Dữ liệu lớn giúp ngành Du lịch phục hồi và phát triển bền vững hậu COVID-19

Đại dịch COVID-19 đã đưa du lịch toàn cầu vào cuộc khủng hoảng kỷ lục nhất vào năm 2020 khi lượng khách quốc tế giảm 73% sau khi gần như tất cả các quốc gia trên thế giới áp dụng một loạt các biện pháp hạn chế du lịch, bao gồm cả việc đóng cửa biên giới.

Trong bối cảnh đó, dữ liệu lớn được coi là chìa khóa giúp ngành du lịch phục hồi và phát triển sau đại dịch.

Dữ liệu lớn bao gồm các tập dữ liệu lớn, đa dạng, có cấu trúc và phi cấu trúc của thông tin được tạo ra và truyền đi với tốc độ ngày càng cao bởi các tổ chức, con người và máy móc. Nếu được xử lý và phân tích đúng cách, dữ liệu lớn có thể cung cấp thông tin chi tiết có giá trị về xu hướng, hành vi và triển vọng du lịch, từ đó có thể đưa ra các chính sách hành động phù hợp.

Dữ liệu lớn đang bắt đầu được sử dụng rộng rãi để đo lường, giám sát và quản lý sự phát triển du lịch. Với sự xuất hiện của các nền tảng du lịch số, dữ liệu lớn về du lịch đóng vai trò quan trọng hơn trong việc phát triển ngành. Tuy nhiên, trong khi tiềm năng của dữ liệu lớn và số hóa vẫn chưa được khai thác triệt để, những thách thức và hạn chế trong việc sử dụng và quản lý dữ liệu cũng là vấn đề mà nhiều quốc gia cần giải quyết.

Dữ liệu lớn đối với ngành Du lịch

Việc sử dụng dữ liệu lớn để xây dựng chính sách nói chung và cho du lịch nói riêng vẫn đang ở giai đoạn đầu, đặc biệt là ở các nền kinh tế đang phát triển trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương. 

Theo Eurostat, dữ liệu lớn sẽ dần dần được sử dụng đầy đủ ở các cơ quan quản lý du lịch quốc gia, tổ chức quản lý điểm đến và văn phòng thống kê quốc gia. Trong tương lai gần, dữ liệu lớn sẽ trở thành nguồn dữ liệu phụ trợ cho các cuộc khảo sát chính thức. Sau đó, nó sẽ tích hợp với các nguồn dữ liệu truyền thống trong trung hạn và trở thành nguồn chiếm ưu thế trong dài hạn.

Việc thu thập và sử dụng rộng rãi dữ liệu lớn trong khu vực công và tư nhân mang lại cơ hội tích hợp nâng cao với dữ liệu không gian địa lý và các chỉ số kinh tế du lịch.

Các khái niệm nổi bật như thành phố thông minh (TPTM) và điểm đến thông minh cũng bao gồm việc tận dụng dữ liệu lớn để nâng cao quy hoạch và quản lý du lịch. Các điểm du lịch sáng tạo này sẽ được hỗ trợ bởi cơ sở hạ tầng công nghệ tiên tiến đảm bảo sự phát triển bền vững. Tất cả mọi người đều có thể tiếp cận chúng, tạo điều kiện tương tác và hòa nhập giữa du khách và môi trường, nâng cao chất lượng trải nghiệm của du khách tại các điểm đến và cải thiện chất lượng cuộc sống cho cộng đồng cư dân.

Bên cạnh những lợi ích mà dữ liệu lớn có thể mang lại cho sự phát triển và phục hồi ngành du lịch thì nó cũng có những thách thức và khó khăn trong việc triển khai và quản lý. Để khai thác và sử dụng hiệu quả dữ liệu lớn, đòi hỏi phải có công nghệ tiên tiến và các kỹ năng chuyên biệt, cũng như khuôn khổ pháp lý và thể chế mạnh mẽ, vốn đang thiếu ở nhiều nền kinh tế đang phát triển.

Trong khi nhu cầu về các nhân lực có kỹ năng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) tiếp tục tăng trên toàn cầu, thì ở nhiều quốc gia đặc biệt là các quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương có hạn chế rõ rệt về các kỹ năng này, khiến khu vực công và tư nhân khó thu hút và giữ chân những nhân tài cần thiết để làm việc với dữ liệu lớn.

Sự thiếu hụt này có thể được giải quyết ở một mức độ nào đó bằng cách hợp tác với các nhà cung cấp dữ liệu lớn thông qua quan hệ đối tác cho phép truy cập vào nguồn dữ liệu, nhưng khoảng cách kỹ năng không thể được giải quyết trong thời gian ngắn và đòi hỏi cần phải đầu tư lớn vào giáo dục và đào tạo trong lĩnh vực này.

Đặc biệt, quyền riêng tư dữ liệu được cho là vấn đề quan trọng nhất mà các chính phủ phải tính đến khi họ bắt đầu làm việc với dữ liệu lớn. Việc bảo vệ thông tin cá nhân nhạy cảm cũng như xác định mức độ phổ biến của dữ liệu được tổng hợp đòi hỏi các kỹ năng và cơ sở hạ tầng kỹ thuật mà nhiều quốc gia vẫn thiếu và chỉ có thể có được với chi phí cao.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển mạnh mẽ, dữ liệu ngày càng nhiều, tội phạm mạng và vi phạm dữ liệu gây ra mối đe dọa an ninh ngày càng tăng đối với các cá nhân và điểm đến, đặc biệt là những người thiếu kỹ năng ICT.

Bên cạnh đó, tính sẵn có của dữ liệu lớn có giá trị đối với ngành du lịch cho mục đích sử dụng công cộng cũng bị giới hạn vì một số lý do. Cụ thể, việc chia sẻ dữ liệu giữa các khu vực pháp lý đôi khi phải tuân theo luật bản địa hóa, có những dữ liệu chỉ được giới hạn lưu trữ hoặc xử lý trong một khu vực pháp lý cụ thể.

Ngoài ra, việc thu thập và lưu trữ dữ liệu đa số là đều nằm trong tay các công ty tư nhân, và các công ty này thường sẽ không chia sẻ những dữ liệu đó khi không có các biện pháp khuyến khích tài chính. Do đó, các tổ chức thiếu nguồn lực tài chính sẽ khó có thể tiếp cận hoặc truy cập được vào những nguồn dữ liệu có giá trị.

Trên thế giới, các chính phủ và các tổ chức vẫn đang trong giai đoạn đầu của việc tìm ra các khuôn khổ nhất quán, có thể nhân rộng và ràng buộc để cho phép khu vực công và tư nhân hợp tác chia sẻ dữ liệu lớn cùng nhau. Tuy nhiên, việc thiết lập các kịch bản "win-win" như vậy nói thì dễ hơn làm. Với các chính sách nhằm phát triển các hình thức khuyến khích có thể giúp khu vực tư nhân sẵn lòng chia sẻ dữ liệu, nhưng câu hỏi vẫn là liệu những chính sách này có đủ để vượt qua các rào cản pháp lý và kinh doanh hay không.

Do những hạn chế này, dữ liệu lớn có thể sẽ khó thay thế các quy trình thống kê chính thức trong tương lai gần. Thay vào đó, nó sẽ tiếp tục đóng vai trò phụ trợ, là nguồn dữ liệu cho các số liệu thống kê du lịch chính thức, đồng thời cung cấp những thông tin và xu hướng cần thiết để hỗ trợ việc lập quy hoạch và quản lý du lịch.

Vẫn còn nhiều việc phải làm trước khi chúng ta phát huy hết tiềm năng của dữ liệu lớn và số hóa để có chính sách du lịch tốt hơn. Những lo ngại và thách thức này đòi hỏi cần có một chiến lược hợp tác toàn diện để mở đường cho việc sử dụng hiệu quả dữ liệu lớn giúp hỗ trợ phục hồi du lịch và chuyển đổi của nó sang một ngành xanh hơn, linh hoạt hơn.

Các quốc gia trên thế giới đang sử dụng dữ liệu lớn trong lĩnh vực Du lịch như thế nào?

Năm 2018, Tổng cục Du lịch Singapore (STB) thông báo họ đang phát triển nền tảng Mạng phân tích du lịch Singapore (Stan) để cung cấp thông tin chi tiết sâu hơn về dữ liệu từ các nguồn của chính họ, các cơ quan nhà nước khác và các nhà cung cấp dữ liệu lớn trong ngành mà họ hợp tác.

Đến năm 2019, Stan đã tích hợp hơn 20.000 miền dữ liệu nội bộ và ký 15 thỏa thuận chia sẻ dữ liệu với một số nhà cung cấp dữ liệu lớn nhất trên thế giới như Grab, Tencent và Expedia.

STB đã sử dụng Stan để phân tích các thị trường nguồn chính và khám phá xu hướng của khách du lịch Trung Quốc và Indonesia. Dựa trên nền tảng đó, STB có thể giúp các nhà bán lẻ, các tổ chức du lịch thực hiện các điều chỉnh chiến lược và sản phẩm cho phù hợp để thu hút tốt hơn những nguồn nhân khẩu học này.

Hay như với Ma Cao, năm 2017, Ma Cao đã ký kết hợp tác 4 năm với Alibaba Cloud, để xây dựng Ma Cao trở thành một thành phố thông minh, với giai đoạn đầu tập trung vào điện toán đám mây, giao thông thông minh, du lịch thông minh, chăm sóc sức khỏe thông minh, quản trị TPTM và phát triển năng lực.

Đối với việc phát triển du lịch thông minh, Ma Cao đã vạch ra ba mục tiêu chiến lược để định hướng công việc với Alibaba: tối ưu hóa trải nghiệm du lịch của du khách trước, trong và sau chuyến đi; có được thông tin chi tiết về hành vi của khách du lịch thông qua phân tích chuyên sâu về dữ liệu lớn; và giám sát, phân luồng, phân tán luồng khách tại các khu du lịch và các khu vực ùn tắc.

Đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19, do lượng du khách giảm 99,5% so với cùng kỳ năm trước trong quý 2/2020, Ma Cao đã khởi động một sáng kiến kích cầu du lịch với chương trình "Macao Ready Go!".

Macao Ready Go! là một chương trình dữ liệu lớn được tích hợp đầy đủ cho du lịch. Bằng cách sử dụng phiếu giảm giá điện tử, văn phòng du lịch có thể truy cập các phân tích chuyên sâu và dựa trên mức độ tương tác kỹ thuật số cũng như quy đổi phiếu thưởng, có thể biết được đối tác, sản phẩm và các doanh nghiệp nào thu được nhiều lợi ích nhất từ chiến dịch của họ.

Trong những năm gần đây, Indonesia cũng đã nổi lên như một quốc gia dẫn đầu toàn cầu về việc sử dụng dữ liệu định vị di động trong du lịch. Từ năm 2016, Cơ quan Thống kê Indonesia đã bắt đầu sử dụng dữ liệu định vị di động từ nhà khai thác mạng di động lớn nhất của quốc gia này để bổ sung vào các cuộc khảo sát chính thức của mình.

Tại Thái Lan, để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, vào năm 2015, chính phủ nước này đã công bố một kế hoạch phát triển đầy tham vọng với "Thái Lan 4.0" (Thailand 4.0).

Mục tiêu của kế hoạch này là chuyển đất nước từ nền kinh tế dựa vào sản xuất sang nền kinh tế đổi mới và bao gồm cả Kế hoạch tổng thể nền kinh tế số quốc gia trong 20 năm. Phân tích dữ liệu lớn và du lịch thông minh cũng đều nằm trong chiến lược Thái Lan 4.0. 

Sáng kiến "Dữ liệu thông minh về du lịch, thời điểm đã đến" cũng đã được Thái Lan triển khai vào cuối năm 2018 để hỗ trợ việc lập kế hoạch chiến lược và ra quyết định dựa trên dữ liệu; tích hợp sự hợp tác của tất cả các lĩnh vực trong chuỗi cung ứng; mang đến trải nghiệm du lịch tuyệt vời cho tất cả các nhóm du khách; và tạo thêm kênh thu nhập cho cộng đồng địa phương.

Một số khuyến nghị về chính sách ứng dụng dữ liệu lớn cho ngành Du lịch

Những thông tin thu được từ việc tổng hợp và phân tích dữ liệu lớn có thể tạo tiền đề cho sự phục hồi và phát triển bền vững của ngành sau tác động của đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, đối với hầu hết các điểm đến trên toàn cầu, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển ở châu Á, việc áp dụng dữ liệu lớn để lập kế hoạch và quản lý chiến lược phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm khoảng cách về tài chính, quản trị, kỹ năng và các khoảng cách năng lực khác.

Từ thực tế đó, Báo cáo "Dữ liệu lớn cho Chính sách Du lịch, Quản lý và Phục hồi bền vững hơn từ COVID-19" (Big Data for Better Tourism Policy, Management, and Sustainable Recovery from COVID-19) do Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) và Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) công bố mới đây đã đưa ra một số khuyến nghị chính sách nhằm phát triển và phục hồi ngành Du lịch sau đại dịch dựa trên dữ liệu lớn.

Theo đó, các quốc gia cần ưu tiên tính bền vững và thiết lập các chính sách cũng như chương trình về dữ liệu lớn.

Cụ thể, các quốc gia cần có quan điểm mạnh mẽ về tính bền vững bằng cách đầu tư vào việc phát triển và triển khai các hệ thống đo lường dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế. Ưu tiên phục hồi du lịch, tăng cường số hóa bằng cách đầu tư phát triển các chương trình dữ liệu lớn để cải thiện việc đo lường, lập kế hoạch và quản lý điểm đến.

Các quốc gia cũng cần đầu tư vào việc phát triển và triển khai các khuôn khổ dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế để sử dụng dữ liệu lớn làm nguồn bổ sung cho số liệu thống kê du lịch chính thức; Xây dựng các khuôn khổ thể chế và các kế hoạch để khuyến khích khu vực tư nhân chia sẻ dữ liệu lớn nhằm giải quyết các vấn đề về truy cập và tính liên tục của dữ liệu ở các giai đoạn dữ liệu mở khác nhau.

Bên cạnh đó, các quốc gia cần phân bổ ngân sách để thành lập nhóm dữ liệu lớn; Kiểm tra và đánh giá nhu cầu dữ liệu và các nguồn sẵn có cũng như các nguồn lực kỹ thuật, nhân lực và tài chính hiện có. Nâng cao năng lực về ICT, phân tích dữ liệu lớn, kỹ năng kết hợp các hệ thống đo lường và dữ liệu mới với các chỉ số du lịch hiện có cho các nhân viên của tổ chức quản lý du lịch để có thể ra quyết định toàn diện hơn.

Trong bối cảnh thúc đẩy ngành Du lịch phục hồi sau đại dịch, các quốc gia cần phối hợp nhiều bên liên quan với nhau như du lịch, vận tải, nhập cư, bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu nhằm tìm kiếm giải pháp hài hòa cho các chính sách hiện có về dữ liệu y tế với dữ liệu lớn và công nghệ blockchain nhằm hỗ trợ việc mở lại biên giới một cách an toàn.

Đặc biệt, UNWTO và ADB cũng nhấn mạnh, để đẩy mạnh sự phục hồi và phát triển bền vững cho ngành Du lịch sau đại dịch, hợp tác giữa các quốc gia là điều cần thiết, đồng thời phải có những giải pháp hài hòa giữa các luật và quy định về tiếp cận dữ liệu y tế và công nghệ du lịch.

Hơn nữa, nhằm đảm bảo các vấn đề về quyền riêng tư dữ liệu xuyên biên giới, một khuôn khổ bảo vệ dữ liệu pháp lý thống nhất, chẳng hạn như Quy tắc về quyền riêng tư xuyên biên giới của Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương, nên được triển khai và áp dụng./.