Giải pháp xây dựng tòa soạn số từ góc nhìn công nghệ
Chuyển đổi số (CĐS) báo chí là sự thay đổi tổng thể và toàn diện của cơ quan báo chí truyền thông, của nhà báo về cách sống, phương thức làm việc, mô hình tổ chức tòa soạn và phương thức tổ chức sản xuất các sản phẩm báo chí truyền thông. Trong bối cảnh đó, mô hình "tòa soạn số" trở thành xu thế tất yếu của các cơ quan báo chí hiện đại.
Việc ứng dụng công nghệ truyền thông số trong báo chí, truyền thông đã ngày một phổ biến. Sự chuyển dịch của các cơ quan báo chí truyền thông Việt Nam trong dòng chảy chung của báo chí thế giới dưới tác động của CĐS đã và đang dần hình thành xu thế báo chí công nghệ.
Trong đó, các cơ quan báo chí truyền thông cần xác định rõ, CĐS là xu thế tất yếu, không thể thay đổi nếu không muốn bị tụt hậu, mất đi độc giả và sự tồn tại của cơ quan báo chí truyền thông. CĐS trong cơ quan báo chí cần được bắt đầu trên tất cả các mặt hoạt động của cơ quan báo chí truyền thông.
Không có một mẫu số chung cho các cơ quan báo chí truyền thông nhưng CĐS tại cơ quan báo chí truyền thông là sự chuyển đổi từ mô hình tổ chức tòa soạn, tổ chức sản xuất sản phẩm truyền thống, đồng thời thay đổi về tư duy, tầm nhìn của lãnh đạo cho tới tư duy của phóng viên trên cơ sở ứng dụng kỹ thuật và công nghệ.
Trong bối cảnh của cuộc cách mạng số, vấn đề tổ chức và quản lý hoạt động báo chí truyền thông đang trở thành vấn đề quan tâm của các cơ quan quản lý Nhà nước cũng như các cơ quan báo chí. Một trong những khía cạnh quan trọng của hoạt động này là tổ chức và quản trị tòa soạn. Dưới tác động của công nghệ số, mô hình quản trị tòa soạn đã và đang thay đổi từ việc tổ chức sản xuất sản phẩm đến việc quản trị tòa soạn để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của của công chúng.
Chia sẻ giải pháp xây dựng tòa soạn số từ góc nhìn công nghệ tại phiên thảo luận với chủ đề “Thực tiễn, kinh nghiệm và giải pháp quản trị tòa soạn báo chí số ở khu vực ASEAN", trong khuôn khổ Hội thảo báo chí quốc tế “Quản trị tòa soạn báo chí số: Lý luận, thực tiễn, kinh nghiệm tại khu vực ASEAN” do Hội Nhà báo Việt Nam tổ chức, TS. Trần Quang Diệu, Giám đốc Trung tâm Công nghệ thông tin, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh khẳng định, để xây dựng mô hình tòa soạn số, chúng ta cần hiểu rõ vai trò, ý nghĩa của quá trình CĐS tại các cơ quan báo chí.
Thực tế cho thấy, xây dựng tòa soạn số, bản chất là thực hiện CĐS toàn diện các hoạt động của một cơ quan báo chí truyền thông. Trước tiên, chúng ta có thể hiểu, quá trình CĐS cơ quan báo chí thường được thực hiện thông qua 3 giai đoạn: giai đoạn số hóa, giai đoạn tin học hóa và giai đoạn CĐS.
Theo đó, các cơ quan báo chí Việt Nam đã chuyển đổi rất nhanh khi Việt Nam tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế. Chỉ trong thời gian ngắn, các cơ quan báo chí truyền thông ở Việt Nam đã chuyển đổi sang môi trường số, số hóa các dữ liệu và tin học hóa các hoạt động. Cuộc cách mạng công nghệ thông tin Internet những thập kỷ nửa cuối thế kỷ 20 chính là môi trường sản sinh ra một loại hình báo chí mới: báo điện tử - thể loại báo chí được đánh giá là chi phí thấp nhưng hiệu quả cao.
CĐS đã mang lại xu thế của sự hội tụ về công nghệ, xuất bản theo yêu cầu của người dùng và các nền tảng báo chí mới đã ra đời nhằm đáp ứng các yêu cầu đó. Báo chí, truyền thông Việt Nam đang dần chuyển dịch để bước sang một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên báo chí 4.0, do đó cần một mô hình tòa soạn mới để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của quá trình phát triển, phù hợp với dòng chảy chung của báo chí thế giới.
Giải pháp xây dựng tòa soạn số từ góc nhìn công nghệ
Để thực hiện xây dựng mô hình tòa soạn số, TS. Trần Quang Diệu nhấn mạnh một cơ quan báo chí truyền thông cần bảo đảm thực hiện tốt các yếu tố: Xây dựng văn hóa và chiến lược số; gắn kết độc giả; chuyển đổi và thay đổi và cải tiến quy trình; công nghệ và phân tích và quản lý dữ liệu.
Trong đó, mỗi cơ quan báo chí cần xây dựng được môi trường văn hóa và xây dựng chiến lược số cho từng hoạt động của đơn vị, từ khâu quản lý tòa soạn đến khâu sản xuất sản phẩm và phát hành, xuất bản.
Về gắn kết độc giả của một cơ quan báo chí, TS. Trần Quang Diệu cho biết vấn đề này cần được quan hơn khi nào hết, đặc biệt trong bối cảnh “công chúng là trọng tâm - audience first”.
Theo TS. Trần Quang Diệu, phương tiện truyền thông mới tiếp cận đến công chúng một cách dễ dàng, đồng thời qua các nền tảng kỹ thuật, thông tin tự động tiếp cận đến công chúng mà không phân biệt nguồn phát của thông tin. Do đó, các cơ quan báo chí truyền thông cần có đặc trưng riêng hoặc bản sắc riêng để không bị “hòa” chung với các dòng thông tin khác hoặc “mờ nhạt” không có bản sắc.
Cùng với việc gắn kết độc giả, cơ quan báo chí truyền thông cũng cần chuyển đổi và thay đổi quy trình, từ quy trình quản lý tòa soạn đến quy trình sản xuất, phát hành, xuất bản.
Ngoài ra, một yếu tố rất quan trọng khác, ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động của tòa soạn số là yếu tố công nghệ. Công nghệ trong bối cảnh này là sự lựa chọn phù hợp cho từng cơ quan báo chí thay vì chạy đua với công nghệ để xây dựng một tòa soạn đồ sộ với đầy đủ các thiết bị. Công nghệ tốt nhất là công nghệ thích ứng tốt nhất với sự phát triển của tòa soạn.
Trong khi đó, yếu tố phân tích và quản lý dữ liệu cho phép tòa soạn có thể quản lý tòa soạn một cách phù hợp nhất cho mô hình hoạt động của mình, cũng như chia sẻ thông tin và chia sẻ dữ liệu giữa các tòa soạn với nhau.
Bên cạnh 5 yếu tố để tạo nên một tòa soạn số đầy đủ, TS. Trần Quang Diệu cũng gợi mở một số vấn đề nhằm xây dựng thành công mô hình tòa soạn số, trong đó nhấn mạnh yếu tố đa nền tảng, đa dịch vụ, đa phương tiện; ứng dụng trí thông minh nhân tạo và dữ liệu lớn; phát triển nội dung số; tổ chức tòa soạn theo hướng hội tụ công nghệ và nội dung và xây dựng tòa soạn số. Đặc biệt, TS. Trần Quang Diệu cho rằng cần cá nhân hóa và tùy biến sản phẩm báo chí truyền thông theo nhu cầu của công chúng./.
