Các nước châu Á đang chạy đua thí điểm tiền số pháp định như thế nào?

Trung Quốc đang điều hành dự án CBDC tiên tiến nhất thế giới. Một số quốc gia châu Á, Đông Nam Á cũng đang đẩy mạnh nghiên cứu và triển khai CBDC khi một số quốc gia đã công bố các thí điểm trong phạm vi giới hạn. Bài viết tổng hợp các dự án CBDC ở châu Á và Đông Nam Á.

Nhân dân tệ số sẽ phổ biến sau Olympics Bắc Kinh 2022

Theo kr-asia, đồng tiền điện tử Trung Quốc, nhân dân số, có thể xem là đồng tiền có chủ quyền đầu tiên trên thế giới, đã tham gia vào các giao dịch trị giá 5,34 tỷ USD như một phần của dự án thử nghiệm và hiện có thể được giao dịch đổi lấy tiền mặt tại hơn 3.000 máy ATM ở Bắc Kinh.

Đồng nhân dân tệ điện tử đã được Trung Quốc phát triển từ năm 2014 và được gọi là hệ thống thanh toán điện tử tiền tệ kỹ thuật số (DCEP). Hiện tại, Ngân hàng trung ương Trung Quốc đang khuyến khích các thương gia ở các khu du lịch và khu kinh doanh nổi tiếng của các thành phố cấp 1 sử dụng ví DCEP.

Các chuyên gia dự báo đồng nhân dân tệ số sẽ được tung ra toàn quốc sau Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh 2022. Tuy nhiên, nó vẫn có những hạn chế, vì chỉ có thể được sử dụng cho các dịch vụ cụ thể và mức độ bao phủ về địa lý còn tương đối thấp.

Nhật Bản nắm bắt sự đổi mới

Hồi tháng 4/2021, Reuters cho biết Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã bắt đầu thử nghiệm nghiên cứu tính khả thi của việc phát hành tiền kỹ thuật số tại nước này, cùng với nỗ lực của các ngân hàng trung ương các nước khác nhằm theo kịp sự đổi mới trong lĩnh vực này.

BOJ cho biết giai đoạn đầu tiên thí điểm, được thực hiện cho đến tháng 3/2022, tập trung vào việc kiểm tra tính khả thi kỹ thuật của việc phát hành, phân phối và mua lại một loại tiền tệ kỹ thuật số của ngân hàng trung ương.

BOJ sau đó sẽ chuyển sang giai đoạn thứ hai của thí điểm khi sẽ xem xét các chức năng chi tiết hơn, như có đặt giới hạn về số lượng CBDC mà mỗi thực thể có thể nắm giữ hay không.

Nếu cần thiết, ngân hàng trung ương sẽ khởi động một chương trình thử nghiệm liên quan đến các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán và người dùng cuối, Giám đốc điều hành BOJ Shinichi Uchida đã cho biết.

Hàn Quốc: Cuộc chạy đua giữa các công ty công nghệ

Các công ty công nghệ lớn SK, Naver và Kakao ở Hàn Quốc đang cạnh tranh để trở thành đối tác của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc cho một dự án CBDC sẽ bắt đầu vào tháng 8/2021. Công ty trúng thầu sẽ dẫn đầu một chương trình thử nghiệm kéo dài 10 tháng với kinh phí 4,3 triệu USD.

Ngày 13/7 vừa qua, Koreatimes cho biết các công ty công nghệ SK, Naver và Kakao đã tham gia vào một "cuộc chiến ba bên" để trở thành đối tác của Ngân hàng Trung ương Hàn Quốc (BOK) cho một dự án phát hành và lưu hành CBDC có thể được sử dụng thành công hay không. Theo BOK, đây là ba công ty đã nộp hồ sơ dự thầu cho dự án trước hạn chót ngày 12/7.

SK Inc. C&C, nhà cung cấp dịch vụ CNTT của tập đoàn SK, được cho là đã bắt tay với Viva Republica, công ty vận hành ứng dụng chuyển tiền di động Toss và Viện Viễn thông Tài chính và Thanh toán Hàn Quốc, nơi cung cấp dịch vụ thanh toán di động Zeropay.

Nhà thầu này đã tham gia vào hoạt động kinh doanh blockchain với nền tảng Chain Z của riêng mình, nền tảng này dự kiến sẽ được sử dụng để công ty thiết lập hệ thống cho dự án CBDC. Hai đối tác dự kiến sẽ tư vấn về các dịch vụ tài chính.

Trong khi đó, LINE Plus, một công ty con của Naver, được cho là đã thiết lập quan hệ đối tác với Naver Financial, đơn vị tài chính của công ty Line và LG CNS, đơn vị cung cấp dịch vụ CNTT của Tập đoàn LG.

Sau khi công bố nền tảng LINE Financial Blockchain được tối ưu hóa cho hệ thống CBDC 9/7, LINE Plus cho biết họ sẽ nhắm đến thị trường CBDC toàn cầu. Ngoài ra, Naver Financial có chuyên môn về dịch vụ thanh toán, trong khi LG CNS có kinh nghiệm thiết lập nền tảng CBDC với Ngân hàng Shinhan vào tháng 3 trên cơ sở thử nghiệm.

Ground X, công ty con blockchain của Kakao, đã hợp tác với ConsenSys, một công ty phần mềm ethereum, cho dự án CBDC của BOK.

"Chúng tôi rất vui khi được hợp tác với ConsenSys để tăng cường mạng lưới công cộng của chúng tôi và cũng xây dựng một mạng lưới riêng có thể phục vụ cho thử nghiệm phân phối CBDC thành công", CEO Ground X Jason Han cho biết sau khi hai công ty thiết lập quan hệ đối tác chiến lược hồi tháng 4.

CEO của ConsenSys, Charles d'Haussy thì cho hay: "Chúng tôi cam kết thúc đẩy các nỗ lực CBDC toàn cầu và có bề dày thành tích trong lĩnh vực này, hỗ trợ 8 ngân hàng trung ương lớn trên thế giới với các chương trình thí điểm CBDC. Như vậy, chúng tôi có cần có kiến thức chuyên môn, cơ sở hạ tầng và các công cụ để xây dựng khả năng mạng cho việc phát hành CBDC an toàn và hiệu quả".

Theo các nguồn tin trong ngành, Samsung SDS cuối cùng đã quyết định không tham chiến vào dự án CBDC của BOK, mặc dù đã từng cân nhắc việc tham gia.

Khi ngân hàng trung ương tổ chức cuộc họp cho dự án vào tháng trước, nhiều công ty CNTT và ngân hàng thương mại bày tỏ sự quan tâm, nhưng BOK không cho phép họ tổ chức các liên danh, khi cho biết các đối tác của các nhà thầu chỉ có thể tham gia vào dự án với tư cách là nhà thầu phụ. Do đó, số lượng các bên đấu thầu trở nên ít hơn nhiều so với dự kiến.

BOK có kế hoạch chọn nhà thầu ưu tiên trong tháng này, sau khi xem xét các công nghệ và báo giá của họ. Dự án sẽ bắt đầu vào tháng 8. Việc thử nghiệm kéo dài 4 tháng sẽ diễn ra đến hết tháng 12 trên nền tảng đám mây để xác minh tính khả thi về mặt kỹ thuật của việc phát hành, phân phối và khôi phục CBDC. Giai đoạn hai của thử nghiệm sẽ khám phá khả năng mở rộng việc sử dụng CBDC và việc triển khai công nghệ tăng cường bảo vệ thông tin cá nhân sẽ được hoàn thành vào tháng 6/2022.

Indonesia cân nhắc khi triển khai tiền kỹ thuật số

Ngân hàng Indonesia đang tiến hành nghiên cứu và đánh giá khả năng triển khai đồng Rupiah kỹ thuật số, thống đốc Perry Warjiyo đã thông báo vào ngày 30/5 trong một đăng tải trên Instagram. Ngân hàng trung ương nước này đã chỉ ra ba điểm cân nhắc: tiền kỹ thuật số sẽ đóng vai trò như một công cụ thanh toán hợp pháp; tiền kỹ thuật số sẽ dựa trên công nghệ và sẽ hỗ trợ các chính sách của ngân hàng, bao gồm cả việc kiểm soát nguồn cung tiền của Indonesia.

Indonesia đã có một sàn giao dịch tiền kỹ thuật số hợp pháp, Digital Future Exchange, là kết quả của sự hợp tác giữa các nhà giao dịch tài sản tiền điện tử được cấp phép, bao gồm Pintu, Upbit, Indodax và Zipmex. Quốc gia này có 6,5 triệu nhà giao dịch tiền điện tử trong 5 tháng đầu năm 2021, cao hơn 2,2 triệu nhà giao dịch chứng khoán được ghi nhận vào tháng 3 và người dân thấy thoải mái với việc sử dụng ví điện thoại trong các giao dịch hàng ngày của họ.

Thái Lan quản lý cung cấp các tài sản số

Theo báo cáo của Ngân hàng Trung ương Thái Lan (BoT) tại trang web www.bot.or.th, BoT chuẩn bị bắt đầu thử nghiệm đồng baht kỹ thuật số bán lẻ sau khi tranh thủ các dịch vụ của gã khổng lồ thanh toán Đức Giesecke & Devrient, công ty đang làm việc với ít nhất năm ngân hàng trung ương ở các quốc gia khác nhau để tạo ra CBDC của riêng họ. Dự án ước tính trị giá 10 triệu THB (320.000 USD), theo một tuyên bố được công bố vào ngày 27/5.

Các cuộc thử nghiệm được cho là bắt đầu vào quý 2 năm 2021, trong khi việc triển khai đầy đủ có thể mất từ 3 - 5 năm, theo Reuters.

"Mặc dù không cần phải phát hành CBDC bán lẻ ngay lập tức cho công chúng trong điều kiện hiện tại, việc phát hành CBDC có thể phù hợp nếu các loại tiền kỹ thuật số do tư nhân phát hành trở nên được áp dụng rộng rãi và có hệ thống quan trọng trong tương lai gần", BoT thông báo hồi tháng 4.

Trong khi đó, Thái Lan đang chuyển sang hạn chế các loại tiền điện tử phi tập trung khác. Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch của Thái Lan (SEC) đã phê duyệt các quy tắc mới vào tháng 6 cấm các sàn giao dịch địa phương niêm yết hoặc giao dịch đồng meme, mã thông báo của người hâm mộ, mã thông báo không thể thay thế (NFT) và các mã thông báo kỹ thuật số khác được sử dụng trong giao dịch blockchain. SEC sau đó đã đệ đơn khiếu nại hình sự chống lại Binance vào đầu tháng 7 vì đã điều hành một sàn giao dịch tài sản kỹ thuật số trong nước mà không có giấy phép.

Theo báo cáo của BoT tại www.bot.or.th hồi tháng 4, thị trường tiền điện tử nước này đã phát triển với tốc độ chóng mặt. Khối lượng giao dịch trên các sàn giao dịch tiền điện tử trong nước đã tăng 17 lần từ 143 triệu USD vào năm 2018 lên 2,489 triệu USD vào năm 2020. Sự bùng nổ này là do cả nhu cầu đầu tư mang tính đầu cơ và sự rõ ràng về quy định.

Thái Lan là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới quản lý việc cung cấp các tài sản số và các hoạt động liên quan khác khi thông qua Nghị định khẩn cấp về tài sản số doanh nghiệp năm 2018 (Emergency Decree on Digital Asset Businesses of 2018).

Singapore tạo cơ sở hạ tầng cho CBDC bán lẻ

Theo tuyên bố chính thức của Cơ quan tiền tệ Singapore (MAS) trên trang web của đơn vị này (www.mas.gov.sg), Ngân hàng trung ương Singapore đã tranh thủ sự ủng hộ của các tổ chức tài chính, công ty fintech và các công ty toàn cầu khác vào tháng 6 để thu thập các đề xuất về cách phân phối và tạo cơ sở hạ tầng cho các CBDC bán lẻ, nhưng chưa cho biết khi nào nước này có thể có một loại tiền kỹ thuật số để sử dụng rộng rãi.

Vào năm 2020, quốc gia này đã kết thúc Dự án Ubin, một chương trình 5 năm đại diện cho "nỗ lực của ngành do MAS dẫn đầu nhằm khám phá việc sử dụng công nghệ blockchain và CBDC do MAS phát hành để xóa và giải quyết các khoản thanh toán và chứng khoán một cách hiệu quả hơn", tuyên bố viết.

Chương trình đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các đồng tiền số như XSGD - một stablecoin được chốt tỷ giá 1:1 với đồng đô la Singapore được xây dựng bởi nhà cung cấp giải pháp thanh toán Xfers. MAS, là một phần của Ubin, cũng phát hành CBDC bán buôn chỉ được sử dụng cho các khoản thanh toán trong hệ thống ngân hàng và không dành cho công chúng.

Một số sáng kiến CBDC khác tại châu Á

Theo Nikkei, tháng 10 năm ngoái, Ngân hàng quốc gia Campuchia đã giới thiệu hệ thống thanh toán blockchain Bakong sau khi chạy thử nghiệm. Không giống như các dự án CBDC khác, Bakong là một nền tảng được nhà nước quản lý, hỗ trợ hoàn toàn bằng tiền pháp định, có nghĩa là mọi giao dịch đều được hỗ trợ bằng tiền tiết kiệm bằng đồng riel hoặc đồng đô la. Campuchia coi Bakong là một bước tiến trong việc hiện đại hóa hệ thống tiền tệ của mình.

Tại Malaysia, Giám đốc phát triển tài chính và đổi mới tại Ngân hàng Negara Malaysia (BNM), Suhaimi Ali, cho biết vào tháng 6 rằng ngân hàng này bắt đầu một dự án bằng chứng về khái niệm để "đánh giá giá trị của CBDC với trọng tâm ban đầu là CBDC bán buôn". Hiện tại, BNM không có khả năng phát triển một CBDC bán lẻ, Suhaimi nói thêm.

Ngân hàng Trung ương Ấn Độ không chia sẻ kế hoạch cụ thể cho đồng rupee số, nhưng cơ quan đã đề cập đến việc sử dụng tiềm năng của CBDC trong một báo cáo Tiền tệ và Tài chính 2020 - 2021 được công bố vào tháng 3. Theo đó, "CBDC có thể được thiết kế để thúc đẩy tính không ẩn danh ở cấp độ cá nhân, giám sát các giao dịch và thúc đẩy bao gồm tài chính. Một CBDC chịu lãi suất cũng có thể làm tăng phản ứng của nền kinh tế đối với những thay đổi trong tỷ lệ chính sách".

Tuy nhiên, cũng cảnh báo rằng các CBDC có nguy cơ "làm mất trung gian của hệ thống ngân hàng", đặc biệt trong trường hợp hệ thống ngân hàng thương mại được coi là mong manh. Ví dụ, Bahamas đã ra mắt phiên bản số toàn diện của đồng tiền fiat của quốc gia vào tháng 10/2020 - được gọi là đồng đô la cát (sand dollar).

Một báo cáo của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (Bank for International Settlements) công bố vào tháng 1 cho thấy khoảng 86% trong số 65 ngân hàng trung ương đã tích cực tham gia vào một số hình thức dự án CBDC. Nghiên cứu tương tự nhấn mạnh rằng các ngân hàng trung ương đại diện cho 20% dân số thế giới có khả năng phát hành CBDC có mục đích chung trong ba năm tới.

Một lợi thế chính của CBDC so với các loại tiền kỹ thuật số phi tập trung là đồng tiền pháp định (legal tender), có nghĩa là tất cả các thành phần kinh tế phải chấp nhận chúng cho bất kỳ mục đích pháp lý nào trong các quốc gia công nhận tiền tệ. Các lợi thế khác của CBDC là thanh toán nhanh hơn, phí chuyển khoản quốc tế thấp hơn, và có thể nói là cải thiện khả năng bao gồm tài chính cho các hộ gia đình ngân hàng chưa vươn tới hoặc chưa được phục vụ.

Các cơ quan quản lý tiền tệ vẫn cần phải phân loại một số điểm vướng mắc với các CBDC, như khả năng tương tác giữa cơ sở hạ tầng hiện có và cơ sở hạ tầng mới, vai trò của các tác nhân trong ngành công nghiệp tư nhân và sự khác biệt giữa CBDC bán buôn và bán lẻ. Các chuyên gia cho Fortune biết, châu Á đang dẫn đầu trong cuộc cách mạng CBDC và một tương lai không tiền mặt có thể gần hơn chúng ta nghĩ.

Tại Việt Nam, theo Quyết định 942/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển Chính phủ điện tử hướng tới Chính phủ số giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030, Thủ tướng giao Ngân hàng Nhà nước chủ trì để nghiên cứu, xây dựng và thí điểm sử dụng tiền điện tử dựa trên công nghệ blockchain. Theo quyết định này, thời gian để Ngân hàng Nhà nước thực hiện là từ 2021-2023.

Ngoài ra, quyết định cũng nêu rõ vấn đề ưu tiên đẩy mạnh phong trào nghiên cứu một số công nghệ cốt lõi mà Việt Nam có lợi thế như trí tuệ nhân tạo, blockchain, dữ liệu lớn hay VR/AR./.