Thúc đẩy phát triển các mô hình kinh doanh mới trên nền tảng công nghệ

Phát triển kinh tế số: Con đường dẫn tới tương lai của Việt Nam

Sáng 11/11, tại Hà Nội, Ban Kinh tế Trung ương chủ trì tổ chức Hội thảo chuyên đề "Phát triển các mô hình kinh doanh mới trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045". Đây là cuộc hội thảo chuyên đề thứ 5 thuộc chuỗi 10 hội thảo trong khuôn khổ Diễn đàn cấp cao và Triển lãm quốc tế về công nghiệp 4.0 thường niên năm 2021.

Phát biểu tại Hội thảo, TS. Nguyễn Thành Phong, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương nhấn mạnh: cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân; đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội đất nước. Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã lãnh đạo, chỉ đạo các cấp, các ngành đẩy mạnh ứng dụng, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nghiên cứu nắm bắt, nâng cao năng lực tiếp cận và chủ động tham gia CMCN 4.0.

Chương trình Chuyển đổi số (CĐS) quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã xác định mục tiêu Việt Nam thuộc nhóm 50 nước dẫn đầu về chính phủ điện tử (CPĐT), liên quan đến phát triển kinh tế số, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, mục tiêu đến năm 2025 là kinh tế số chiếm 20% GDP; tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 10%; đến năm 2030, kinh tế số chiếm 30% GDP; Tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 20%.

Có thể thấy, kinh tế số được hình thành, phát triển nhanh, ngày càng trở thành bộ phận quan trọng của nền kinh tế; công nghệ số được áp dụng trong các ngành công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ; xuất hiện ngày càng nhiều hình thức kinh doanh, dịch vụ mới, xuyên quốc gia, dựa trên nền tảng công nghệ số và Internet đang tạo nhiều cơ hội việc làm, thu nhập, tiện ích, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Việc xây dựng CPĐT, tiến tới chính phủ số được triển khai quyết liệt, bước đầu đạt được nhiều kết quả tích cực.

Chia sẻ tại Hội thảo, ông Nguyễn Thế Quang, Phó cục trưởng Cục Thương mại điện tử (TMĐT) và Kinh tế số (Bộ Công Thương) dẫn báo cáo thống kê của eMaketer, cho biết, doanh thu TMĐT toàn cầu năm 2020 là hơn 4.200 tỷ USD, dự đoán 2021 là trên 4.900 tỷ USD. Và năm 2024 con số này dự kiến là gần 6.800 tỷ USD. "Đây là con số rất lớn và tiềm năng phát triển kinh tế số vẫn còn rất rộng lớn", ông Quang nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Thế Quang, CMCN 4.0 và sự xuất hiện của các công nghệ mới đánh dấu sự phát triển vượt bậc trong việc đổi mới, phát triển các mô hình kinh doanh mới trên nền tảng công nghệ, trong bối cảnh đó kinh tế số đang trở thành đặc trưng và xu hướng quan trọng được nhiều quốc gia nghiên cứu, ứng dụng và phát triển. Đối với Việt Nam, phát triển kinh tế số là một cơ hội lớn để thu hẹp khoảng cách với các nước phát triển. Với dân số gần 100 triệu người, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển kinh tế số ở mức khá trong ASEAN. 

Phó cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số nhấn mạnh: chưa bao giờ chúng ta được chứng kiến quá trình CĐS một cách nhanh và sâu sắc như năm 2020 và 2021.

Trong khi đó, theo ông Nguyễn Đắc Việt Dũng, Chủ tịch HĐQT Sendo,năm 2021, trong bối cảnh chịu tác động nặng nề của đại dịch, rất nhiều ngành công nghiệp số không có sự phát triển, thậm chí còn sụt giảm tăng trưởng thì TMĐT trong khu vực vẫn có sự tăng trưởng vượt bậc trong giai đoạn 2020-2021.

Riêng tại Việt Nam, mức độ tăng trưởng của TMĐT trong 2021 còn cao hơn khu vực. Báo cáo "Nền Kinh tế số Đông Nam Á - Tiếng Gầm Thập kỷ 20: Thập kỷ Kỹ thuật số Đông Nam Á" do Google, Temasek và Bain & Company công bố mới đây cho thấy nền kinh tế số của Việt Nam dự kiến tăng trưởng 31% (lên mức 21 tỉ USD) nhờ sự tăng trưởng 53% của TMĐT so với cùng kỳ năm ngoái. 

Cũng theo báo cáo, từ khi bắt đầu đại dịch đến nửa đầu năm 2021, Việt Nam đã có thêm 8 triệu người tiêu dùng kỹ thuật số mới với hơn một nửa trong số họ đến từ các khu vực không phải thành phố lớn. Có 99% người tiêu dùng kỹ thuật số Việt Nam có ý định tiếp tục sử dụng các dịch vụ trực tuyến trong tương lai, cho thấy mức độ gắn bó rất cao với các dịch vụ, sản phẩm kỹ thuật số của người dùng Việt Nam.

Ông Nguyễn Đắc Việt Dũng nhận định mặc dù đại dịch đã tác động sâu rộng tới toàn xã hội, nhưng riêng với TMĐT đây là cơ hội tăng trưởng rõ rệt cho ngành.

Thúc đẩy phát triển các mô hình kinh doanh mới thích ứng với xu hướng tiêu dùng

Tại phiên thảo luận, các đại biểu cũng thảo luận về sự thay đổi và phát triển các mô hình kinh doanh mới nhằm thích ứng với xu hướng tiêu dùng mới từ sản xuất đến phân phối, vận chuyển, tiêu thụ và đề xuất những giải pháp tốt nhất giúp DN phát triển trong tình hình mới.

Ông Nguyễn Thành Phong cho biết: kinh tế số phát triển tại Việt Nam chủ yếu vẫn là nền tảng giao dịch và được phát triển dựa trên các nền tảng sáng tạo đã có sẵn của thế giới. Những nền tảng phát triển bởi Việt Nam còn hạn chế, tập trung chủ yếu ở các nền tảng TMĐT như: Tiki, Sendo, Thegioididong, Dienmayxanh, FPTshop.

Theo lãnh đạo Ban Kinh tế Trung ương cho biết: mức độ chủ động tham gia phát triển nền tảng kinh doanh tại Việt Nam cũng còn nhiều yếu kém và có phần tự phát. Thể chế, chính sách còn nhiều bất cập. Cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng được yêu cầu. Khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa thực sự là động lực phát triển kinh tế - xã hội; hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia mới được hình thành, chưa đồng bộ và hiệu quả. Quá trình CĐS quốc gia còn chậm, thiếu chủ động do hạ tầng phục vụ quá trình CĐS còn nhiều hạn chế; nhiều DN còn bị động, năng lực tiếp cận, ứng dụng, phát triển công nghệ hiện đại còn thấp...

Đến từ Ngân hàng Thế giới (WB), ông Toni Kristian Eliasz, chuyên gia giải pháp kỹ thuật số, cũng cho rằng, kinh tế số chính là con đường dẫn tới tương lai của Việt Nam. Mặc dù ngành cơ khí chế tạo vẫn đang được xem là xương sống của nền kinh tế Việt Nam, tuy nhiên, để bổ sung vào thị phần rất cao của ngành này, hay các ngành như dịch vụ, xuất khẩu… thì việc áp dụng những công nghệ mới có vai trò rất quan trọng và các công nghệ mới này, cùng với kinh tế số, chính là động lực tăng trưởng cho Việt Nam trong tương lai.

Theo vị chuyên gia này, nhìn chung lĩnh vực kinh tế số của Việt Nam có những bước phát triển đáng kể. Việt Nam đang có xếp hạng tốt về việc tiếp cận công nghệ, Internet; kết nối căn bản; các khung pháp lý về giao dịch số cũng đang được phát triển, kỹ năng số có thay đổi nhanh... Tuy nhiên, nền kinh tế số của Việt Nam vẫn còn những điểm yếu như đầu tư hạ tầng số còn chậm, cơ sở dữ liệu còn đang bị phân mảng, đổi mới sáng tạo còn thấp so với các nước khác, CĐS vẫn còn phân tán, tách biệt giữa các cơ quan, bộ ngành, địa phương khác nhau,...

Ông Toni Kristian Eliasz cho biết sự hỗ trợ của chính phủ ngày càng trở nên quan trọng trong việc thúc đẩy môi trường cho CĐS. Vai trò của chính phủ chính là hỗ trợ, dẫn dắt, thúc đẩy, tạo nên một môi trường thuận lợi cho CĐS.

Còn theo bà Nguyễn Thái Hải Vân, Giám đốc điều hành Grab Việt Nam, để thúc đẩy nền kinh tế số tại Việt Nam, cần 2 yếu tố cơ bản đó là: sự hỗ trợ, thúc đẩy từ phía chính phủ và sự đầu tư về kiến thức, kỹ năng số.

Giám đốc điều hành Grab Việt Nam cho biết hiện tại việc phát triển của các nền tảng số và các mô hình kinh doanh, kinh tế chia sẻ của Việt Nam đang phát triển rất rầm rộ, không thua kém gì các nước trong khu vực, tuy nhiên, về mặt khung pháp lý thì đâu đó vẫn có đỗ trễ nhất định tới 5-10 năm so với thực tế, dẫn đến những quy định chồng chéo, làm cho tiến độ có thể đi nhanh hơn thì đang bị "mắc" lại.

Bên cạnh đó, theo bà Vân, cần khuyến khích tinh thần ứng dụng công nghệ, vào đổi mới sáng tạo, tích cực CĐS bằng việc đầu tư vào giáo dục, thúc đẩy các starup, hệ sinh thái khởi nghiệp. Đồng thời, đi cùng với CĐS là thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là điều kiện tất yếu và cần tiếp tục đẩy mạnh hơn bao gồm cả thói quen và thể chế để thúc đẩy tài chính toàn diện./.