Bưu chính thực hiện nhiều sáng tạo “số” để phát triển

Thách thức lớn đối với bưu chính các nước

Tại hội thảo, đại diện bưu chính các nước thành viên APPU cho biết lĩnh vực bưu chính đã và đang gặp rất nhiều thách thức. Ông Nuntavich Yawichien, Bộ Kinh tế số và Xã hội số Thái Lan (MDES), đại diện Bưu chính Thái Lan (Thailand Post) cho biết, lĩnh vực đã chịu tác động của những tiến bộ công nghệ và thị trường. Sản lượng thư truyền thống đã giảm đáng kể do truyền thông số phát triển bùng nổ, tác động đến nguồn doanh thu chính của Thailand Post. Đồng thời, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử (TMĐT) đã dẫn đến nhu cầu về dịch vụ chuyển phát bưu kiện tăng lên, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho Thailand Post về hậu cần (logistics), năng lực và cạnh tranh.

Đại diện Thailand Post cũng nhận định sự đột phá về các công nghệ mới như máy bay không người lái, xe tự hành và tủ đựng đồ thông minh đang làm biến đổi bối cảnh giao hàng, đòi hỏi Thailand Post phải đầu tư vào đổi mới và điều chỉnh hoạt động của mình.

Trong khi đó, tại Trung Quốc, trước đây các dịch vụ bưu chính thực hiện chuyển phát luồng hàng hóa từ TMĐT nhưng từ năm 2021 đã chứng kiến ​​sự phát triển của các kênh thay thế như trung tâm hoàn tất đơn hàng và bán hàng bỏ qua khâu vận chuyển (dropshipper), dẫn đến sản lượng bưu chính sụt giảm từ 35% - 40%.

Đại diện của Bưu chính Fiji (Fiji Post) cho rằng sự tăng trưởng của thuê bao điện thoại di động hàng năm qua các giai đoạn đã góp phần vào động lực tăng trưởng trong thị trường viễn thông nhưng lại tác động đến việc sụt giảm đáng kể sản lượng thư. Tương tự như vậy, các dịch vụ điện tử như email, hội nghị truyền hình và fax cũng đã và đang làm cắt giảm các loại hình kinh doanh thư, được xem là đóng góp lớn cho sản lượng thư và doanh thu thư của các cơ quan bưu chính.

Nhiều cách làm sáng tạo

Trước những khó khăn và thách thức của lĩnh vực bưu chính, các doanh nghiệp (DN) bưu chính quốc gia trong khu vực đã có nhiều sáng tạo, đổi mới để phát triển, trong đó có việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số (CĐS).

Ông Nuntavich Yawichien, đại diện Thailand Post cho biết, DN này đang tích cực theo đuổi các sáng kiến ​​CĐS, chẳng hạn như: Dự án ID bưu chính số (digital post ID) để sử dụng các hình thức địa chỉ số thay vì hình thức truyền thống; Phát triển các nền tảng trực tuyến và ứng dụng di động để truy cập thuận tiện vào các dịch vụ bưu chính, theo dõi và tích hợp TMĐT.

Ngoài ra, Thailand Post còn triển khai phân tích dữ liệu (data analytics) và trí tuệ nhân tạo (AI) để tối ưu hóa logistics, tuyến đường giao hàng và dịch vụ khách hàng. Việc đưa tự động hóa và robot vào các cơ sở phân loại và quy trình giao hàng làm tăng hiệu quả và giảm lao động thủ công. Đơn vị này cũng thực hiện kinh doanh dịch vụ lấy khách hàng làm trung tâm khi phát triển các dịch vụ được cá thể hóa, các tùy chọn giao hàng linh hoạt và hỗ trợ khách hàng nâng cao có thể cải thiện sự hài lòng và lòng trung thành.

Tích hợp TMĐT với dịch vụ bưu chính là một hướng đi được bưu chính các nước trong khu vực triển khai. Thailand Post tận dụng mạng lưới rộng lớn và năng lực logistics để cung cấp dịch vụ thực hiện đơn hàng (fulfiment) cho DN TMĐT, bao gồm kho bãi, đóng gói và giao hàng chặng cuối.

Thailand Post cũng hợp tác với các công ty tư nhân trong các lĩnh vực như công nghệ, logistics và TMĐT để thúc đẩy đổi mới, mở rộng phạm vi dịch vụ, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và tạo ra giá trị xã hội. Thailand Post tăng cường tích hợp dịch vụ và đáp ứng quyền truy cập nhiều dịch vụ hơn cho người dân thông qua mạng lưới bưu chính.

Để thúc đẩy lĩnh vực phát triển, về mặt chính sách, Chính phủ Thái Lan thúc đẩy cải cách bưu chính thông qua xem xét và cập nhật các quy định về bưu chính để thích ứng với các công nghệ mới, mô hình kinh doanh và động lực thị trường. Các nội dung được đặt trọng tâm gồm: cơ sở hạ tầng số, chất lượng dịch vụ, cập nhật quy định.

Về chính sách để lĩnh vực phát triển, mới đây, ngày 29/11/2024, Thái Lan đã tổ chức một cuộc bàn thảo công khai về việc sửa đổi Đạo luật Bưu chính B.E. 2477. Điều này báo hiệu một động thái hướng tới hiện đại hóa khuôn khổ pháp lý quản lý lĩnh vực bưu chính và có khả năng sẽ bao gồm các bản cập nhật để giải quyết các công nghệ mới nổi, tích hợp TMĐT và cạnh tranh trên thị trường.

Đại diện lĩnh vực Bưu chính Indonesia cho biết lĩnh vực đã cam kết mở rộng và hiện đại hóa, giải quyết các thách thức về công nghệ và đảm bảo cung cấp dịch vụ công bằng trên toàn quốc. Bưu chính Indonesia tập trung vào thúc đẩy CĐS và điều chỉnh theo quy định với các thông lệ tốt nhất toàn cầu.

Trong khi đó, Bưu chính Bhutan (Bhutan Post) đã tăng cường sự hiện diện trực tuyến, cung cấp các dịch vụ số như theo dõi bưu phẩm trực tuyến, thanh toán hóa đơn và chuyển tiền điện tử (thông qua dịch vụ tài chính bưu chính).

“Bhutan Post đã tích hợp các hệ thống thanh toán số cho các dịch vụ như thanh toán hóa đơn, chuyển tiền và các giao dịch tài chính khác. Đây là bước đi quan trọng trong việc thúc đẩy nền kinh tế không dùng tiền mặt phù hợp với các mục tiêu phát triển rộng hơn của Bhutan”, đại diện Bhutan Post chia sẻ.

Cũng theo đại diện Bhutan Post, DN bưu chính này đã tìm kiếm các cơ hội để mở rộng phạm vi dịch vụ, chẳng hạn như chuyển phát nhanh, giao hàng bưu kiện, hậu cần TMĐT và dịch vụ tài chính (ngân hàng, môi giới và bảo hiểm).

Bhutan Post đã đề xuất thử nghiệm giao hàng bằng máy bay không người lái cho một số khu vực nhất định, đặc biệt là ở những địa điểm xa xôi và trong trường hợp khẩn cấp/thảm họa. Mặc dù vẫn còn trong giai đoạn đầu của việc thử nghiệm, nhưng sáng kiến ​​này thể hiện một cách tiếp cận có tư duy tiến bộ để vượt qua địa lý đầy thách thức của Bhutan.

Bhutan Post cũng thúc đẩy sử dụng các giải pháp công nghệ chuỗi khối (blockchain) và nhận dạng số để cải thiện tính bảo mật của thư, tem và các giao dịch tài chính. Công nghệ blockchain có thể đóng vai trò trong việc tạo ra các hệ thống an toàn và minh bạch để theo dõi các lô hàng và quản lý dữ liệu khách hàng.

Điểm đáng ghi nhận là Bhutan Post đã nỗ lực giảm lượng khí thải carbon bằng cách áp dụng các công nghệ xanh trong hoạt động. Ví dụ, việc đưa xe điện (EV) vào dịch vụ giao hàng như một bước tiến sáng tạo hướng tới tính bền vững.

Theo Bhutan Post, để bưu chính phát triển, các quy định của lĩnh vực phải linh hoạt và thích ứng với những tiến bộ công nghệ, đặc biệt là khi kỷ nguyên số định hình lại kỳ vọng của khách hàng và mô hình cung cấp dịch vụ. “Quy định hiệu quả đòi hỏi phải cam kết mạnh mẽ về hợp tác quốc tế và liên kết với các tiêu chuẩn toàn cầu để đảm bảo dịch vụ bưu chính và hậu cần xuyên biên giới hiệu quả”.

Quy định bưu chính phải tính đến những thách thức về mặt địa lý đặc thù của một quốc gia. Ở Bhutan, điều này có nghĩa là giải quyết những thách thức do địa hình đồi núi, cộng đồng xa xôi và phân bố dân cư thưa thớt. Các quy định nên thúc đẩy tính bền vững bằng cách thúc đẩy các hoạt động thân thiện với môi trường và giảm lượng khí thải carbon của các hoạt động bưu chính khi có thể.

“Cơ hội xuyên biên giới là có thật, nếu các nhà khai thác bưu chính có thể chuyển từ việc chỉ là nhà cung cấp dịch vụ chặng cuối thuần túy sang trở thành đơn vị điều phối đầu cuối của chuỗi vận chuyển xuyên biên giới”, đại diện Bhutan Post chia sẻ.

Một khuôn khổ pháp lý mạnh mẽ cho lĩnh vực phải đảm bảo rằng hệ thống bưu chính bền vững về mặt tài chính trong khi vẫn duy trì các nghĩa vụ dịch vụ công. Một cách tiếp cận pháp lý hướng đến khách hàng là điều cần thiết để xây dựng lòng tin và sự hài lòng, đặc biệt là trong một lĩnh vực mà việc cung cấp dịch vụ tác động đến cuộc sống hàng ngày. Một chính sách bưu chính toàn diện và hướng tới tương lai là điều cần thiết để định hướng tăng trưởng dài hạn của lĩnh vực này và thích ứng với các xu hướng trong tương lai.

Khi các dịch vụ bưu chính ngày càng xử lý các khoản thanh toán số, giao dịch trực tuyến và dữ liệu khách hàng, thì bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư phải là trọng tâm của các khuôn khổ pháp lý.

Cũng nói về tích hợp TMĐT với bưu chính, đại diện Brunei Post cho biết DN này đã cung cấp dịch vụ cho phép bệnh nhân đăng ký với các phòng khám hoặc bệnh viện của chính phủ đặt mua thuốc theo toa từ nhà thuốc bệnh viện của chính phủ để giao đến tận nhà.

Brunei Post cũng hợp tác với các ngành khác cung cấp dịch vụ đại lý cho các dịch vụ của chính phủ như gia hạn giấy phép lái xe và giấy phép xe. Dịch vụ bảo hiểm cũng có tại quầy đại lý.

Trong khi đó, Pakistan Post thúc đẩy cải cách lấy khách hàng làm trung tâm thông qua việc đổi thương hiệu và đưa ra các sáng kiến ​​lấy khách hàng làm trọng tâm đã nâng cao lòng tin của người dân. Các chương trình như phân phối thẻ y tế của chính phủ, giao xe và biển số xe… là những ví dụ về việc DN bưu chính Pakistan mở rộng mạng lưới hậu cần phản ánh vai trò ngày càng phát triển của Pakistan Post như một nhà cung cấp dịch vụ đa chức năng.

Pakistan Post cũng thúc đẩy số hóa hoạt động thông qua Dự án Ngân hàng Exim - một thỏa thuận giữa Chính phủ Pakistan và Hàn Quốc./.