Bezonnomics - Kinh tế học Benzos

Vị trí số 1 trong danh sách các tỷ phú USD của Forbes thuộc về Jeff Bezos với 131 tỷ USD. Tỷ phú giàu nhất thế giới là nhà sáng lập và CEO hãng bán lẻ trực tuyến Amazon, hiện có giá trị vốn hoá trên 1.000 tỷ USD. Xung quanh Jeff Bezos - người bán hàng online vĩ đại nhất thời đại - là rất nhiều câu chuyện ly kỳ: khi mới chập chững tập đi Bezos đã dùng tua-vít phá hỏng chiếc nôi của mình để được ngủ trên giường của người lớn, tuổi thơ thiếu thốn với 12 mùa hè (từ khi 4 tuổi) phụ giúp chăm sóc trang trại cùng ông ngoại đến việc ngày ngày lật bánh mì kẹp thịt trong lò nướng tại cửa hàng McDonald’s lúc 16 tuổi, hay cách ông cứu Amazon "sống sót" qua cuộc khủng hoảng Dotcom, 25 năm mặn nồng cùng người vợ tào khang phút chốc bị phơi bày qua scandal ngoại tình tiêu tốn bao giấy mực của báo chí…

Vậy cuốn "Kinh tế học Bezos" mà tôi đang muốn chia sẻ cùng các bạn có phải là cuốn sách miêu tả về sự hoành tráng của Amazon hay vị CEO "thần bí" kể trên? Không đơn giản là vậy!

Dưới góc nhìn của một doanh nhân, một nhà báo tài năng, tác giả Brian Dumaine đã nêu bật những nét tính cách đặc trưng của Bezos, lý giải tại sao quá trình trưởng thành định hình nên các quyết định hiện tại của ông chủ Amazon, điều gì khiến Amazon trở thành nơi làm việc khắc nghiệt bậc nhất thế giới dù đã "gây nghiện" thành công hàng triệu triệu tín đồ mua sắm. Thật bất ngờ khi cuốn sách này nêu dẫn chứng về sự "tôn kính" sâu sắc đối với Amazon ở những người thuộc thế hệ Y và Z qua kết quả nghiên cứu thị trường của hãng Max Borges, khi có tới 44% đối tượng được khảo sát nói rằng thà nhịn chuyện "ân ái" chứ không thể bỏ Amazon trong vòng 1 năm!?

Đọc sách, ta sẽ hiểu thêm rằng dù có nhiều lời đồn thổi thái quá về trí tuệ nhân tạo - AI, nhưng về căn bản, Bezos đã tạo nên mô hình kinh doanh do - AI - thúc - đẩy đầu tiên và tinh vi nhất trong lịch sử loài người. Và một người thiếu lòng trắc ẩn trong mắt công chúng như Bezos lại sở hữu những phẩm chất ưu việt: tháo vát cực độ và khả năng đối diện với thực tế không thể lay chuyển đã giúp ông xây dựng nên đế chế của mình. Một điều khác đóng vai trò then chốt với thành công của Bezos là viễn kiến dài hạn.

Trong khi hầu hết các lãnh đạo doanh nghiệp chỉ tư duy đến quý sau hoặc cùng lắm là 2-3 năm sau, Bezos nghĩ xa tới hàng thế kỷ.

"Những kho hàng hoạt động trong bóng tối" giúp chúng ta hình dung về dãy nhà kho với bức tường trắng cao vút, sàn nhà được kết nối bởi 18 dặm băng chuyền không ngừng đẩy nhanh hàng ngàn hộp các - tông hình mặt cười của Amazon đến điểm tiếp theo. Cửa hàng Amazon Go, nhà kho tự động hóa, xe tải giao hàng tự lái... có thể sớm dẫn đường cho sự xuất hiện của những con rô bốt kèm tờ quyết định sa thải dành cho Tôi hay Bạn và bất cứ ai.

Cuốn sách cũng kể về trải nghiệm của những doanh nghiệp nhỏ khi tham gia bán hàng trên Amazon, trọng tâm là cuộc tranh cãi nảy lửa xem liệu có phải gã khổng lồ thương mại điện tử đang "giết chết" các doanh nghiệp kiểu truyền thống, lâu đời?

Bản thân tác giả Brian Dumaine trong quá trình viết cuốn sách này cũng luôn nhận được câu hỏi rằng Amazon là thiên thần hay ác quỷ? Rõ ràng là những ảnh hưởng của kinh - tế - học - Bezos đã tác động đến cách con người làm việc và sinh sống cực kỳ sâu sắc. Khi ngày càng có nhiều công ty theo đuổi mô hình này thì đời sống số hóa đậm nét hơn, thúc đẩy một thế giới thay vì đến cửa hàng gần nhà hay khu mua sắm để tương tác với bạn bè, láng giềng, mỗi người sẽ chỉ ngồi ru rú đối diện với màn hình "vô cảm", nhẹ nhàng ấn nút "Mua" và rồi 1, 2, 3... chiếc hộp màu nâu hình mặt cười sẽ xuất hiện trước hiên nhà.

Ngoài vai trò là một cuốn tiểu sử thú vị về Jeff Bezos, cuốn sách còn khắc họa rõ nét mô hình hoạt động của Amazon trên hành trình trở thành đế chế đa lĩnh vực đang làm thay đổi cuộc sống loài người. Đồng thời, cung cấp cho người đọc những kịch bản tương lai đối với thị trường thương mại điện tử, bán lẻ, các đối tác kinh doanh, người tiêu dùng...

Chính Jeff Bezos đã nói rằng, một ngày đẹp trời có thể Amazon sẽ sụp đổ? Không có gì là không thể! Nhưng kể cả khi Bezos và Amazon bị "xóa sổ" thì kinh - tế - học - Bezos tựa như một ly cocktail hiệu nghiệm, pha trộn giữa nỗi ám ảnh khách hàng, cách tân điên loạn và tư duy dài hạn thúc đẩy bởi bánh đà AI quay không mệt mỏi chính là mô hình kinh doanh của thế kỷ XXI.

(Bài báo đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số đặc biệt chào mừng ngày Sách Việt Nam 21/4/2021)