Việt Nam đề xuất phát triển hạ tầng số dưới góc nhìn, cách tiếp cận mới

Trong khuôn khổ Hội nghị và Triển lãm Thế giới số trực tuyến 2021 do Bộ TT&TT và Liên minh Viễn thông quốc tế (ITU) tổ chức từ 12 - 14/10/2021, chiều 13/10, các Bộ trưởng ICT từ các quốc gia đã có phiên hội nghị bàn tròn bàn thảo về "Thúc đẩy phát triển hạ tầng: Nghĩ lại về vai trò của chính phủ trong chuyển đổi số (CĐS)".

Các đại biểu nhận định phần lớn thế giới đã có sẵn cơ sở hạ tầng băng thông rộng để cho phép CĐS. Nhưng sự phát triển của mạng, tốc độ và hiện trạng triển khai có sự khác nhau đáng kể giữa các quốc gia. Và khi số lượng người dùng, thiết bị và việc sử dụng dữ liệu cũng như kỳ vọng về tốc độ, chất lượng tiếp tục tăng nhanh, các mạng hiện tại cần được nâng cấp hoặc thay thế để đáp ứng nhu cầu trong tương lai.

Xem xét các nền tảng số mới như là hạ tầng số

Là nước đăng cai hội nghị, Thứ trưởng Bộ TT&TT Phan Tâm nhấn mạnh: "CĐS đã trở thành xu thế tất yếu của mọi quốc gia. Từ năm 2020, đại dịch COVID-19 đã đẩy nhanh quá trình này trên thế giới. Thực tế cho thấy việc ứng dụng công nghệ số, phát triển hạ tầng số, CĐS, đưa các hoạt động thường nhật lên môi trường số là một trong những giải pháp then chốt để đưa cuộc sống trở lại trạng thái bình thường, cho phép phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội".

Tuy nhiên, trong bối cảnh mới, Thứ trưởng cho biết Việt Nam và các nước vẫn phải giải quyết những vấn đề cốt lõi. Đó là, vấn đề truy cập cho mọi người, mọi lúc, mọi nơi; vấn đề phát triển hạ tầng rộng khắp trong từng quốc gia và trên toàn thế giới; vấn đề cung cấp các dịch vụ hữu ích phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, vì hòa bình, ổn định, phát triển bao trùm trên thế giới.

Thứ trưởng cũng chỉ ra một số điểm khác biệt lớn như trước kia hạ tầng viễn thông phục vụ kết nối người với người là chính, thì nay là kết nối máy với máy sẽ là chính và cho phép thông minh hóa rất nhiều hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội; trước kia hạ tầng viễn thông phục vụ thông tin liên lạc là chính thì nay hạ tầng số phục vụ vô vàn các hoạt động kinh tế - xã hội 100% trực tuyến và trước kia CNTT có năng lực xử lý thông tin số hạn chế và được sử dụng khá biệt lập thì nay năng lực của các công nghệ số mới như điện toán đám mây, IoT, AI, 5G,... là rất lớn và hệ sinh thái các công nghệ này cho phép tạo ra nhưng giá trị mới cho hạ tầng số.

Theo Thứ trưởng, bối cảnh mới cũng như nhu cầu phát triển mới đòi hỏi chúng ta cần tiếp cận và xử lý các vấn đề cốt lõi truyền thống dưới những góc nhìn mới và cách tiếp cận mới, đồng bộ và toàn diện hơn.

Theo đó, Thứ trưởng Phan Tâm đề nghị các nước cần quan tâm truy cập có chi phí hợp lý, kết nối có ý nghĩa (meaningful access). "Ngày nay các quốc gia đã nhận thức sâu sắc hơn về CĐS phải lấy người dân làm trung tâm, làm chủ thể và vì lợi ích của người dân. Vì vậy, cung cấp truy cập trong thế giới số phải đi đôi với cung cấp thiết bị đầu cuối, kỹ năng số cho mọi người dân".

Trong Chương trình CĐS quốc gia của mình, Việt Nam đưa ra mục tiêu và giải pháp giải quyết đồng bộ ba vấn đề: phổ cập cáp quang đến hộ gia đình và triển khai mạng di động 5G; phổ cập điện thoại thông minh; triển khai triển khai đào tạo trực tuyến diện rộng (MOOC) để nhanh chóng đào tạo kỹ năng số cho mọi người dân, vấn đề đào tạo lại và đào tạo nâng cao cũng sẽ được chú trọng.

Đồng thời hạ tầng viễn thông băng rộng cần phải trở thành hạ tầng số với năng lực thu thập, lưu trữ, tạo ra và xử lý dữ liệu số, truyền đưa dữ liệu số, khai thác giá trị dữ liệu số. "Điện toán đám mây, đặc biệt dịch vụ hạ tầng như là dịch vụ (infrastructure as a service) sẽ giữ vai trò rất quan trọng trong hạ tầng số. Đây cũng là trọng tâm đầu tư phát triển trong chiến lược phát triển hạ tầng số của Việt Nam" - Thứ trưởng Phan Tâm nhận định.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng cũng đề xuất các quốc gia cũng cần quan tâm đến phát triển của các nền tảng số như Facebook, LinkedIn, PayPal, Apple Pay, Uber, Airbnb… Các nền tảng số này đang trở nên rất phổ biến và thậm chí là thiết yếu cho nhiều hoạt động kinh tế - xã hội và do vậy cũng có thể coi là hạ tầng của thế giới số.

Theo Thứ trưởng Bộ TT&TT, cần thúc đẩy CĐS các hoạt động kinh tế - xã hội để đưa các hoạt động này diễn ra trên hạ tầng số. Một mặt đây là mục đích chính của việc phát triển hạ tầng số - hạ tầng của chính phủ số, kinh tế số, xã hội số trong thế giới số. Mặt khác, đây cũng chính là việc kích cầu, tạo cầu cho đầu tư phát triển hạ tầng số. Vì vậy Chương trình CĐS quốc gia Việt Nam đặt tầm quan trọng ngang nhau và thực hiện triển khai đồng bộ, gắn kết các kế hoạch phát triển hạ tầng số với các kế hoạch CĐS các lĩnh vực giáo dục, y tế, giao thông, nông nghiệp,...

"Trong vấn đề này, chính phủ cũng cần đi đầu dẫn dắt. Việt Nam, cũng như các quốc gia khác, không muốn bở lỡ cơ hội, không muốn bị bỏ lại phía sau trong cuộc xây dựng thế giới số này. Việt Nam mong muốn và sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm, hợp tác triển khai các sáng kiến khu vực và toàn cầu trong khuôn khổ ITU", Thứ trưởng nhấn mạnh.

Cần hợp tác rộng rãi và xây dựng các mô hình đầu tư mới để phát triển hạ tầng số

Chia sẻ quan điểm về phát triển hạ tầng số, ông Mustafa Jabbar, Bộ trưởng Bộ Bưu chính, Viễn thông và CNTT Bangladesh cho biết việc thiếu cơ sở hạ tầng vẫn là một rào cản kết nối lớn. Để đáp ứng kết nối cho nhân loại ước tính chi phí cho phát triển hạ tầng sẽ tốn khoảng 428 tỷ USD vào năm 2030.

Theo đó, Bộ trưởng Mustafa Jabbar cho rằng cần có sự hợp tác sâu rộng giữa chính phủ, ngành ICT, ngân hàng, các tổ chức tài chính, quốc tế và cần có các mô hình đầu tư sáng tạo để đáp ứng phát triển băng rộng.

Bộ trưởng Mustafa Jabbar cũng cho rằng: "Chúng ta cần hài hòa các quy định trung lập về công nghệ để thúc đẩy các mạng và dịch vụ kết hợp, đồng thời tận dụng các cơ hội mới như IoT, vệ tinh chi phí thấp, dữ liệu lớn, AI… Tất cả đều có thể là những yếu tố thay đổi cuộc chơi lớn đối với tất cả chúng ta và cần vai trò thúc đẩy của chính phủ".

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ TT&TT Bhutan Karma Donen Wangdi cho biết Bhutan đang chuẩn bị tích cực cho việc triển khai mạng 5G dự kiến được công bố vào năm 2022. Đây được xem là cơ sở hạ tầng quan trọng đáp ứng kết nối. Theo đó, sự tham gia của khu vực công và tư phát triển hạ tầng kết nối này đóng vai trò rất quan trọng.

Chia sẻ quan điểm của cơ quan quản lý chuyên ngành ICT của Liên Hợp Quốc, bà Doreen Bogdan-Martin, Cục trưởng Cục phát triển ITU cho biết lộ trình và các chính sách hợp tác kỹ thuật số do Tổng thư ký Liên Hợp Quốc đưa ra gần đây công nhận kết nối là yếu tố nền tảng cơ bản của Chương trình nghị sự về phát triển bền vững (SDG) của Liên Hợp Quốc và cần phải được ưu tiên khẩn cấp. COVID-19 đã chứng minh điều này.

Đại diện ITU cũng cho rằng thiếu cơ sở hạ tầng vẫn còn là rào cản kết nối chính, đặc biệt đối với các quốc gia gặp bất lợi nhất trên thế giới. Việc tài trợ cho xây mới cũng như nâng cấp các mạng cũ để phục vụ các dịch vụ thế hệ tiếp theo như 5G sẽ đòi hỏi lượng đầu tư rất lớn đối với các nước kém phát triển nhất (LDC), các nước đang phát triển không giáp biển (LLDC) và các quốc đảo nhỏ đang phát triển (SIDS).

"Chúng ta cần sự hợp tác rộng rãi giữa các ngành, chính phủ, ngân hàng, các tổ chức tài chính phát triển, các tổ chức quốc tế và cần các mô hình hỗ trợ tài chính sáng tạo mà Ủy ban băng thông rộng của ITU gọi là tài trợ thế kỷ 21. Với hạ tầng băng thông rộng phát triển, chính phủ các nước có thể thúc đẩy CĐS", bà Doreen Bogdan-Martin nhấn mạnh.

Theo ông John Giusti, Giám đốc chính sách GSMA, các nước đã tập trung rất nhiều vào việc làm thế nào để xây dựng cơ sở hạ tầng số hóa. Thời điểm hiện tại là thời điểm lý tưởng để chúng ta dành thời gian để suy ngẫm về cách thế giới đã thay đổi và cố gắng xác định những cách thiết thực để đẩy nhanh hơn nữa trong triển khai cơ sở hạ tầng số hóa bền vững và mạnh mẽ.

Ông John Giusti cũng chia sẻ hiện nhiều người dân trên thế giới vẫn chưa được truy cập Internet di động. Để đáp ứng kết nối, ông John Giusti cũng cho rằng không công ty hoặc chính phủ nào có thể thu hẹp khoảng cách này một mình, nên chúng ta sẽ phải làm việc cùng nhau để đảm bảo rằng cơ hội đến từ việc hòa nhập số luôn rộng mở cho tất cả mọi người, bất chấp những rào cản hiện có.

Nhờ đầu tư tốt vào cơ sở hạ tầng số, ông John Giusti chia sẻ tin vui là khoảng cách về phạm vi phủ sóng Internet di động đã được thu hẹp và những người sống ở những khu vực hoàn toàn không được phủ sóng Internet di động đã giảm từ 1,8 tỷ người xuống 450 triệu người chỉ trong 6 năm và đó là lý do tại sao chúng ta đang tập trung vào việc kích hoạt đầu tư.

"Chúng ta sẽ cần phải tìm ra các giải pháp công nghệ sáng tạo và các mô hình kinh doanh mới thúc đẩy các mạng tiếp cận mọi khu vực kinh tế. Và tất cả những điều này sẽ cần sự đầu tư, ước tính lên tới khoảng 1.100 tỷ USD trên toàn thế giới. Từ nay đến năm 2025, 80% các ngành, mọi lĩnh vực kinh tế sẽ truy cập 5G".

Ông John Giusti cũng cho rằng đây là thời điểm mà tình hình tài chính của hầu hết các lĩnh vực đang chịu áp lực, nhưng đầu tư của khu vực tư nhân có thể làm được rất nhiều để mang lại tác động lớn hơn. Nỗ lực đó của khu vực tư nhân có thể được hỗ trợ thông qua việc chính phủ tạo điều kiện môi trường chính sách và các quy định để thúc đẩy CĐS.

Theo đó, ông John Giusti đề xuất nên cân nhắc cải cách quỹ phổ cập dịch vụ viễn thông, chú trọng đóng góp của lĩnh vực ICT và thúc đẩy các sáng kiến hỗ trợ các mục tiêu kết nối.

"Các chính phủ xem xét và đảm bảo các chính sách kinh tế và viễn thông để đáp ứng kỳ số trong tương lai. Tôi nghĩ rằng, nếu toàn ngành công nghiệp và các chính phủ cùng nhau hành động, chúng ta có thể khai mở ra toàn bộ sức mạnh của kết nối, để mọi người trong ngành và xã hội phát triển mạnh mẽ", ông John Giusti nhấn mạnh./.