Làm báo thời chuyển đổi số: Không thể thiếu YouTube!

Báo chí "bình thường hóa" thành nền tảng truyền thông xã hội

YouTube là một nền tảng và là một công cụ mạnh mẽ cho các nhà báo, tòa soạn báo. Báo chí hiện đại, báo chí kỹ thuật số có thể sử dụng YouTube để tăng lượng khán giả, tương tác với người xem, đồng thời tìm kiếm những video do người dùng tạo ra - đây chính là nguồn đề tài vô tận cho các nhà báo.

Báo chí đang dần "bình thường hóa" thành một nền tảng truyền thông xã hội. Hầu hết các nhà báo đều sử dụng các nền tảng truyền thông xã hội để xuất bản tác phẩm của họ. YouTube là một nền tảng truyền thông xã hội có ảnh hưởng, tiếp cận đến hơn 2 tỷ người dùng trên toàn thế giới. Sự lớn mạnh của YouTube cùng với phạm vi tiếp cận độc giả rộng rãi của nền tảng chia sẻ video đã thu hút các nhà sản xuất video chuyên nghiệp và nghiệp dư chuyển sang YouTube để cung cấp thông tin, giải trí và tương tác với độc giả, công chúng toàn cầu. YouTube thực sự có vai trò to lớn trong nền công nghiệp báo chí và tất nhiên, báo chí cũng có vai trò to lớn trong hệ sinh thái truyền thông video rộng lớn này.

YouTube, cùng với Facebook và Twitter đang là những nền tảng xã hội được hầu hết các nhà báo và tòa soạn báo hội tụ kỹ thuật số sử dụng. Không chỉ xuất bản tin bài trên các nền tảng CMS quản lý tin, bài để xuất bản bài viết trên trang báo chính thống, các nhà báo hoạt động trên cả YouTube, trên Facebook và Twitter. Bài viết của các nhà báo, chẳng hạn như tin tức và các chương trình thời sự, cũng được xuất bản thường xuyên trên YouTube. Tương tác của khán giả, thể hiện qua lượt chia sẻ, thích và bình luận trực tuyến, đã trở thành thứ thông dụng trong ngành công nghiệp truyền thông.

Các vấn đề kinh tế, chính trị, xã hội được chia sẻ, bàn luận trên mạng xã hội chắc chắn góp phần định hướng mô hình kinh doanh cho các hãng tin tức trực tuyến. Các biên tập viên sẽ theo dõi các số liệu trên cơ sở từng câu chuyện để cố gắng xác định những yếu tố cụ thể của hoạt động báo chí, bao gồm lựa chọn câu chuyện, thiết kế nội dung, phong cách viết và thời gian xuất bản để tạo ra các tương tác với độc giả. Đôi khi, "lượt xem" một video của một nhà báo hay tòa soạn báo trở thành một chuẩn mực đánh giá năng lực của nhà báo, nội dung của bài viết.

Nhà báo và YouTube

YouTube là công cụ tìm kiếm lớn thứ hai trên thế giới (sau Google), với hơn 80% người dùng ở bên ngoài nước Mỹ. Cho đến nay, YouTube đã có hơn 2 tỷ người dùng online mỗi tháng. Nền tảng chia sẻ video này được mô tả là công cụ trực tuyến, kho lưu trữ, thư viện, phương tiện, phòng thí nghiệm, một người bảo vệ thời hiện đại, một người kể chuyện trong thời đại kỹ thuật số. Các nhà nghiên cứu mô tả YouTube là một kho lưu trữ "lớn đến mức khó hiểu và rất đa dạng nội dung video". Họ định nghĩa YouTube là phương tiện truyền thông chính thống giúp xác định lại "phương tiện truyền thông chuyên nghiệp" trông như thế nào - một nền tảng "có vẻ" chỉ dành cho nghiệp dư nhưng lại sản xuất và phân phối chuyên nghiệp, mà những người dùng khác nhau lại trải nghiệm theo nhiều cách khác nhau.

Là một nền tảng toàn cầu cho báo chí, YouTube cung cấp rất nhiều kênh nội dung và tin tức. Ngoài việc cung cấp các nội dung tin tức đa dạng, YouTube còn gợi ý video để người xem xem dựa trên chủ đề liên quan đến các tài liệu đã xem trước đó. YouTube cũng đóng một vai trò trong việc dàn xếp nội dung video thông qua thuật toán xếp hạng các kết quả hàng đầu.

Vấn đề khả năng hiển thị kết quả tìm kiếm trên YouTube cũng không khác với Google là mấy, đó là các video phải được thiết kế để làm nổi bật những gì tác giả gọi là "theo trend", do đó kết quả tìm kiếm thay đổi từ ngày này sang ngày khác. YouTube cũng có các đề xuất và đăng ký ảnh hưởng đến xếp hạng tìm kiếm, với đặc quyền nền tảng YouTube "là một kênh đăng ký để người tạo nội dung xây dựng và tiếp cận khán giả".

Trước đây, YouTube thường được coi là một nơi cho các nhà sản xuất nội dung không chuyên nghiệp, tức là những người nghiệp dư hoặc "người dùng bình thường", tạo và tải lên nội dung của riêng họ. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy một lượng lớn nội dung trên YouTube bắt nguồn từ người dùng doanh nghiệp, chính là các công ty "truyền thông lớn", các tòa soạn báo hoặc truyền hình, web-TV.

Các video được xem nhiều nhất trên YouTube cho thấy đó là những video được tạo chuyên nghiệp. Trong nhiều trường hợp, tài liệu báo chí xuất bản trên YouTube đã thay thế các tin tức, video đăng trên các phương tiện truyền thống của các trang báo điện tử. Một nghiên cứu phân tích nội dung của 882 video tin tức báo chí trên YouTube cho thấy rằng khoảng một nửa số video được kiểm tra chính là nội dung video đăng trên các trang web truyền thông tin tức truyền thống. Nó cũng cho thấy rằng các video tin tức được sản xuất dành riêng cho YouTube tuân thủ các phương pháp sản xuất báo chí truyền thống (chất lượng hình ảnh và âm thanh, kỹ thuật chỉnh sửa, v.v.). 

Tóm lại, nghiên cứu đã chứng minh rằng các video tin tức đăng trên YouTube là video lấy lại từ các các phương tiện truyền thông (như tin tức truyền hình và các chương trình thời sự), tuân thủ các tiêu chuẩn báo chí truyền thống và được thể chế hóa trong cả cách tiếp cận sản xuất và các yếu tố nội dung. Như vậy, những video đó có thể được coi là video báo chí và được xuất bản trên các kênh tin tức truyền thống.

Có người cho rằng, YouTube đã thay thế các nhà báo!

Cách đây khoảng 15 năm, Chad Hurley, Steve Chen và Jawed Karim, ba nhân viên cũ của PayPal, đã đăng ký một công ty mới với một ý tưởng đơn giản: thiết lập một trang web để mọi người có thể tải video lên và xem chúng. Vào thời điểm đó, mục tiêu này đầy tham vọng. Tìm kiếm video trực tuyến luôn là một điều khó khăn, Karim đã phát hiện ra điều này khi tìm kiếm cảnh quay về "sự cố tủ quần áo" của Janet Jackson tại Super Bowl 2004 và trận sóng thần ở Ấn Độ Dương năm đó. Trong hai tháng, trang web không có video và thu hút rất ít sự chú ý. Sau đó, vào ngày 23/4/2005, Karim đăng tải một đoạn clip dài 19 giây ghi lại cảnh anh đứng trước triển lãm voi ở vườn thú San Diego.

Tất nhiên, video đó không phải là cái gì to lớn tầm cỡ... giải Oscar. Nhưng đó là video YouTube đầu tiên, và chắc chắn nó mang tính lịch sử. Video đã được xem hơn 17,5 triệu lần kể từ đó. Theo quan sát, hầu hết video được xem nhiều nhất của YouTube là các video âm nhạc được sản xuất chuyên nghiệp. Đối với những người hâm mộ âm nhạc nổi tiếng, YouTube là MTV của thế hệ này.

YouTube - mà Google đã mua với giá 1,65 tỷ USD vào năm 2006 - là một phương tiện giải trí thành công phi thường: Cách đây 5 năm, YouTube được định giá 40 tỷ USD. Là MTV của âm nhạc, nhưng YouTube cũng đã ảnh hưởng rất lớn đến cả việc sản xuất và tiêu thụ tin tức trên toàn thế giới.

Bảy năm sau khi Jawed Karim thất bại trong việc tìm video quay lại thảm họa ở Ấn Độ Dương, 20 video phổ biến nhất trên YouTube về trận sóng thần năm 2011 ở Nhật Bản đã được xem gần 100 triệu lần. Năm sau, Trung tâm Nghiên cứu Pew phát hiện ra rằng 39% tổng số video được các tổ chức tin tức sử dụng là những cảnh quay thô của dân thường. Những video nghiệp dư đã cung cấp cho người xem tin tức những thông tin có giá trị từ Syria, quốc gia có cuộc nội chiến bạo lực đã khiến các tổ chức tin tức chuyên nghiệp phải rời bỏ.

Các video trên YouTube đã đóng một vai trò quan trọng trong nhiều sự kiện lớn của thế giới. Ở Iran, cảnh quay về cái chết của Neda Soltan, một người biểu tình trẻ tuổi, đã lan truyền và thúc đẩy các cuộc biểu tình chống chính phủ của đất nước vào năm 2009. Nhà nước Hồi giáo đã dựa vào các video trên Internet để tuyên truyền. Còn nhớ, ISIS đã phát hành một đoạn phim cho thấy Muadh al-Kasasbeh, một phi công người Jordan bị nhóm này bắt làm con tin, thiêu chết trong lồng. Đoạn video đã gây ra sự phẫn nộ trên diện rộng ở Jordan, nơi mà chính phủ đã nhanh chóng tuyên bố sẽ trả đũa.

Có những người đã cho rằng, YouTube đã thay thế các nhà báo!

Sự nổi lên như vũ bão của YouTube, Facebook và Twitter đã thúc đẩy ước mơ của những người theo chủ nghĩa lý tưởng muốn sử dụng công nghệ để giải quyết các vấn đề của thế giới.

Phải nói rằng, vô số các tin tức thời sự được "dân thường" đưa lên YouTube đã thay đổi vĩnh viễn toàn cảnh báo chí. Bất kỳ cá nhân nào có điện thoại thông minh và kết nối Internet đều sở hữu một công cụ như "một mạng truyền hình dành riêng". Chính vì thế, cho đến nay, YouTube thực sự đã góp phần thay đổi nền công nghiệp báo chí.

Để hiểu rõ hơn về sức mạnh này của YouTube, hãy xem một tài liệu của Tổ chức Nghiên cứu Pew. Theo Pew, vào ngày 11/3/2011, một trận động đất mạnh 9,0 độ richter đã tấn công bờ biển phía đông bắc Nhật Bản, gây ra một trận sóng thần giết chết hơn 18.000 người và để lại thiệt hại ước tính khoảng 180 tỷ USD. Các phương tiện truyền thông tin tức trên toàn thế giới đã đưa tin rộng rãi về thảm họa và hậu quả của nó, nhưng hàng triệu người đã truy cập web để tìm hiểu về sự kiện trên trang web chia sẻ video YouTube.

Trong bảy ngày sau thảm họa (11-18/3), 20 video liên quan đến tin tức được xem nhiều nhất trên YouTube đều tập trung vào thảm kịch - và được xem hơn 96 triệu lần.

Những gì mọi người thấy trong các video này cũng đại diện cho một loại hình báo chí trực quan mới. Hầu hết các cảnh quay đó được ghi lại bởi những người dân chứng kiến, những người đang mắc kẹt trong thảm kịch. Một số video đó được đăng bởi chính các công dân. Tuy nhiên, hầu hết các cảnh quay về công dân này được các tổ chức tin tức đăng lại, kết hợp nội dung do người dùng tạo ra vào các dịch vụ tin tức của họ.

Thảm họa ở Nhật Bản không phải là trường hợp cá biệt cho thấy sức mạnh của YouTube. YouTube trên toàn thế giới đang trở thành một nền tảng chính để xem tin tức. Vào năm 2011 và đầu năm 2012, cụm từ được tìm kiếm nhiều nhất trong tháng trên YouTube đều liên quan đến tin tức, chứ không phải là âm nhạc!

Báo chí khai thác sức mạnh của YouTube như thế nào?

Như trên đã nói, YouTube là công cụ tìm kiếm lớn thứ hai trên thế giới sau Google, mang đến nhiều cơ hội để nhà báo, tòa soạn báo tương tác thực với khán giả mới. Các tổ chức tin tức có thể tạo mối liên kết với người đăng ký khi người xem chia sẻ và tương tác với nội dung của họ.

Các nhà báo, tòa soạn báo có thể khai thác YouTube để tiếp cận, tương tác độc giả, khán giả bằng bất kỳ hình thức nào sau đây:

Đăng ký (Subscribe): Người xem có thể đăng ký kênh YouTube họ thích; video từ các kênh này sẽ xuất hiện trong phần "Xem gì" (What to Watch) và "Đăng ký của tôi" (My Subscriptions) trên YouTube.

Tương tác (Interactive): Kênh YouTube có nghĩa là tương tác. Người xem có thể đặt câu hỏi cho các tổ chức tin tức và nhận được câu trả lời rõ ràng cho câu hỏi của họ trong video hoặc trong phần nhận xét.

Chia sẻ (Share): Khán giả YouTube chia sẻ những video họ thích thay vì xem một cách thụ động; cốt lõi của YouTube là một nền tảng truyền thông xã hội, vì vậy chia sẻ là một phần không thể thiếu trong trải nghiệm của người dùng YouTube.

Đưa video vào danh sách phát (Playlist).

Nhấn nút Thích (Like) và Không thích (Dislike) để biểu thị sự hài lòng của người xem.

Cách thúc đẩy sự tương tác của khán giả:

Tin mới (Breaking News): tin tức mới, thời sự là cơ hội tuyệt vời để thu hút lưu lượng tìm kiếm trên YouTube.

Chức năng danh sách phát (Playlist Function): Sử dụng chức năng danh sách phát của YouTube để hiển thị diễn biến của một câu chuyện, tạo ra các video cập nhật và thể hiện tinh thần trách nhiệm của một nhà báo, tòa soạn báo khi liên tục thông tin các chi tiết sự việc, để câu chuyện và bối cảnh trở nên rõ ràng.

Livestream: YouTube cũng cung cấp khả năng livestream qua Google+ Hangouts trực tuyến nếu một kênh muốn phát video trực tiếp.

Kênh YouTube (YouTube Channel) là một phương tiện bổ sung để khán giả, độc giả khám phá trang web hoặc trang tin tức của bạn. YouTube cho phép các kênh hướng lưu lượng truy cập trở lại trang web được liên kết, giúp khán giả mới biết đến tác phẩm của tòa soạn.

YouTube được đánh giá là một nơi tuyệt vời để xây dựng mối quan hệ "biết, thích và tin tưởng" với khán giả, để khán giả theo dõi một câu chuyện và tòa soạn báo được tương tác với khán giả mới nổi của mình.

Tạo ra doanh thu: một vấn đề rất quan trọng nữa mà các nhà báo, tòa soạn báo có thể ứng dụng YouTube, đó là để tạo ra doanh thu. YouTube là nền tảng truyền thông xã hội lớn duy nhất cho phép người tạo nội dung tạo ra doanh thu. Chương trình Đối tác YouTube (The YouTube Partner Program) phân phối doanh thu quảng cáo dựa trên thời gian xem, lượng người xem và tỷ lệ giữ chân người xem. Tất nhiên, tỷ lệ "ăn chia" doanh thu mà YouTube đặt ra với người tạo nội dung là một vấn đề gây nhiều tranh luận. Song rõ ràng, việc phân bổ doanh thu cho phép các kênh tạo nội dung video dành riêng cho YouTube và bù đắp một số chi phí sản xuất. Trong bối cảnh báo chí gặp nhiều khó khăn, nguồn doanh thu từ YouTube và quảng cáo trên YouTube cũng là một nguồn doanh thu lớn với các tòa soạn báo.

Tài liệu tham khảo

1. Tổng hợp từ www.mediaimpactproject.org

2. www.theatlantic.com

3. www.journalism.org

(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 13+14 tháng 10/2020)