kiệm chi phí và làm cho ngân sách CNTT hiệu quả hơn sẽ tạo ra cơ hội mới cho các quầy giao dịch kỹ thuật số và chi nhánh ngân hàng. Do đó có thể thấy trong khó khăn mà đại dịch COVID-19 gây ra cũng xuất hiện những thời cơ để thúc đẩy các ngân hàng chuyển sang số hóa.

Một ví dụ minh chứng đó là nhu cầu sử dụng ví điện tử đã bùng nổ kể từ khi cuộc khủng hoảng dịch bệnh COVID-19 bắt đầu vào tháng 3. Ví điện tử được xem là động lực chính của các mối quan hệ ngân hàng số trong tương lai. Tại Anh, lượt tải ứng dụng ví di động tăng 200.000 lượt mỗi ngày, do người tiêu dùng đã quen hơn với việc truy cập các dịch vụ ngân hàng và thanh toán bằng điện thoại di động của họ. Đáng chú ý, số người có độ tuổi trên 55 là phân khúc khách hàng ở Anh không thích sử dụng ngân hàng số, thì nay lại có số lượt tải ứng dụng ngân hàng tăng 5%. Trên phạm vi toàn cầu, xu hướng này cũng được Cap Gemini xác nhận. Cụ thể, việc sử dụng ví điện tử tăng 65% ở những người trên 65 tuổi; trong khi ở Thụy Điển, nhóm trên 55 tuổi có tỉ lệ sử dụng giải pháp thanh toán di động Swish của quốc gia này là hơn 50% kể từ khi bắt đầu xảy ra khủng hoảng đại dịch COVID-19. Theo eMarketer, mức thâm nhập của ví di động ở Mỹ Latinh đạt khoảng 8% vào năm ngoái (2019), nhưng đến năm 2023, sẽ tăng hơn gấp đôi lên 17,2%. 

Theo khảo sát của CapGemini (q.v.), trên toàn cầu tỉ lệ ngân hàng số chiếm khoảng 60% và chỉ 22% người tiêu dùng Hoa Kỳ có ý định quay lại các chi nhánh ngân hàng vật lý sau COVID. Thương mại điện tử cũng tăng vọt. PaySafe, hãng thanh toán trực tuyến tại Canada ước tính trong 3 tháng (từ tháng 3 đến tháng 6/2020) có khoảng 22% tổng số người tiêu dùng toàn cầu, lần đầu tiên dùng thử thương mại điện tử.

Khi thương mại điện tử ngày càng gắn liền với hành vi của người tiêu dùng, họ sẽ quen với việc giao dịch ngân hàng hơn thông qua các kênh trực tuyến và di động. Do đó, dịch vụ ngân hàng số sẽ dần trở thành mũi nhọn tăng trưởng quan trọng trong hoạt động của ngân hàng. Số liệu từ báo cáo "Chỉ số ứng dụng fintech toàn cầu năm 2019" của E&Y cho thấy, châu Á và các nền kinh tế đang phát triển ứng dụng fintech nhiều hơn so với các nước phương Tây.

Tóm lại, bất chấp cuộc khủng hoảng hiện tại, các quốc gia đang tiến hành các động thái nhằm rút ngắn chuỗi cung ứng và cải thiện giám sát các tổ chức tài chính của họ. Sau đại dịch COVID, các quốc gia sẽ quan tâm hơn đến độc lập kinh tế và biên giới quốc gia của họ. Một phần của sự thay đổi này có nghĩa là việc giám sát và quản lý trong phạm vi một quốc gia của các tổ chức tài chính sẽ chặt chẽ hơn. Điều này có khả năng tăng cường đầu tư của các quốc gia vào công nghệ tài chính và sự phát triển của ngân hàng số sẽ được các chính phủ khuyến khích để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và mang lại lợi ích kinh tế.

Động lực từ Blockchain và tiền tệ kỹ thuật số

Việc áp dụng ngày càng tăng của công nghệ Blockchain và tiền kỹ thuật số sẽ là yếu tố bổ sung cho sự phát triển của ngân hàng số. Trong báo cáo được công bố tháng 3/2020, Hãng nghiên cứu Transparency Market Research dự đoán thị trường tiền điện tử toàn cầu sẽ đạt 6,7 tỷ đô la vào cuối năm 2025, một con số cho thấy mức tăng trưởng kép khoảng 30% mỗi năm trong thập kỷ 2016 - 2025, với mức tăng trưởng 8,3% mỗi năm trong giai đoạn 2020 - 2025.

Khi tiền kỹ thuật số ngày càng phổ biến, người dùng sẽ tìm kiếm các giải pháp ngân hàng số giúp chuyển đổi giữa tiền pháp định (fiat money) và tiền kỹ thuật số nhanh hơn, dễ dàng hơn và rẻ hơn. Tương tự, sự phát triển hiện tại của các giải pháp Blockchain liên quan đến dịch vụ tài chính sẽ cải thiện hơn nữa tốc độ và hiệu quả của các sản phẩm ngân hàng số - đặc biệt là trong các lĩnh vực như chuyển tiền quốc tế và mua hàng đầu tư, nơi mà thời gian thanh toán mất nhiều thời gian đã gây ra sự thất vọng cho người tiêu dùng. Trong một nghiên cứu năm 2019, McKinsey ước tính rằng việc áp dụng Blockchain vào thanh toán xuyên biên giới có thể tiết kiệm cho các ngân hàng 4 tỷ đô la mỗi năm và tăng tốc thời gian thanh toán cho người tiêu dùng lên một bội số đáng kể.

Những lợi ích của ngân hàng số năm 2025

Sự tiện lợi và đơn giản

Sử dụng các thiết bị đầu cuối từ xa được trang bị cảm biến, các ngân hàng có thể giúp khách hàng cũng như nhân viên thao tác dễ dàng hơn thông qua một quy trình hoàn toàn di động được kích hoạt bởi các công nghệ tiên tiến. Với điện thoại hoặc laptop có kết nối mạng Internet, khách hàng có thể thực hiện các giao dịch với ngân hàng số mọi lúc mọi nơi, dù là đang ở nhà, văn phòng hay thậm chí là ở nước ngoài. Mọi giao dịch từ cơ bản như kiểm tra số dư tài khoản, chuyển tiền đến những tiện ích mở rộng như thanh toán hóa đơn, mở tài khoản tiết kiệm, v.v.. đều có thể được thao tác nhanh chóng với ngân hàng số. Người sử dụng sẽ không còn phải lo nghĩ về việc sắp xếp thời gian đến trụ sở ngân hàng để thực hiện những giao dịch cần làm.

Ví dụ, để mở một tài khoản mới, khách hàng cần cung cấp một số dữ liệu như giấy tờ chứng minh nhận diện khách hàng (ID), chứng minh thu nhập, nơi làm việc, chỗ ở. Với sự trợ giúp của công nghệ hiện đại, khách hàng có thể tải các tài liệu này lên bằng điện thoại thông minh của họ và việc trích xuất dữ liệu có thể được tự động xử lý và cập nhật trong hệ thống của ngân hàng, tiết kiệm thời gian và giảm độ phức tạp. Các dữ liệu ID có thể được xác minh bằng cách sử dụng công nghệ cảm biến tinh vi trong các thiết bị đầu cuối độc lập và được xác nhận thông qua giao tiếp 5G siêu nhanh trên đám mây.

Bên cạnh các cây ATM luôn mở và truy cập thông tin tài khoản và các thao tác chuyển khoản đơn giản thông qua ngân hàng trực tuyến, khách hàng sẽ có thể tiếp cận nhiều dịch vụ tài chính 24/7 mà không cần phải xếp hàng tại ngân hàng. Ứng dụng ngân hàng số trên thiết bị di động giúp khách hàng thực hiện giao dịch thuận tiện mọi lúc, mọi nơi, tăng thêm các trải nghiệm cho khách hàng. Sự phát triển của ngân hàng số cũng sẽ cải thiện dịch vụ khách hàng với sự ra đời của các kênh hỗ trợ khách hàng theo thời gian thực, chẳng hạn như trò chuyện trực tiếp và đồng duyệt, mang lại hiệu quả cao cho việc giải quyết truy vấn.

Với việc áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo AI và máy học tốt hơn, có thể nhanh chóng phân tích dữ liệu của những khách hàng nộp đơn thế chấp cũng như hành vi tài chính trong quá khứ của họ để xác định khả năng vỡ nợ và ra quyết định đối với đơn đăng ký của họ ngay lập tức. Tương tự như vậy, các khoản đầu tư sẽ được mua và xác nhận quyết toán trong thời gian thực - từ bất kỳ đâu. Nghiên cứu từ Backbase đã chỉ ra rằng khách hàng tương tác với kỹ thuật số cao có khả năng mua các sản phẩm tài chính mới từ ngân hàng số cao gấp hai lần so với khách hàng không tương tác kỹ thuật số và họ sở hữu trung bình 4,4 sản phẩm từ ngân hàng số, trong khi khách hàng không tương tác kỹ thuật số chỉ có 2,7 sản phẩm.

Tiết kiệm chi phí

Việc áp dụng tự động hóa trong các quy trình khác nhau có thể giảm chi phí và hợp lý hóa các quy trình hoạt động để mang lại nhiều giá trị hơn cho khách hàng. Số hóa cũng giúp các ngân hàng giảm chi phí chung như thuê địa điểm, thuê nhân viên và do đó có thể giảm phí chuyển tiền, phí rút tiền ATM, phí duy trì tài khoản, v.v... cho khách hàng. Chẳng hạn, từ việc chuyển báo cáo giấy sang báo cáo điện tử sẽ tiết kiệm thời gian, tiền bạc và bảo vệ môi trường. Theo nghiên cứu của Backbase, chi phí Onboarding (tiếp nhận và hướng dẫn) cho mỗi khách hàng có thể giảm trung bình từ 300 đô la/khách hàng xuống dưới 100 USD. Vì thế, một ngân hàng có thể tiết kiệm chi phí hơn 10 triệu USD mỗi năm để có được 52.000 khách hàng mới - và đây chỉ là trong một lĩnh vực hoạt động của ngân hàng.

Nâng cao tính cá nhân hóa

Khách hàng không muốn bị đối xử như "những con số" mà mong đợi các dịch vụ tùy chỉnh mang lại nhiều giá trị hơn cho trải nghiệm của họ. Một cách có thể đạt được cá nhân hóa là thông qua thu thập và phân tích dữ liệu bằng cách sử dụng trí thông minh dự đoán và các thuật toán máy học khác chỉ ra hành vi của người tiêu dùng trong tương lai, dựa trên dữ liệu từ hoạt động ngân hàng số của người dùng. Với những phát triển mới trong lĩnh vực xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP), trợ lý kỹ thuật số cũng có thể xử lý các nhiệm vụ phức tạp hơn trong tương lai, chẳng hạn như gia hạn bảo hiểm xe hơi. Theo Boston Consulting Group, làn sóng tiếp theo của "siêu cá nhân hóa" sẽ giúp doanh thu của các ngân hàng tăng thêm 10%.

Tự động hóa qui trình

McKinsey cho biết các ngân hàng có thể tự động hóa khoảng 1/3 quy trình của họ thông qua việc triển khai công nghệ thông minh nhằm giảm chi phí và loại bỏ lỗi của con người. Ngân hàng JP Morgan Chase (Hoa Kỳ) đã triển khai theo hướng này với nền tảng tự động hóa dựa trên cơ sở dữ liệu, COIN. COIN được cung cấp bởi mạng đám mây riêng và sử dụng thuật toán máy học mạnh mẽ để xem xét các tài liệu phức tạp. JP Morgan Chase cho biết nền tảng này chỉ mất vài giây để hoàn thành các tác vụ lặp đi lặp lại mà trước đây phải mất tới 360.000 giờ để hoàn thành.

Ngân hàng cần chuẩn bị những gì cho tương lai số hóa

Báo cáo "The Future Shape of Banking" của PwC, dự đoán ngân hàng truyền thống có thể biến mất vào năm 2025. Mặc dù vậy, có rất nhiều bằng chứng cho thấy các ngân hàng ở Bắc Mỹ và châu Âu vẫn chưa thực hiện những thay đổi cơ bản cần thiết để trang bị cho ngân hàng của họ khi bước vào kỷ nguyên số hóa. Các ngân hàng cần cách cách mạng hóa không chỉ các kênh khách hàng mà còn cả cách tiếp cận của họ đối với phần cứng và phần mềm. Các quy trình trong ngân hàng cũng ngày càng phải thích ứng cao với các hoạt động tự động hóa và dữ liệu, sử dụng các giải pháp công nghệ hỗ trợ và trong cả giao diện với khách hàng.     

Nếu nhiều ngân hàng ở Trung Đông, châu Á và châu Phi đang tiến tới giai đoạn thứ tư của việc áp dụng kỹ thuật số - "Kỹ thuật số nâng cao", thì các ngân hàng tiên tiến nhất ở châu Âu và Bắc Mỹ đang ở giữa giai đoạn hai ("Áp dụng kỹ thuật số ") và giai đoạn ba ("Kỹ thuật số cơ bản") (Hình 5). Để duy trì khả năng cạnh tranh và tồn tại trong giai đoạn cách mạng hóa sự phát triển của ngân hàng kỹ thuật số hiện nay, các ngân hàng phương Tây nên tăng tốc chuyển sang số hóa bằng cách đầu tư vào cơ sở hạ tầng phù hợp cho tương lai kỹ thuật số.